Wat betekent het vertrek van vluchtelingen voor Nederlandse achterblijvers? 'Je voelt je machteloos'

© ANP
REGIO - Het was een emotionele oproep van Desirée Zuiderwijk-Hofland op Facebook. De lerares van de Gabriëlschool aan de Michiel ten Hovestraat in Delft had net te horen gekregen dat drie leerlingen van haar school uitgezet worden naar Nigeria. Het was een 'vreselijk verdrietige boodschap' die zij aan de leerlingen van groep 5 - waarin één van de drie kinderen zat - moest meedelen.
'Wat een hoop vragen en eventuele oplossingen vanuit de kinderen, maar natuurlijk niet realiseerbaar', valt er onder andere te lezen
. 'Het allerliefste neem ik ze alle drie in huis om ze een goede toekomst te bieden die ze daar niet gaan krijgen. Ben bang dat dit niet mogelijk is. Kon ik maar helpen om iets te doen om dit tegen te houden. Ik weet niet wat. Ik ben diep geraakt…'
Volgens psycholoog Polli Hagenaars van de projectgroep Mensenrechten en Psychologie van het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP) is zo'n emotionele reactie niet vreemd: 'Afscheid nemen - en dan maakt het niet uit of het van bijvoorbeeld een vluchteling of een relatie is - is vaak een rouwproces. En daar komen ook de fasen van het rouwproces in voor, dus ontkenning, teleurstelling, boosheid, verdriet et cetera.'

Teleurstelling verwerken

'De teleurstelling kun je beter verwerken als je de reden van het afscheid begrijpt. Voor de omgeving - in dit geval bijvoorbeeld de leerkrachten en kinderen - is de beslissing niet te begrijpen. Het is dan wel een regel, maar het voelt anders. Het gaat namelijk om mensen', legt Hagenaars uit.
'Daarnaast kun je alles beter verwerken als de teleurstelling erkend wordt. Die erkenning komt vaak wel van de ouders en de buurt, maar in de politiek gaat het om regels en minder om kinderen. Daar wordt te weinig rekening gehouden met de menselijke factor. Het gaat om cijfers en niet om kinderen.'

Geëmotioneerd

Op de Gabriëlschool kunnen ze erover meepraten. Niet alleen lerares Zuiderwijk-Hofland had het moeilijk met het aanstaande vertrek van de drie leerlingen. Directeur Johan van Halderen geeft aan dat veel mensen in hun team geëmotioneerd waren na het nieuws. 'We kennen het gezin al jaren. Iedereen vindt het erg. En voor de leerlingen is het ook moeilijk natuurlijk. Juridisch klopt het helemaal, maar humanitair is het natuurlijk een ramp.'
'We hebben zo’n situatie nog nooit meegemaakt, dus we gaan kijken hoe we hiermee om moeten gaan. Zowel nu als in de toekomst', aldus de directeur. 'We proberen de gebeurtenis in ieder geval in het openbaar met iedereen te bespreken en met elkaar van gedachten te wisselen erover. Er moet namelijk ruimte zijn voor de emoties.'

Geen speciale aandacht achterblijvers

Het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) geeft aan dat de terugkeer van vluchtelingen onder het domein valt van de Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V). Die dienst geeft op zijn beurt aan dat deze geen speciale aandacht besteedt aan de achterblijvers. 'Ik zou eigenlijk ook niet weten of er een organisatie is die dat doet', aldus een woordvoerder van DT&V.
'We begrijpen uiteraard heel goed dat zo'n vertrek impact heeft op de achterblijvers, maar onze organisatie is niet bedoeld voor de opvang van de achterblijvers. Wij gaan over het helpen van vluchtelingen met hun terugkeer', besluit de woordvoerder.

Boodschap achterlaten

'Zo'n vertrek laat natuurlijk ook een boodschap achter: als je geen nationaliteit hebt, moet je maar weg. Dat is heel angstig voor de achterblijvers, ook voor volwassenen', zegt psycholoog Hagenaars. 'Daarbij maakt het natuurlijk wel een verschil of iemand voor een lange of korte periode in Nederland is geweest en of er sprake is van hechting met de buurt. Als een clubgenootje hier al enkele jaren woont en een goede band heeft met de buurt, is het afscheid nemen heftiger dan als vluchtelingen hier drie maanden zijn en nauwelijks contact hebben met de Nederlanders.'
'Daarnaast komt er ook vaak een oergevoel naar boven als het om kinderen gaat, zeker bij leerkrachten of moeders. Als je leerkracht bent van één kind, ben je het van alle kinderen. En als je moeder bent van één kind, ben je dat van alle kinderen', legt Hagenaars uit. 'Deze situatie geeft een gevoel van machteloosheid. Ik denk dat we de komende tijd mogelijk meer van deze berichten gaan zien.'
Lees meer over vluchtelingen in Zuid-Holland in ons dossier: omroepwest.nl/dossiers/vluchtelingen