Strijd om titel Culturele Hoofdstad 2018 barst los

Artistiek leider Aus Greidanus zal zich nog éen keer in het harnas hijsen, om de kandidatuur van Den Haag te vuur en te zwaard te verdedigen. Dat mag ook wel, want de concurrentie van andere steden is hevig. De hofstad is ook nog eens de goedkoopste en de enige die het zonder financiële steun van de provincie moet stellen. De begroting is dan ook de laagste van alle kandidaten. Maar Greidanus gaat ervan uit dat de jury niet het geld de doorslag zal laten geven bij de beoordeling van de bidbooks. Anders zou het nu al vaststaan dat de prijs naar Brabant gaat. De provincie wil Eindhoven in 2018 tot proeftuin van Europa maken en heeft daar maar liefst 140 miljoen euro voor over.

De concurrenten van Den Haag op een rijtje:

De hoofdstad van Limburg was er als de kippen bij om de domeinnaam www.2018.nl te kapen. De gemeente werkt samen met steden uit België en Duitsland in een Eurregio. De veelkleurige vlag van Culturele Hoofdstad wappert al een tijd op het stadhuis. Motto van de kandidatuur is Europa, herontdekt, terug naar het verdrag van Maastricht. Dat legde in 1992 de basis voor de Europese samenwerking. In het project Generatie Maastricht komen jongeren aan het woord die in 1992 geboren zijn. Zij gaan via internet ideeën ontwikkelen voor een culturele paragraaf voor het verdrag. Maastricht ziet de titel ook als kans om het openbaar vervoer in de grensstreek te verbeteren. De gemeente denkt dat elke euro voor de Culturele Hoofdstad het zesvoudige gaat opleveren. De 80 miljoen euro die voor het project is gereserveerd zou aan het einde van de rit dus 500 miljoen euro waard moeten worden.

De gemeente maakte een valse start: er was veel kritiek op eerdere versies van het bidbook en de hoge kosten. Uiteindelijk waren er toch 1100 bezoekers bij de presentatie van de plannen bij stamppot met worst en spek. Toch moet de gemeenteraad volgende week nog een besluit nemen over de kandidatuur. Leeuwarden koos voor het thema Wonderen van land en water, de verschillen tussen stad en platteland. De titel van Culturele Hoofdstad moet het hoge noorden uit een isolement halen. Hoofdkantoren van multinationals trekken naar de randstad en hoogopgeleide jongeren verlaten de gemeente. Er moet weer geloof komen in een betere toekomst, stellen de indieners van het bidbook.

Leeuwarden hoopt te winnen met aansprekende projecten: De helft van de kinderen die onder de armoedegrens moeten in 2018 hebben deelgenomen aan een kunstproject. Alle Friezen krijgen een Culturele Hoofdstadpas die korting geeft op theaters, hotels en restaurants. Een stalen beeld van 20 meter hoog van een Fries paard komt bij de Afsluitdijk als nieuwe entree van de provincie. In Leeuwarden komen hotels die door kunstenaars zijn ingericht in sloopwijken. Dit idee is gekopieerd van Hotel Transvaal uit Den Haag. De website www.leeuwarden2018.nl is in opbouw.

Wij zijn 18, is de slogan van de kandidatuur van de Domstad. De campagne zit vol humor: er is een filmpje waarin Henk Westbroek en andere bekende inwoners zeggen dat ze 18 zijn. Utrecht heeft als motto Trust the future, create your city. De bevolking is het jongste van Nederland, binnen 10 jaar is de helft van de mensen jonger dan 30 jaar. Verder is Utrecht een stad met internationale ambities. Het bidbook wordt op dezelfde dag gepresenteerd als Den Haag.

Op de site is een erg grappige film te zien van the Pitch, een parodie op een presentatie voor een jury. Als Culturele Hoofdstad wil Utrecht de concurrentiepositie als vestigingsplaats voor internationale bedrijven versterken. Net als Den Haag grijpt de gemeente terug op de historie, in dit geval de Vrede van Utrecht. Website: www.utrecht2018.nl

Brabant stelde zich eerst kandidaat met vijf gemeeenten, maar werd door de Europese Unie teruggefloten. In het aangepaste plan wordt alleen Eindhoven mogelijk Culturele Hoofdstad, maar vier andere gemeenten en de provincie betalen mee. Dat gebeurde niet vrijwillig: het provinciebestuur zou steden als Breda en Tilburg onder druk hebben gezet. De plannen zijn het meest ambitieus van alle kandidaten. De kosten het hoogst: 140 miljoen euro. Brabant wil in 2018 een groot levendig laboratorium, een proeftuin van nieuwe technologie en design zijn. Motto is: wij ontdekken de toekomst, we verbinden mensen, wij maken de stad. Mascotte van de campagne is een robot. Er zijn plannen voor een erfgoed-game met een Da Vinci Code-achtig verhaal. Er komen honderden evenementen, waaronder een Humorfestival, een Europees kinderkorenfestival en een Stiltefestival. In 2018 gaat ook een Europese ruilbrigade met een bakfiets op pad. De vrijwilligers halen voorwerpen met een herinnering op bij mensen thuis en verzamelen de verhalen op internet. Website: www.2018eindhoven.nl

Directeur Aus Greidanus van Den Haag 2018 heeft vanaf het begin benadrukt dat de discussie niet over centen gaat, maar over ideeën. Hij gelooft niet in miljoenen voor feestjes en vuurwerk. Den Haag presenteert zich als stad zonder muren, vanaf de oorsprong vrijplaats voor vrijdenkers. Belangrijk onderdeel van het bidbook is het Deltaplan voor cultuureducatie dat alle kinderen kennis wil laten maken met kunst. De Culturele Hoofdstad moet de inwoners laten zien wat het belang is van cultuur in een samenleving, zeker in deze tijden van bezuinigingen. Greidanus hoopt op een 'grensoverschrijdend denken'. Arm, rijk, minderheden en autochtone Hagenaars moeten met elkaar in contact komen.

Den Haag 2018 heeft zich al gepresenteerd tijdens allerlei festiviteiten in de stad. Op de website zijn 1200 ideeën binnengekomen, waaronder een skywalk van glas die op het Malieveld zou moeten verrijzen. Greidanus spiegelt de kansen van de hofstad aan die van San Sebastian (Spanje) die in 2017 culturele hoofdstad is. De kleine plaats had een simpel statement: het terrorisme moet uitgebannen worden door een open dialoog. De directeur van Den Haag 2018 hoopt de jury ook met zo'n soort visie te overtuigen. Website: www.denhaag-2018.nl

Het duurt nog zeker anderhalf jaar voor bekend is welke kandidaat zich in 2018 Culturele Hoofdstad mag noemen. De bidbooks moeten op 1 november ingeleverd worden bij een jury, die bestaat uit Europese en Nederlandse leden. Op 29 november krijgt elke stad een half uur om het plan te verdedigen tijdens een pitch. Daarbij mogen hooguit tien mensen van de organisatie aanwezig zijn, de voertaal is Engels. Eind dit jaar wordt bekend welke 3 of kandidaten naar de tweede ronde gaan en de kans krijgen om het bidbook verder uit te werken.

Criteria bij de keuze zijn: programma moet voor alle Europeanen aantrekkelijk zijn, titel moet duurzaam zijn, het moet een positief effect hebben op de stad, het moet de internationale contacten tussen kunstenaars bevorderen, het moet de verscheidenheid en eenheid van Europa laten zien, het moet draagvlak hebben onder de bevolking en in de regio en het moet de cultuurparticipatie van burgers bevorderen.

In het najaar van 2013 wordt een van de kandidaten als winnaar voorgedragen aan de staatssecretaris. In mei 2014 besluiten de Europese ministers van cultuur over de toewijzing van de titel.