Werkstraf voelt niet voor iedereen als straf

De Jong moest 120 uur de administratie bijhouden van een verzorgingshuis. 'Ik zag het eigenlijk niet als straf. Het was meer een bijbaantje en iedereen was heel aardig, dus het was heel gezellig.' Ze kreeg deze straf voor haar aandeel in een vechtpartij.

'Taakstraf is eigenlijk een oud woord, er zijn nu alleen nog maar werkstraffen', legt een woordvoerster van Reclassering Nederland uit. Eerder deelden rechters ook leerstraffen uit. 'We geven nog wel gedragstrainingen, om bijvoorbeeld met boosheid om te gaan, maar dat valt niet onder de noemer werkstraf', zegt de woordvoerster.

Er zijn twee varianten werkstraffen. Aan de ene kant de groepswerkstraf in opdracht van bijvoorbeeld Staatsbosbeheer. Dat zijn de welbekende mensen in oranje hesjes die de paden opruimen en de struiken snoeien. Aan de andere kant zijn er de individuele werkstraffen. Daarvoor hebben ruim tweeduizend maatschappelijke organisaties zich aangemeld. 'In Den Haag is er bijvoorbeeld een zorgcentrum waar werkgestraften, onder begeleiding van het vaste personeel, in de keuken werken', vertelt de woordvoerster.

De rechter bepaalt of iemand een werkstraf krijgt. De reclassering besluit vervolgens aan de hand van een intakegesprek met de veroordeelde welk type werkstraf dat moet zijn. 'Daarbij staat in ieder geval vast dat we mensen hun straf het liefst in de eigen omgeving laten terugbetalen', zegt de woordvoerster.

Als het echt zwaar werk is en er bijvoorbeeld veel gesjouwd moet worden, zet de reclassering daar meestal mannen op. Maar ze kunnen ook, net als Barbie, op een administratieve functie in een verzorgingshuis geplaatst worden. Schoonmaken bij een sportvereniging behoort ook tot de mogelijkheden.

'De organisaties mogen bij ons aangeven welke typen veroordeelden ze niet willen.' Een bejaardentehuis kan er bijvoorbeeld voor kiezen geen dief toe te laten.

Barbie vond haar werkstraf geen straf, ze had plezier in het werk. Dat roept de vraag op of het wel een nuttige methode is. 'Juist wel', vindt de reclassering. 'Mensen die een werkstraf hebben gehad, vallen veel minder vaak in herhaling dan mensen die een gevangenisstraf krijgen.'

Uit onderzoek van onder meer de Leidse criminoloog Paul Nieuwbeerta blijkt dat mensen die een werkstraf hebben gekregen 47 procent minder vaak opnieuw in de fout gaan dan mensen die de gevangenis in moesten. Wanneer het om geweldsdelicten gaat, zoals bij Barbie, is dat verschil zelfs 60 procent. De kans dat Barbie op het rechte pad blijft is nu dus een stuk groter, dan wanneer ze een gevangenisstraf had gekregen.