ANALYSE: Haagse Legolandcrisis, waar ging het mis?

De raadzaal van Den Haag. | Foto Omroep West/Maarten Brakema
De raadzaal van Den Haag. | Foto Omroep West/Maarten Brakema
DEN HAAG - De verhoudingen in het Haagse stadsbestuur zijn ernstig verstoord. Legoland is de oorzaak van de slaande deuren op het stadhuis. Een raadsvergadering over de komst van de attractie naar Scheveningen ontspoorde vorige week donderdag volledig. Waarom escaleerde het?
Waar gaat het om?
Het college van burgemeester en wethouders wil Legoland graag naar Den Haag halen. Een eerdere poging mislukte een paar jaar geleden omdat Merlin Entertainments, de eigenaar van Legoland, uiteindelijk koos voor Japan.
Nu doet zich een nieuwe kans voor. Legoland heeft interesse om een vestiging van Legoland Discovery Centre te vestigen op de plek van het voormalige Vitalizee-gebouw op de Scheveningse boulevard, tussen het Kurhaus en Sea Life. Alleen de Haagse gemeenteraad moet er nog mee instemmen.

Wanneer beginnen de problemen?

Op 3 februari brengen de wethouders Karsten Klein (CDA) en Boudewijn Revis (VVD) het nieuws naar buiten: als de Merlin-directie komend voorjaar definitief 'ja' zegt, dan komt Legoland naar Scheveningen.
Al een kleine twee weken later, op woensdag 15 februari, wordt het voorstel van het college behandeld in een commissievergadering van de gemeenteraad. Daar klinken twijfels door bij een aantal partijen over de financiële constructie van de Legoland-deal en de verhuizing van een casino naar winkelcentrum Leyweg.
Ondanks de kritiek staan de wethouders er op dat de raad de volgende dag op donderdag 16 februari al een besluit neemt over het plan. Merlin zou volgens hen haast hebben. Als de raad niet snel instemt, loopt Den Haag de deal met Legoland mogelijk mis, zo stellen de wethouders. Dit dreigement zorgt voor irritatie bij sommige partijen.

En dus loopt de spanning op?

Ja. Deze tijdsdruk stoort sommige partijen, des te meer omdat ze moeite hebben om een vinger te leggen op de financiële constructie van het voorstel. Collegepartijen PvdA en HSP noemen de constructie 'vaag' en laten weten dat zij de indruk hebben dat de gemeente grote financiële risico's loopt.
De wethouders ontkennen dat de deal de gemeente in gevaar zal brengen en ook coalitiegenoot VVD zegt dat de constructie wel ingewikkeld, maar niet vaag is. PvdA en HSP laten zich echter niet overtuigen en stemmen tegen het plan. Toch krijgt het voorstel een meerderheid omdat naast coalitiepartijen D66, VVD en CDA ook oppositiepartijen GroenLinks, Groep de Mos en PVV instemmen.  

Hoe gaat het verder?

De voorstem van de PVV is een klap in het gezicht van collegepartijen PvdA en HSP. De manier waarop de wethouders de oppositiepartij naar het voorkamp hebben gekregen is volgens PvdA en HSP 'ordinaire omkoping'.
Vooral de afspraken die de wethouders met de PVV maken steken. De PVV is gratis kaartjes voor Legoland voor alle Scheveningers en 65-plussers beloofd.
Tijdens de vergadering ontploft de boel als wethouder Revis de motie van de PVV over gratis kaartjes omarmt en zelfs zegt dat hij verwacht financiële dekking hiervoor te zullen vinden.
PvdA, HSP en D66 weten niet wat ze horen maar ook de collega-wethouders Rabin Baldewsingh (PvdA), Joris Wijsmuller (HSP) en Tom de Bruijn (D66) zijn totaal verrast. Afspraken maken met de oppositie is tot daar aan toe maar zonder dit vooraf aan collega-wethouders te laten weten, is een schending van de regels vinden sommigen. Het ondermijnt het onderlinge vertrouwen zeggen zij.
De houding van de voorstemmers is laconieker: het is geven en nemen in een coalitie en er is niets mis met het vinden van meerderheden in de oppositie. Integendeel, het hoort bij de open bestuurscultuur die dit college voorstaat.
Overigens haalt de motie van de PVV geen meerderheid en dus komen die gratis kaartjes er niet. Ondanks de gesneuvelde motie houdt de PVV woord en steunt het Legoland-voorstel.

Nu is het dus crisis?

Dat kan je wel zeggen. De raadsvergadering heeft diepe wonden geslagen en de Legolandcrisis is een feit. De crisis is heftig. Het knetterde wel vaker op het Haagse stadhuis, maar zo als deze keer, gebeurde niet veel vaker. Dat komt door een cocktail van onrust in Den Haag.
D66, de grootste partij in Den Haag, zou normaal gesproken het voortouw nemen bij een potentiele crisis. Maar deze partij is vooral met zichzelf bezig. De partijleider, Ingrid van Engelshoven kan geen regie nemen want zij vertrekt naar het Binnenhof.
Bovendien verloopt haar opvolging chaotisch en in de week voor het besluit over Legoland komt dit tot een climax. D66-raadslid Rachid Guernaoui stelt zich tegen de zin van de partijtop kandidaat, naast de officiële kandidaat Saskia Bruines. Bruines wint de strijd, maar met slechts drie stemmen verschil. Binnen de D66-fractie is verdeeld gestemd. De partij likt nog altijd zijn wonden.
Maar het college krijgt niet alleen een nieuwe wethouder, ook komt er een nieuwe burgemeester omdat Van Aartsen met pensioen gaat. De wethouders kunnen vanaf volgende week dus niet meer rekenen op de vertrouwde steun en het overwicht van Van Aartsen. En zijn opvolger, Pauline Krikke, wordt pas op 17 maart geïnstalleerd.  
En vlak de Tweede Kamerverkiezingen over twee weken niet uit. Verkiezingen zorgen voor een speciale dynamiek in de politiek. Bovendien staan sommige raadsleden op de kieslijst van hun landelijke partij en zijn met andere dingen dan de Haagse gemeenteraad bezig.  

Hoe moeten de scherven gelijmd worden?

Volgende week gaat het college in conclaaf over de situatie. Vrijwel alle partijen lijken zich ervan bewust dat de schade hersteld moet worden en dat de coalitie in stand moet blijven. Behalve dat geen enkele partij een jaar voor de gemeenteraadsverkiezingen gebaat is bij het uiteenvallen van het college, zijn er ook weinig alternatieve coalities te smeden.
Wellicht nemen ze ook de woorden die scheidend burgemeester Van Aartsen donderdag uitsprak ter harte. Hij zei: 'We moeten het welvaren van de stad voor ogen houden. Geen politieke muggenzifterij. Niemand is groter dan de stad'.