'Smokkel van sigaretten is extreem'

In 2013 is volgens de Stichting Sigarettenindustrie (SSI) de verkoop van sigaretten en shag in Nederland met 10 en 12 procent gedaald. Dat komt volgens de brancheorganisatie van sigarettenfabrikanten vooral door het ‘accijnstoerisme’ naar België en Duitsland. Dat merkt ook de verkoopster in de supermarkt in Meerle, die veel Nederlandse klanten heeft. ‘Wij zien de Nederlanders graag komen’, zegt ze met een lach.

Ook uit onze regio gaan mensen op en neer naar België of Duitsland voor tabak, alcohol en benzine. Haagse ondernemers klagen dat zij omzet mislopen door de illegale sigarettenhandel. Een pakje sigaretten kost in België een euro minder dan in Nederland, shag is nog voordeliger; zo’n 25 euro voor de hoeveelheid tabak van een slof. In Polen kost een pakje sigaretten ongeveer 3 euro, in Rusland slechts circa 1,70 euro. Het is toegestaan om voor ‘eigen gebruik’ tabak over de grens te kopen. Voor een EU-land is dat 800 sigaretten (vier sloffen) of een kilo tabak. Wel verboden is het om buitenlandse sigaretten door te verkopen.

Volgens tabaksfabrikanten - en handelaren loopt de Nederlandse staat miljoenen mis door de hoge accijnzen. ‘De fiscus zou met de accijnsverhoging van begin 2013 370 miljoen euro extra binnenhalen, maar in plaats daarvan komt er 400 miljoen euro minder binnen’, zegt Willem Jan Roelofs van de SSI. ‘Wij zijn niet tegen accijnsverhogingen, maar schoksgewijs en te vaak levert illegale negatieve neveneffecten op. Smokkel is van alle tijden, maar de mate waarin het nu gebeurt is extreem.’

Luk Joossens, expert op het gebied van sigarettensmokkel, betwijfelt de claims van de sigarettenfabrikanten. ‘Er zijn geen wetenschappelijk onderbouwde cijfers die aantonen dat de smokkel toeneemt’, zei hij onlangs in het tv-programma Altijd Wat. Maar Roelofs twijfelt er niet aan dat de smokkel en illegale handel toeneemt. Hij vreest zelfs voor een verdere toename vanwege de groeiende prijsverschillen. ‘Daarom pleiten wij voor een gematigde accijnsverhoging.’ In september vorig jaar maakte het kabinet bekend een nieuwe accijnsverhoging uit te stellen tot 2015.

In april 2013 waren sigaretten twee keer zo duur als 10 jaar eerder, meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). De inflatie over die periode was bijna 20 procent. De prijsstijgingen komen vooral door accijns- en btw-verhogingen; bijna driekwart van de prijs van een pakje sigaretten bestaat uit belastingen. Van een pakje van 19 sigaretten dat 6 euro kost, is de prijs exclusief accijns en belasting 1,58 euro.

Een van de doelen van de belastingverhogingen is het ontmoedigen van roken. Volgens het CBS daalt het aantal rokers in Nederland al jaren gestaag. In 2012 rookte 23,3 procent van de Nederlanders, 17,7 procent van de bevolking dagelijks. Naast het dalende aantal rokers staat de branche onder druk door de opkomst van e-smokers en de handel in illegale sigaretten.

De overheid bestrijdt de illegale handel omdat er belasting wordt ontdoken en er sprake is van schending van het merkenrecht. ‘Bovendien zijn illegale sigaretten vaak nog ongezonder dan echte sigaretten.’ Ook de SSI waarschuwt voor deze sigaretten, omdat ze veel meer schadelijke stoffen - zoals teer en lood - zouden bevatten dan de reguliere sigaretten.

Illegaal zijn tabaksproducten waarover geen binnenlandse belasting is betaald. Naast uit andere landen ingevoerde (goedkopere) tabak worden ook  namaak-sigaretten en goedkope sigarettenmerken, ‘illicit whites’, verhandeld. Deze goedkope merken worden vooral geproduceerd om ze te smokkelen naar landen waar ze niet legaal worden verkocht. Soms lijken deze illicit whites op de bekende sigarettenmerken, maar vaak zijn het onbekende kleine merken. Volgens de SSI omvatten deze merken, ook wel cheap whites genaamd, een kwart van de illegale handel in Europa.

Illegale sigaretten worden onder meer op markten en in verschillende type winkels onder de toonbank verkocht. Eigenaren van Haagse tabakswinkels zeggen dat zij daardoor omzet mislopen. Ook op internet worden sloffen sigaretten ver onder de Nederlandse winkelwaarde (17,50 euro) aangeboden.

Wel loop je de kans dat de douane je pakketje bij de grens onderschept. Iemand die een goedkope slof op internet bestelde schrijft op fok.nl: ‘Kreeg toen van de douane een brief met a. een boete, b. het bedrag dat aan invoerrechten betaald moest worden c. kosten voor de opslag etc. Uiteindelijk waren die sloffen dus duurder dan hier kopen. Meteen voor altijd genezen!’

Bij de douane zijn dit jaar tot nu toe in heel Nederland 14 meldingen binnengekomen bij een anoniem meldpunt over illegale sigaretten, een lichte toename vergeleken bij dezelfde periode vorig jaar. Ook krijgt de douane niet-anonieme signalen, bijvoorbeeld van de politie, binnen. Dat zijn er sinds januari vorig jaar zo'n 175.

Philip Morris Holland B.V., producent van onder meer Marlboro en L&M, kondigde onlangs aan te stoppen met de sigarettenproductie in Bergen op Zoom. Volgens het bedrijf is de groei in de handel van illegale sigaretten een van de redenen voor de sluiting, waardoor 1.200 mensen hun baan kwijtraken.

Philip Morris besteedt veel aandacht aan de opsporing van illegale sigaretten. Twee keer per jaar doet het bedrijf in  Nederland een ‘empty pack survey’. In de 50 grootste Nederlandse steden worden op straat 7.000 lege pakjes geraapt en uit publiek toegankelijke vuilnisbakken gehaald. Het doel van het onderzoek is om te kijken hoe groot het aandeel van buitenlandse sigarettenpakjes (dus waarop geen accijnzen en btw in Nederland betaald zijn) is van het totale aantal opgeraapte sigarettenpakjes.

De buitenlandse pakjes kunnen zowel legaal aangekochte pakjes als gesmokkelde en namaakproducten zijn. Volgens critici zegt dit onderzoek daarom te weinig over het aandeel illegale sigaretten, maar manager Stefanie Pollet stelt dat het wel degelijk een trend laat zien. In Leiden (38,3 procent) en Gouda (37,2 procent) was het aandeel geraapte ‘buitenlandse’ pakjes in onze regio het grootst.

Philip Morris heeft daarnaast de afgelopen maanden meldingen over illegale sigarettenhandel van ondernemers binnengekregen, onder meer uit Den Haag en Zoetermeer. De illicit whites zijn voor het bedrijf het grootste probleem, zegt Pollet, die zich bezighoudt met de opsporing en bestrijding van de illegale handel. ‘Achter de verkoop zitten vaak criminele organisaties.’

De smokkel van tabaksproducten is een van de meest winstgevende vormen van criminaliteit, stelt de SSI. ‘De betrokkenheid van georganiseerde misdaad ligt daarom voor de hand.’ Vorig jaar werden door de douane en FIOD 102 miljoen illegale sigaretten en 25.541 kilo aan losse tabak in beslag genomen. De FIOD en douane werken bij de bestrijding van illegale handel en sigarettensmokkel samen met de tabaksindustrie.

Volgens Pollet komen illegale geïmporteerde sigaretten vooral uit Polen, Rusland en Italië, de namaakproducten voornamelijk uit Azië. ‘Maar we zien ook steeds vaker dat illegale sigaretten in West-Europa worden gemaakt.’

In Nederland is tot nu tot toe vier keer een illegale sigarettenfabriek aangetroffen. In februari werd door de Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (FIOD), politie en douane een illegale fabriek in Aalsmeer ontmanteld. Daarbij werd 3.600 kilo bereide tabak, verpakkingsmateriaal en 2,3 miljoen sigaretten in beslag genomen. Wanneer de sigaretten op de Nederlandse markt waren terechtgekomen zou vermoedelijk zo’n 4,8 miljoen euro aan accijns zijn ontdoken.