Vijf vragen over de problemen bij afvalbedrijf Avalex

avalex
avalex
REGIO - Weerstand tegen de bouw van een nieuw afvalstation in Voorschoten, financiële problemen, bestuurlijke conflicten en een gemeente die de begroting voor dit jaar afkeurt. Avalex komt regelmatig negatief in het nieuws, maar wat is er precies aan de hand bij het afvalbedrijf? Vijf vragen en antwoorden:
Wat voor bedrijf is Avalex precies?
Avalex werd in 2001 opgericht door de gemeenten Leidschendam, Voorburg en Rijswijk. Door samen afval in te zamelen en te verwerken, konden de kosten zo laag mogelijk worden gehouden, zo was het idee. Later sloten naburige gemeenten zich aan en tegenwoordig is Avalex in handen van Leidschendam-Voorburg, Rijswijk, Pijnacker-Nootdorp, Wassenaar, Delft en Midden-Delfland.  
Hoewel het nabijgelegen Voorschoten geen mede-eigenaar is, maakt de gemeente wel gebruik van de diensten van Avalex. Het afvalbedrijf heeft geen winstoogmerk, maar wil de kosten voor de deelnemende gemeenten zo laag mogelijk houden. In het bestuur van Avalex zitten voornamelijk wethouders van de betrokken gemeenten.  
De wethouders hebben in het bestuur niet alleen oog voor het belang van hun gemeente, maar ze hebben ook hun eigen politieke voorkeuren. ‘Een GroenLinks-wethouder vindt bijvoorbeeld duurzaamheid heel belangrijk, terwijl een VVD-wethouder het liefst zou zien dat Avalex verzelfstandigd wordt’, zegt Ton Overmeire. Hij is VVD-gemeenteraadslid in Leidschendam-Voorburg en volgt de ontwikkelingen bij het afvalbedrijf op de voet.  
Als ‘kerntaak’ beschouwt Avalex ‘het milieubewust inzamelen, scheiden en laten verwerken van afval en grondstoffen’. Maar omdat het afvalbedrijf eigendom is van gemeenten, heeft Avalex grotere ambities. Zo wil het werkelozen of mensen met een beperking een werkplek bieden en voorlichting geven op scholen.  
Overmeire zou graag zien dat Avalex geprivatiseerd wordt. Het raadslid is van mening dat de financiële problemen van de afgelopen jaren zijn veroorzaakt door de structuur van het bedrijf. ‘Wethouders blijken niet de beste bestuurders van een afvalbedrijf. Je moet je je afvalverwerking gewoon goed inkopen.’ Ook in andere gemeenten gaan stemmen op om Avalex te verzelfstandigen.    

Hoe staat Avalex er financieel voor?

Het afvalbedrijf kampte jarenlang met financiële tekorten, maar volgens Avalex zelf behoren die problemen tot het verleden. In de begroting voor 2017 - die op dit moment wordt besproken door de betrokken gemeenteraden - staat dat Avalex sinds 1 januari 2016 een positief eigen vermogen heeft. Dat is eerder dan verwacht, schrijft het afvalbedrijf. Op 31 december 2016 stond Avalex zelfs ruim 4 miljoen euro in de plus.
Tot en met 2014 was het eigen vermogen van het afvalbedrijf jarenlang negatief, maar omdat de betrokken gemeenten garant stonden, leverde dat geen onoverkomelijke problemen op. Vanwege de garantstelling kon Avalex altijd geld lenen. ‘Maar een gewoon bedrijf was allang failliet geweest’, zegt Overmeire.
Het VVD-raadslid maakt zich grote zorgen over de verwachte oplopende schulden in verhouding tot de inkomsten van Avalex. In 2020 is deze zogeheten ‘schuldquote’ naar verwachting ruim 120 procent. Overmeire: ‘Dat betekent dat je schuld 20 procent hoger is dan het geld dat je binnenkrijgt. Bij mij gaan dan alle alarmbellen rinkelen.’
De bijdragen van de gemeenten vormen het gros van de inkomsten van het afvalbedrijf, al haalt Avalex ook geld binnen met het verkopen van grondstoffen. In 2016 was dat nog geen 2,3 miljoen euro op een totaal aan inkomsten van ruim 39 miljoen.  

Hoeveel kosten maakt Avalex en hoe worden die verdeeld?

Het afvalbedrijf verwacht in 2017 een kleine 33 miljoen euro uit te geven. Ruim tweederde van dat bedrag - de ‘direct toerekenbare kosten’- wordt verdeeld over de deelnemende gemeenten. Daarvoor is er een voor de hand liggende verdeelsleutel: een grotere gemeente betaalt meer dan een kleine gemeente omdat daar meer vuilniswagens met meer personeel rondrijden en ook meer afval wordt verwerkt.  
Dan zijn er nog voor ruim 10 miljoen euro aan kosten die niet te verdelen zijn per gemeente. Dat geldt bijvoorbeeld voor het personeel van de vijf milieustraten die gebruikt worden door zes gemeenten. Voor deze ‘indirecte kosten’ geldt sinds 1 januari van dit jaar een andere verdeelsleutel, waardoor Delft meer moet gaan betalen.
Maar dat is voor die gemeente ‘niet acceptabel’, schreef burgemeester Van Bijsterveldt eerder deze maand aan het bestuur van Avalex. Delft betaalt volgens Van Bijsterveldt nu al voldoende mee aan het afvalbedrijf. Delft keurde de begroting van Avalex vorige week dan ook af.  
Dinsdagavond spreekt de gemeenteraad van Leidschendam-Voorburg over de begroting van het afvalbedrijf. Die gemeente moet volgens de nieuwe kostenverdeling minder gaan betalen dan nu. Overmeire: ‘Dat is op zich positief, maar we moeten de buren ook te vriend houden. Het is belangrijk dat Delft als grootste gemeente binnen Avalex zich kan vinden in de kostenverdeling.’  
Het afvalbedrijf wil vanaf dit jaar nog jaarlijks 1,5 miljoen euro gaan bezuinigen op de ‘indirecte kosten’. Overmeire vraagt zicht af hoe Avalex dat wil gaan doen. ‘Dat is 15 procent van de totale indirecte kosten. Als dat lukt, zegt het bedrijf eigenlijk: “We hebben de afgelopen jaren te veel geld uitgegeven”.’

En dan is er nog flink wat ophef over de bouw van een nieuw afvalstation in Voorschoten?

Inderdaad. In de Dobbewijk in Voorschoten zijn plannen voor een nieuw afvalstation dat de verouderde stations in Wassenaar en Voorburg moet vervangen. Maar in Voorschoten bestaat veel weerstand tegen de komst van het nieuwe ‘duurzaamheidscentrum’, zoals Avalex het afvalstation noemt. Omwonenden en gemeenteraadsleden vrezen een toename van verkeer en stankoverlast.
Het college van Voorschoten heeft Avalex begin deze maand verzocht om een andere locatie te zoeken. Hoewel het afvalbedrijf eerder liet weten geen alternatieve locaties te zien, is Avalex nu wel bereid om het besluit te ‘heroverwegen’. In de volgende vergadering op 2 maart bespreekt het dagelijks bestuur het verzoek van Voorschoten.
Een woordvoerder van de gemeente Voorschoten liet aan Omroep West weten dat Voorschoten de komst van het afvalstation niet kan tegenhouden als Avalex zich houdt aan de eisen in het bestemmingsplan voor de Dobbewijk.
Critici menen dat de eigenaren van het Avalex daarmee het afvalstation zouden ‘dumpen’ in de naburige gemeente Voorschoten. Is er dan helemaal nergens in de omgeving een locatie te vinden waar het station zou kunnen worden gebouwd, vragen zij zich af.        

Wat vindt het personeel van de negatieve publiciteit?

De ondernemingsraad (OR) van Avalex liet vorige week weten alle ‘negatieve en incorrecte’ berichtgeving rond het bedrijf zat te zijn. Zo stoort de OR zich aan gemeenteraadsleden ‘die zo nu en dan lukraak negatieve berichten op bijvoorbeeld Twitter plaatsen’.
Volgens de ondernemingsraad lijkt het erop dat het bestuur ‘alleen kijkt naar het belang van de eigen gemeenten en niet naar de toekomst van Avalex en de medewerkers.’ De OR heeft bovendien de ‘indruk dat bepaalde wethouders via de media invloed uitoefenen om zo stemmen te werven. Bezuinigingen die zij zelf moeten realiseren voor hun gemeente worden op Avalex afgeschoven. Het geeft ons behoorlijke kopzorgen.’
Termen als ‘noodlijdend’ zijn niet langer van toepassing op Avalex, aldus de ondernemingsraad. ‘Het bedrijf is nu financieel gezond.’ Ook de suggestie dat het afvalbedrijf opnieuw geld heeft moeten lenen, klopt volgens de OR niet. ‘Bestaande leningen zijn tegen gunstigere percentages afgesloten. Het gaat om herfinanciering, het totaal aan leningen is dus niet gestegen.’
Ook kwalijk vindt de OR beschuldigingen van raadslid Overmeire van ‘oplichting’ bij de bouw van het afvalstation in Voorschoten. ‘De feiten zijn dat er nog geen opdracht gegeven is voor het realiseren of bouwen van een duurzaamheidscentrum. Er wordt dus nog niet gebouwd aan het duurzaamheidscentrum, maar de mogelijkheden worden bekeken. Iemand zomaar betichten van bedrog, daarvan mag je toch wel verwachten dat daaraan een stevige en juiste onderbouwing ten grondslag ligt. Het bedrijf wordt nu in een kwaad daglicht gesteld. Dit is schadelijk voor het bedrijf.’
Overmeire zegt zijn beschuldigingen wel degelijk te kunnen onderbouwen. Hij wijst op een ‘gunningsbesluit’ van Avalex uit oktober 2016. Daarin wordt van een nieuwe ‘projectmanager milieustraten’ gevraagd om mee te werken aan een ‘voorlopig en definitief ontwerp van het nieuwe duurzaamheidscentrum inclusief het aanvragen en voorbereiden van de aanvraag van alle benodigde vergunningen’.  
Overmeire: ‘Avalex ontkent in de begroting dat ze opdracht hebben gegeven voor voorbereidingen in de Dobbewijk en dat ze geld hebben uitgetrokken voor het afvalstation. Maar hieruit blijkt het tegenovergestelde, dat noem ik bedrog.’