Rake Vragen: Is Den Haag een dorp of een stad? Eindelijk het verlossende antwoord

Officieel is Den Haag geen dorp, maar ook geen stad. In de wet kent Nederland alleen maar gemeenten. 'Aardrijkskundig is Den Haag natuurlijk wél een stad. Het voldoet aan alle eisen die aan een stad gesteld kunnen worden; qua inwoneraantal, bebouwd oppervlak, culturele voorzieningen, winkels en werkgelegenheid', zegt een woordvoerder van het Haags gemeentearchief tegen Omroep West.

Ook het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) maakt op basis van statistieken geen onderscheid tussen steden en dorpen. 'Wat we wél vaststellen is de mate van stedelijkheid', vertelt het CBS aan Omroep West. De classificatie is gericht op de omgevevingsadressendichtheid. Den Haag is op basis van de gegevens van het CBS zeer stedelijk gebied.'

Maar waar komt het verhaal vandaan dat Den Haag een dorp is? Dat is ontstaan in de middeleeuwen. Den Haag heeft in die tijd nooit stadsrechten of een stadsoorkonde gekregen van de staat, laat het Haags Historisch Museum weten.

Volgens het Haags gemeentearchief maakte het graafschap of gewest Holland in de middeleeuwen een scherp onderscheid tussen steden en dorpen. Als een plaats stadrechten had, kon de plaats een afgevaardigde sturen naar de vergadering van de Staten van Holland en dus meebeslissen over staatszaken. Elke stad, 18 in Holland, had een stem. De dorpen, waaronder Den Haag, werden vertegenwoordigd door de adel, ook wel de Ridderschap genoemd, en hadden één stem.

Dat Den Haag óók in die tijd soms ook als stad werd beschouwd, blijkt uit bepaalde uitspraken. Zo sprak Karel de Stoute in 1470 over de inwoners van de 'ville de la Haye'. En zijn dochter Maria de Rijke had het in 1481 over 'onser stede van den Hage'. 'Maar in de eerste helft van de 16de eeuw is er zelfs sprake van de 'vlecke van Den Haige', alsof het een plek zonder betekenis was', aldus het Haags gemeentearchief.

Ondanks dat Den Haag de ene keer als stad werd gezien en de andere keer weer als dorp kreeg het een aantal privileges. Zo konden de inwoners van Den Haag door blijven gaan met het uitoefenen van ambachten en nijverheid. Op de rest van het plattenland was dat verboden door de landsheer. Alleen de steden en Den Haag hadden dat recht. Ook kreeg het dorp in de 16de eeuw een vroedschap en een bestuursorgaan dat bijvoorbeeld betrokken was bij de jaarlijkse verkiezingen van schepenen. Verder kreeg Den Haag vanaf 1559 twee burgemeesters. 'Dat waren een soort wethouders, die ''dezelfde eeren en rechten'' kregen als een burgemeester van de bestaande steden van Holland', aldus het Haags gemeentearchief.

'Natuurlijk probeerde Den Haag wel om ook officieel erkend te worden als stad', gaat de woordvoerder van het Haags Gemeentearchief verder. Eerst deed de financiële situatie Den Haag de das om, omdat de 'stad' geen middelen had om een vertegenwoordiger naar de vergaderingen van de Staten van Holland te sturen. 'Daarna was de kans verkeken.'

De Ridderschap wilde Den Haag niet kwijt. Een groot deel van de belastingen, die de Ridderschap moest opbrengen, werden betaald door het 'dorp'. Als Den Haag een stad zou worden, dan zou de rest van de Ridderschap dus meer moeten gaan betalen. Maar ook de Hollandse steden, waaronder Leiden, Delft en Gouda, zaten niet bepaald te wachten op Den Haag. Als stad zou Den Haag namelijk ook een stem krijgen in de Statenvergadering en dat betekende minder invloed van de andere steden.

In 1806 kreeg Den Haag van Lodewijk Napoleon alsnog stadsrechten. En op 26 oktober 1811 werd de stad verheven tot 'Bonne ville de l'empire'. Overigens betekende dat weinig, omdat er op dat moment geen daadwerkelijke rechten meer aan stadsrechten verbonden zaten. 'Het was een ''aardigheidje'' van Napoleon', aldus het Haags Historisch Museum.

Ook onder Koning Willem I bleef Den Haag een stad, waardoor de plaats vier zetels kreeg in de Provinciale Staten. Nadat Holland in tweeën werd gesplitst, werden dat er acht. Ook werd Den Haag de hoofdstad van de provincie Zuid-Holland.

In 1848 verdween bij de invoering van de nieuwe grondwet de staatsrechtelijke betekenis van het begrip stad. 'Daardoor is Den Haag officieel alleen nog maar een gemeente', besluit het Haags gemeentearchief.