Banenplannen: hebben ze zin of niet?
DEN HAAG - Het Haagse college van burgemeester en wethouders komt binnenkort met een evaluatie van het werkgelegenheidsplan ‘Den Haag maakt werk’, waarmee een investering van 68 miljoen euro is gemoeid.
Het college beloofde in maart 2015 onder meer dat er voor het einde van deze collegeperiode
bij zouden komen, waarvan 3.000 voor mensen met een ‘afstand tot de arbeidsmarkt’. Dat zijn bijvoorbeeld jongeren zonder diploma of 50-plussers die al langer zonder werk zitten. Zes vragen en antwoorden over het Haagse werkgelegenheidsplan:
1. Ligt het Haagse stadsbestuur op schema?
Volgens PvdA-wethouder Rabin Baldewsingh (sociale zaken en werkgelegenheid) wel. Hij zei vorige maand dat er al 7.000 banen zijn gecreëerd, maar dat bleek een ‘persoonlijke inschatting’ van Baldewsingh te zijn. Met een onderbouwing kwam de wethouder niet.
Er is al ruim twee jaar onduidelijkheid over de concrete resultaten van het ambitieuze werkgelegenheidsplan. In gemeentelijke stukken is nergens terug te vinden hoeveel banen er de afgelopen jaren bij zijn gekomen. En de banen die gecreëerd zijn, komen bovendien vaak niet ten goede aan de mensen die al lang zonder werk zitten, zei Baldewsingh vorig jaar bij een eerste evaluatie van het plan. ‘We hebben een impuls voor laaggeschoolde mensen nodig.’
Een van de andere doelen van het plan ‘Den Haag maakt werk’ is om 17.000 mensen uit de bijstand te krijgen. Hoeveel Hagenaars er op dit moment een bijstandsuitkering ontvangen, kan de gemeente niet zeggen.
Uit de recent gepresenteerde ‘Programmarekening 2016’ van de gemeente blijkt wel dat het aantal Hagenaars met ‘individuele inkomensondersteuning’ 2.700 is gestegen tot ruim 19.000. Dat zijn regelingen voor mensen met een inkomen tot 130 procent van het sociaal minimum, zoals de individuele inkomenstoeslag of de tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten.
Het aantal WW-uitkeringen in Den Haag is afgelopen jaar wel gedaald, met bijna 10 procent. Uit cijfers van uitkeringsinstantie UWV blijkt dat nu ruim 13.000 Hagenaars een WW-uitkering krijgen, tegen bijna 14.500 vorig jaar. In totaal telt de stad nu ruim 40.000 werkelozen.
2. Waarom is het zo lastig om na te gaan hoeveel banen er bij zijn gekomen?
Vooral de economie speelt een belangrijke rol bij de toename van de werkgelegenheid. ‘Je weet nooit zeker of extra banen komen door overheidsbeleid of door een aantrekkende economie’, zegt Wiljan van den Berge van het Centraal Planbureau (CPB). ‘Als je de concrete resultaten van beleid wilt onderzoeken, zou je eigenlijk een controlegroep moeten hebben van mensen die geen hulp van de gemeente krijgen. Maar zo’n controlegroep is er vaak niet.’
In een grote stad als Den Haag komen er constant banen bij en verdwijnt er ook weer werkgelegenheid. Denk bijvoorbeeld aan winkelketens die de deuren sluiten, grote bedrijven als KPN die de stad verlaten of juist een nieuwe internationale organisatie die in Den Haag neerstrijkt. In 2016 groeide de economie in de stad met 2,2 procent, blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).
‘De bouw schreeuwt nu om werknemers en er zijn duizenden schilders bijgekomen. Dat komt door de aantrekkende economie en woningmarkt en kun je natuurlijk nooit de verdienste van een gemeente noemen’, zegt Donne Bax, bestuurslid bij MKB Den Haag.
Verder is de vraag welke werkplekken worden meegeteld; alleen volwaardige banen of ook stages, deeltijdbanen en leerwerktrajecten? Critici zeggen dat je door te ‘goochelen met cijfers’ altijd de gewenste resultaten kunt presenteren. ‘Het is domweg niet te meten, dus elke claim van de gemeente is ongeloofwaardig’, zegt Willem Greving van Fonds 1818, dat maatschappelijke projecten ondersteunt.
Via ‘Wijkbanenplannen’, onder andere in Transvaal en de Schilderswijk, probeert de gemeente probleemjongeren aan een baan te helpen. Dat gaat niet vanzelf, erkent het college. Afgelopen zomer antwoordde het stadsbestuur op vragen van de Partij van de Eenheid dat banen voor jongeren ook parttime kunnen zijn. ‘Een fulltime functie is namelijk niet voor alle jongeren gewenst of haalbaar. Vanuit parttime werk kan een jongere doorgroeien naar een fulltime baan.’ Voor weer andere jongeren is het volgens het college beter om eerst een diploma te halen of een leerwerktraject te volgen.
3. Nemen gesubsidieerde banen de plek in van ‘normale’ werkplekken?
Werkgelegenheidsprojecten kunnen volgens deskundigen inderdaad tot ‘verdringing’ leiden. Dat betekent dat een baan die eigenlijk zou worden vervuld door een ‘normale werknemer’ ingenomen wordt door een gesubsidieerde arbeidskracht. Volgens sommige deskundigen hebben banenplannen weinig zin, omdat ze door verdringing per saldo nauwelijks banen opleveren.
Zo ver wil Van den Berge niet gaan. Volgens hem blijkt uit onderzoek dat beleid voor specifieke groepen - zoals ouderen of jongeren zonder diploma - wel degelijk zin heeft. Die mening deelt Jaap de Koning, wetenschappelijk directeur bij economisch onderzoeksbureau SEOR. ‘Voor sommige groepen is het heel lastig om een plek te vinden in de marktsector. Die kun je een baan geven in de publieke sector. En als je investeert in scholing van mensen, vergroot dat natuurlijk ook hun kans op een baan.’
In 2017 moeten er 1.000 gesubsidieerde arbeidsplaatsen bijkomen in Den Haag. Deze ‘STiP-banen’, onder meer in zorg en welzijn, kunst- en cultuur, sport en in het onderwijs, zijn bedoeld voor bijstandsgerechtigden die al langere tijd geen werk hebben en ‘door omstandigheden of een beperking niet makkelijk zelf aan werk kunnen komen’. Door deze banen verdwijnt volgens de gemeente geen bestaand werk.
VVD-raadslid Ingrid Michon is zeer kritisch over de ‘nep-banen’. ‘De wethouder wil alles in gemeentehanden houden. De gemeente financiert nu andermans banen, door bijvoorbeeld conciërges in dienst te nemen. Zo kan ik ook banen creëren.’
Vakbond FNV heeft in januari van dit jaar samen met de gemeenten Den Haag, Delft, Midden-Delfland, Rijswijk en Westland het ‘Meldpunt Verdringing’ in het leven geroepen. Volgens FNV-bestuurder Rob Splint zijn er tot nu slechts een paar meldingen binnengekomen.
4. Wat vinden Haagse werkgevers van de het beleid van de gemeente?
Meerdere Haagse organisaties die jongeren zonder opleiding in dienst nemen en ze een vak leren, zijn sceptisch over de plannen van de wethouder. ‘10.000 banen gaat ‘m nu niet lukken en het gaat ‘m nooit lukken’, zegt Peet Traub van Traub Stuc, een Haags opleidingscentrum voor stukadoors. Baldewsingh heeft besloten om geen zaken meer te doen met een aantal sociale ondernemers, onder wie Traub. ‘De wethouder geeft nu geld aan projecten die nauwelijks iets opleveren’, stelt Traub.
Volgens (sociale) ondernemers vaart Baldewsingh heel erg zijn eigen koers en is hij niet bereid om te luisteren en samen te werken. Ian Smeyers van Stichting Nelis: ‘Rabin heeft zijn mond vol over het steunen van sociaal ondernemers en tegengaan van discriminatie, maar onder hem wordt juist een select groepje sociaal ondernemers zonder proces terechtgesteld, omdat ze niet in zijn straatje passen.’
Volgens Smeyers is er sprake van een ‘angstcultuur’. ‘Rabin wil alleen met je samenwerken als je precies doet wat hij zegt. Er werken fantastische mensen bij de gemeente, maar die durven niet met je te praten omdat één man zich alle macht toe-eigent. Ik werk met Nelis succesvol in andere grote en kleine gemeenten en maak dit nergens anders mee.’
Nelis is een werkgelegenheidsinitiatief voor jongeren tot 27 jaar met projecten voor de glazenwasserij. Smeyers zegt dat Nelis 250 jongeren aan een baan heeft geholpen in twaalf gemeenten. ‘In Den Haag kregen de moeilijkste gevallen toegewezen en werden er vervolgens op afgerekend dat we te weinig jongeren aan een vaste baan hielpen.’
De ondernemers vinden VVD-raadslid Michon aan hun zijde. ‘Rabin haat bedrijven die ideële doelstellingen hebben. Vervolgens doet hij wel zaken met grote partijen als de HEMA en de Albert Heijn, maar de begeleiding daar is minimaal. Na hun 22e staan die jongeren weer op straat, dat zijn geen duurzame banen. Ik zou liever zien dat jongeren een echt vak leren als stukadoor, daar hebben ze hun hele leven profijt van.’
Een woordvoerder van de gemeente wijst erop dat in de gemeenteraad onlangs een nieuwe visie op ‘werkontwikkeltrajecten’ is besproken. ‘Enkele uitgangspunten van dit nieuwe beleid zijn dat een ontwikkeltraject van maximaal zes maanden wordt gevolgd door een betaalde baan. Het is dus niet zo dat we niet meer willen werken met bepaalde ondernemers. Het kader is alleen veranderd en nu wordt met ondernemers bekeken hoe we dat met hen gaan vormgeven.’
5. Is iedereen zo kritisch op de gemeente?
Nee, er zijn ook positieve geluiden over het Haagse beleid. ‘De gemeente investeert fors in het aan het werk helpen van kwetsbare groepen en kiest daarbij voor maatwerk. Dat is in andere steden wel anders’, zegt Renzo Deurloo van GreenFox, een sociale onderneming die actief is in diverse branches.
Ook MKB Den Haag is enthousiast. ‘De gemeente is zeer innovatief bezig, onder andere met leerwerkplekken en arbeidsbureaus in de wijken’, zegt bestuurslid Donne Bax. Voorheen ging er volgens Bax geld naar leerwerktrajecten zonder dat er een baangarantie aan vastzat. ‘Nu worden er echte banen gecreëerd, zoals conciërges op scholen. Rabin is erg actief, je kan hem in ieder geval niet verwijten dat hij niets doet.’
Gemeenteraadslid Sanne van der Gaag (Haagse Stadspartij) is ook te spreken over het beleid van Baldewsingh. ‘Het grootste deel van het bedrag van 68 miljoen gaat nu naar grote bedrijven en organisaties met het idee dat ook de onderkant van de arbeidsmarkt profiteert. Of dat zo is, vraag ik me af. Ik heb liever dat het geld naar de mensen in de stad gaat.’
6.En wat zegt het Haagse college zelf?
Voorlopig niets. Wethouder Baldewsingh laat via zijn woordvoerder weten dat hij niet wil reageren tot de evaluatie van het banenplan naar de gemeenteraad is gestuurd. Dat gebeurt volgens de woordvoerder na het meireces.
