Ellis en Bernie: lessen over discriminatie aan de hand van een joods stelletje uit Scheveningen

DEN HAAG - De aanslagen in Brussel en Parijs wakkeren de discussie over vrijheid en democratie opnieuw aan. Wat is dat nou eigenlijk, vrijheid? En: wat hebben we daar voor over? Op de Francois Vatèlschool in Den Haag is woensdag een onderwijsprogramma gelanceerd dat kinderen laat zien hoe discriminatie werkt, en hoe het voelt om niet vrij te zijn.
Bijvoorbeeld voor een verliefd stelletje uit Scheveningen, dat moet vluchten voor de Duitsers omdat ze joods zijn. Ellis en Bernie. Alleen Ellis kan het nog navertellen.
In 1942 zijn ze zeventien jaar en smoorverliefd, Ellis Cohen Paraira en Bernie Spier uit Scheveningen. Vaak zitten ze op een bankje aan het Belgische Plein, tegenover de Antwerpsestraat. 'Er stonden struiken voor, daar zaten we dan een beetje te vrijen', zegt Ellis (nu 91) vanuit Israël.

Project 'Ellis en Bernie'

Maar het is oorlog, de joden worden door de Duitse bezetters steeds meer in hun bewegingsvrijheid beperkt en in '42 moeten ze vluchten. Ze spreken af een dagboek bij te houden. En als alle ellende voorbij is spreken ze af op 'hun' bankje.
De dagboeken kan Ellis pas na zestig jaar weer lezen. Ze schrijft er een boek over dat in meerdere talen is vertaald en nu de basis is voor het project 'Ellis en Bernie'. Het is bedoeld voor vmbo-leerlingen die leren over discriminatie, vervolging en omgaan met elkaar. Met film, digitale lessen en persoonlijke verhalen krijgen de leerlingen te zien waartoe discriminatie, onderdrukking en vervolging kunnen leiden.

'Dan was ik dood geweest'

De leerlingen van de Francois Vatèlschool in Den Haag hebben het project al gedaan. Ze zijn ervan onder de indruk. 'Dat Hitler mensen discrimineerde alleen omdat ze joods waren of een ander kleurtje hadden, en hen zelfs doodmaakte...,' zegt één van hen hoofdschuddend. 'Hij wilde alleen mensen met blond haar en blauwe ogen.'
En als jij in die tijd had geleefd, vraag ik een leerling met bruine ogen en donker haar. 'Dan was ik nu dood geweest', antwoordt hij verbouwereerd.

'Waarom?'

De dochter van Ellis is voor de lancering uit Israël overgekomen. 'Het is als een droom, dat het verhaal van Ellis nu op school wordt gebruikt om te leren over discriminatie en haat', zegt Shulamith Bitran-Lehman in het gebrekkige Nederlands dat zij als peuter van twee van haar grootouders heeft geleerd. Haar moeder Ellis trouwde na de oorlog met een andere man en woont sindsdien in Israël.
De eerste maanden na de oorlog wacht Ellis elke dinsdagmiddag op hun' bankje, zoals afgesproken. Maar Bernie komt niet meer terug. Hij blijkt in januari '44 in het concentratiekamp in Auschwitz te zijn vermoord. 'Waarom?', vraagt Ellis zich nu nog steeds af. 'Omdat we joods geboren zijn? We zijn toch geen criminelen? Ik begrijp het nu nog steeds niet...'