Jaap Smit (CdK Zuid-Holland): ‘Filters van rede en verstand lijken verstopt’

In zijn nieuwjaarstoespraak vergelijkt de Commissaris van de Koning het politiek-maatschappelijk klimaat en de opkomst van het populisme met een voetbalwedstrijd. Smit: ‘De roep om verandering is sterk, dat kan, maar het antwoord op die roep baart zorgen. Het is alsof wij kijken naar een voetbalwedstrijd en er verschijnt een nieuwe speler op het veld die zich niets van de spelregels aantrekt. Sommigen, gegroepeerd in een apart vak, vinden het prachtig en beginnen hard te schreeuwen en te scanderen. Het klinkt alsof het hele stadion erin meegaat, maar in werkelijkheid is het slechts een overzichtelijk deel in dat ene vak.’

Smit stelt dat de grote meerderheid de spelverruwing aanziet en zich er zorgen over maakt. ‘Tot veler stomme verbazing wordt de speler die er met het spel vandoor gaat, door de voetbalpers benoemd tot ‘man of the match’ en ‘voetballer van het jaar’. Wie is hier gek?’, vraagt hij zich af. ‘Gaat er nog gevoetbald worden, of wordt het straks knokken en is de lol er helemaal vanaf?’

De commissaris begrijpt waar de zorgen in de samenleving vandaan komen. ‘Het gevoel heerst dat globalisering iets is wat niet tegen te houden is, flexibilisering van de arbeidsmarkt een gegeven is, migratie in een grenzenloze wereld niet te stoppen is, herindelingen noodzakelijk zijn, enzovoorts.’ Smit stelt dat velen het gevoel hebben de greep kwijt te zijn. Volgens hem moeten politiek leiders daar ‘een perspectiefvol verhaal’ tegenover zetten.

‘Het is de paradox van de vrijheid van de mens die alles in de hand lijkt te hebben, maar de controle kwijt is. We zoeken de zekerheid en veiligheid in systemen, regels en procedures, maar daarin verdwijnt elke individuele maatwerkoplossing. Hoe zorgen wij ervoor dat niet het systeem leidend wordt en doel op zich, maar dat er zicht blijft op de nood van de enkele mens?’ De commissaris ziet daarin de opdracht voor het bestuur van Nederland, de provincie en de gemeenten.