Gedragsdeskundige: 'Hoe minder afleiding voor de automobilist, hoe beter'

Gedragspsycholoog Richard van der Horst
Gedragspsycholoog Richard van der Horst © Omroep West
GOUDA - Je kunt een (snel)weg nog zo goed ontwerpen, de veiligheid hangt voor een groot deel af van de automobilist. Let hij een beetje goed op en zit hij niet aan zijn telefoon of andere apparaten? Of heeft hij heel veel haast en trekt hij zich weinig aan van andere weggebruikers? Dat zijn dingen die je als ontwerper niet in de hand hebt, zegt gedragsdeskundige Richard van der Horst van onderzoeksinstituut TNO.
Wat Rijkswaterstaat en andere wegbeheerders wel kunnen doen: zorgen voor overzichtelijke en goed onderhouden (snel)wegen. Dat doen ze goed, zegt Van der Horst, die Rijkswaterstaat jarenlang heeft geadviseerd over de inrichting van wegen. 'Het Nederlandse wegennet behoort tot de beste van Europa.' Maar toch zijn er ook in Nederland wegdelen waar relatief veel ongelukken gebeuren.
Het knooppunt Gouwe in de A12 was vorig jaar het gevaarlijkste stuk snelweg in onze regio, blijkt uit cijfers van de Stichting Incident Management Nederland (SIMN). In de richting van Den Haag tussen de hectometerpalen 25,0 en 29,9 ging het in 2015 91 keer mis.

Complexe situatie

Het verbaast Van der Horst niet dat juist daar veel ongelukken gebeuren. 'Bij het knooppunt Gouwe is het een hele complexe situatie. Je hebt twee drukke verkeersstromen, één richting Den Haag en één richting Rotterdam. In de spits staat er een file richting Rotterdam, maar niet richting Den Haag. Dan heb je grote snelheidsverschillen. Daarbij komt ook nog dat mensen die van de oprit uit Gouda komen een stilstaande file moeten  doorkruisen om naar Den Haag te kunnen en dat maakt het risico op ongelukken nog groter.'
Ook is er bij het knooppunt nog een helling onder het Gouweaquaduct door, het aquaduct is een donker gat, en  direct daarna is er een splitsing. Daar proberen veel mensen op het laatste moment nog tussen de file naar Rotterdam te komen, en ook dat leidt snel tot botsingen. Verder is de bocht richting Rotterdam na het aquaduct te smal, vindt Van der Horst.

Oplossing komt er aan

Rijkswaterstaat en de provincie Zuid-Holland werken al aan verbetering van de verkeersveiligheid van het knooppunt. Er komt een nieuwe provinciale weg langs de A12 en verkeer vanuit Gouda richting Den Haag krijgt een nieuwe oprit, waardoor het 'weven' tot het verleden gaat behoren. De 'extra Gouwekruising', zoals de weg heet, moet eind van dit jaar klaar zijn.

Kan je concluderen dat het knooppunt aanvankelijk niet goed is ontworpen?

Van der Horst: 'Die weg is tig jaar geleden ontworpen en de prognoses van toen voor de hoeveelheid verkeer zijn inmiddels behoorlijk achterhaald. De afgelopen decennia is het verkeer op de Nederlandse wegen enorm gegroeid. De combinatie van veel verkeer en de complexe inrichting bij knooppunt Gouwe zorgen voor een groter risico. Ik ben blij om te zien dat de provincie een extra parallelstructuur aanlegt om de veiligheid rond Gouda te verbeteren.'

Er is ook kritiek op nieuwe ontwerpen, zoals de A4 bij de afslag Zoeterwoude-Rijndijk. De afslag en versmalling na de tunnelbak zijn volgens veel automobilisten onlogisch.

'Een versmalling of afrit in of meteen na een tunnelbak leidt tot verstoring van de verkeersstroom. Als je dat combineert met minder zicht door de verdiepte ligging van de weg, betekent dat een extra belasting voor de automobilist. Zo’n afslag is onhandig, maar soms ontkom je er niet aan.  Bij het ontwerp van een weg moet je namelijk met allerlei aspecten rekening houden. Natuurlijk de verkeersveiligheid en –afwikkeling, maar ook het milieu en de leefbaarheid. Het lukt eigenlijk nooit om alle aspecten optimaal te krijgen.
Als je de verkeersafwikkeling een klein beetje opoffert, kan dat soms de veiligheid ten goede komen en het omgekeerde is ook weleens het geval. Neem de wegen waar je 80 kilometer per uur mag. Dat is goed voor het milieu, maar er ontstaan wel meer files. Dat zijn keuzes die je moet maken. Bovendien heb je in Nederland bijna altijd met ruimtegebrek te maken, ook dat speelt een rol bij de aanleg van wegen.'

Wat zijn de belangrijkste oorzaken van ongevallen op de weg?

'Drukte, slechte weersomstandigheden en afleiding. Als mensen afgeleid worden, reageren ze later op onverwachte gebeurtenissen, waardoor files en kop staartbotsingen kunnen ontstaan. Rijkswaterstaat doet er van alles aan om dat te voorkomen, zoals automobilisten via matrixborden tijdig waarschuwen dat er een file aankomt. Maar soms gebeurt het toch dat iemand op een file inrijdt. En dan heb je een groot probleem, zeker als het een vrachtwagen is.'

Ondanks het grote aantal ongelukken zijn snelwegen relatief veilig.

'Ja, op 80 kilometerwegen gebeuren tien keer zoveel ongevallen – vaak ook met zwaar letsel of een dodelijke afloop. Op dat soort wegen zijn er grotere snelheidsverschillen en meer kruisingen, waardoor het risico op ongelukken groter is.
Over het algemeen wordt het wel steeds veiliger op de weg. Veertig jaar geleden vielen er 3.400 doden in het verkeer, nu nog maar 600. Dat is nog steeds heel veel, maar in vergelijking met het buitenland gebeuren er relatief weinig ongelukken op de Nederlandse wegen. Terwijl we het drukste wegennet van Europa hebben.'