'Moeten ze niet gewoon terug?' en andere vragen over de uitgeprocedeerde asielzoekers uit de Sacramentskerk
DEN HAAG - Dinsdag zijn de laatste uitgeprocedeerde asielzoekers die in de Sacramentskerk verbleven, verhuisd naar een nieuwe locatie aan de Zilverstraat in Den Haag. En nu? Zeven vragen.
1. Hoe zat het ook alweer met de Vluchtelingen in de Sacramentskerk?
Een uitgebreid overzicht van de gebeurtenissen vind je hier. In het kort: in september 2012 richten uitgeprocedeerde asielzoekers een tentenkamp op aan de Koekamp in Den Haag. Dat tentenkamp wordt ontruimd en vervolgens wordt de Sacramentskerk, die sinds 2008 leegstaat, gekraakt en overgedragen aan de asielzoekers.
Maar: de Sacramentskerk is niet brandveilig. Het is voor de uitgeprocedeerde asielzoekers gevaarlijk er te blijven. Het Rijk zou vervangende opvang moeten regelen, maar omdat de gemeente dat te lang vindt duren neemt Den Haag het heft in eigen handen. De 64 bewoners van de Sacramentskerk worden twee maanden opgevangen aan de Zilverstraat, in een opvanghuis voor dak- en thuislozen. De meeste van hen komen uit Irak.
2. Wat zijn uitgeprocedeerde asielzoekers eigenlijk?
Als de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) het asielverzoek van een asielzoeker afwijst, moet hij of zij in principe terug naar het land van herkomst. Hiertegen kan een asielzoeker in beroep bij de rechter. Als die - vaak na jarenlange procedures - oordeelt dat de asielzoeker alsnog terug moet, is deze uitgeprocedeerd.
3. Dus moeten de asielzoekers in de Sacramentskerk terug?
Ja. Maar dat is ingewikkeld. Het land waar de asielzoeker vandaan komt, moet meewerken aan de terugkeer. Vaak hebben vluchtelingen geen geldige reisdocumenten, en kunnen zij überhaupt niet reizen. Het land waar ze vandaan komen, moet die documenten voor vertrek leveren. En het land van terugkeer weigert dat soms. Veel vluchtelingen uit de Sacramentskerk komen uit Irak. Dat land werkt niet mee aan de terugkeer, en dus is uitzetting onmogelijk.
Het leveren van identiteitspapieren is overigens ingewikkeld, ook als het land van terugkeer wél meewerkt. Het komt regelmatig voor dat vluchtelingen liegen over hun naam en afkomst, om zo uit handen te blijven van datgene waarvoor ze zijn gevlucht.
Daarbij komt dat de uitgeprocedeerde asielzoekers uit de Sacramentskerk niet terug willen. Zij zullen uit strategische overwegingen dus ook geen helderheid geven over hun identiteit en nationaliteit.
In Irak, waar veel van de asielzoekers vandaan komen, is het overigens momenteel ook niet veilig. In delen van dat land is de terreurgroep IS aan de macht, die een schrikbewind voert. Dat bemoeilijkt een veilige terugkeer.
4. Waarom werken andere landen niet mee aan terugkeer?
De situatie in landen waar vluchtelingen vandaan komen, is vaak zorgelijk. Ze zijn immers niet voor niets gevlucht. Als grote groepen asielzoekers worden teruggestuurd, kan dat in zulke landen voor problemen zorgen op het gebied van werkgelegenheid en huisvesting. Ook kunnen sociale spanningen een rol spelen.
Bovendien willen dit soort landen vaak 'iets' terug voor de terugkerende asielzoekers, zoals ontwikkelingshulp of diplomatieke ondersteuning. Nederland beloofde bijvoorbeeld ontwikkelingsgeld aan Irak te geven, in ruil voor terugkeer van de vluchtelingen. Toch zijn er nog geen duidelijke afspraken tussen Nederland en Irak, dat weigert vluchtelingen te accepteren die 'gedwongen worden teruggestuurd.'
5. Hoe gaat de overheid identiteitsfraude tegen?
Bij nieuwe immigranten wordt een DNA-test ingezet om identiteitsfraude tegen te gaan. De IND doet vanaf het moment dat de immigranten in Nederland aankomen grondig identiteitsonderzoek. De asielzoekers in de Sacramentskerk hebben dergelijke onderzoeken niet gehad. Toen zij in Nederland kwamen, was dat nog geen standaardprocedure.
Het onthullen van de ware identiteit en afkomst van de uitgeprocedeerde asielzoekers was voor Van Aartsen een belangrijke voorwaarde om een vervangende locatie te regelen. 'Om het experiment te doen slagen, moeten de huidige bewoners van de Sacramentskerk zich op enig moment bekend maken en moeten zij zich actief inzetten om uit hun huidige situatie te komen. Als blijkt dat zij hier geen perspectief hebben, betekent dat vertrek uit Nederland', schreef Van Aartsen in mei aan de Haagse gemeenteraad.
6. Werken alle asielzoekers hieraan mee?
Een groep van zeven asielzoekers is absoluut niet van plan terug te keren naar hun land van herkomst. Ze geven de voorkeur aan een leven in de illegaliteit. ‘Ze vinden hun weg wel’, zegt Henk Baars van de Stichting Stad en Kerk, die de asielzoekers de afgelopen tijd heeft gevolgd. De overige asielzoekers zijn verhuisd naar de Zilverstraat.
7. Wat gebeurt er met de asielzoekers als zij over twee maanden ook de Zilverstraat moeten verlaten?
Dat weet niemand. De gemeente heeft deze locatie nadrukkelijk als tijdelijke oplossing bestempeld, voor twee maanden. Wat er daarna gebeurt is niet duidelijk.
Diverse vluchtelingenorganisaties proberen alle dossiers te herijken om te kijken of sommige asielzoekers tóch nog aanspraak kunnen maken op een (tijdelijke) verblijfsvergunning. Daarnaast zou staatssecretaris Fred Teeven (VVD) van Veiligheid en Justitie nog kunnen beslissen de vluchtelingen uit Irak een tijdelijke verblijfsvergunning of een generaal pardon te geven, omdat het daar zo onveilig is.
