Jeugdombudsman: Veel mis met opvang van jonge vluchtelingen in Den Haag

Boze vluchtelingen spreken bij het stadhuis met wethouder Wijsmuller en burgemeester Krikke.
Boze vluchtelingen spreken bij het stadhuis met wethouder Wijsmuller en burgemeester Krikke. © Omroep West
DEN HAAG - Bij de opvang van jonge vluchtelingen in Den Haag is veel fout gegaan. De jongeren werden lang gehuisvest op plekken waar ze weinig privacy hadden. De instanties de ze moesten begeleiden, hadden gebrek aan goed personeel en werkten soms slecht samen. Verder waren er spanningen en ruzies onderling. Bovendien was het schoolverzuim hoog. In sommige gevallen moesten de leraren ze zelfs uit bed komen halen om ervoor te zorgen dat ze in de klas terechtkwamen.
Dat staat in een rapport van de Gemeentelijke Jeugdombudsman Bert van Alphen over de opvang van de zogenaamde Alleenstaande Minderjarige Vreemdelingen (AMV's).
Het aantal mensen dat naar Europa vluchtte, nam twee jaar geleden drastisch toe. Onder die vluchtelingen waren ook veel minderjarigen: jongeren die zonder ouders of andere familie hun land van herkomst verlieten.

Niet berekend op toestroom

Het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) dat verantwoordelijk is voor de opvang van asielzoekers in Nederland was hierop niet berekend en vroeg gemeenten te helpen. Afgesproken werd dat de jongeren niet in grote asielzoekerscentra zouden worden opgevangen, maar in 'kleinschalige wooneenheden'.
Den Haag toonde zich ook bereid dit te doen, ondanks dat men wist dat er een tekort was aan huisvesting. 'De gemeente was zich weliswaar bewust van het feit dat dit een grote uitdaging was, maar voelde een sterke verantwoordelijkheid voor deze doelgroep', aldus de jeugdombudsman.

Veel ruzies

Omdat hij in de zomer van 2016 signalen kreeg dat er problemen waren met de opvang van de AMV’s, begon hij een onderzoek. Van Alphen: 'Zo zouden er op de opvanglocaties veel ruzies tussen de jongeren zijn, vechtpartijen plaatsvinden, sprake zijn van overmatig drugsgebruik en zelfs van suïcidepogingen. Daarnaast zouden de jongeren beperkt worden in hun bewegingsvrijheid.'
Van Alphen constateert dat de gemeente Den Haag - verantwoordelijk voor de huisvesting - zich niet van tevoren had gerealiseerd hoe zwaar de opgave was. 'Het vinden van voldoende en geschikte huisvesting bleek moeilijk.'

Tijdelijke opvang

Omdat het COA aandrong op het snel plaatsen van de jongeren, kwam Den Haag uit bij Parnassia. Op het terrein van die zorgorganisatie aan de Kiwistraat stond een pand leeg. Daar zouden de jongeren tijdelijk worden ondergebracht. Ook al was hier geen sprake van een 'kleinschalige opvang', zoals de bedoeling was.
In oktober 2015 kwamen hier de eerste veertig AMV's aan. Deze groep bestond uitsluitend uit jongens met in grote meerderheid de Eritrese nationaliteit. Hen was beloofd dat ze in een kleinschalige opvang zouden komen, maar kwamen terecht op een 'campus' zonder privacy. Dat leidde tot veel frustraties bij de jongeren. Zeker ook al omdat ze er veel langer zaten dan de bedoeling was.

Tijdsdruk

Later werd ook nog een tijdelijke opvang aan de Ad van Emmenesstraat geopend. Ondanks dat de organisaties die de jongeren moesten begeleiden daarover twijfels hadden, ging die wegens tijdsdruk open. De bedoeling was voor een half jaar. De jeugdombudsman: 'De locatie bleek inderdaad niet geschikt voor de opvang van AMV's. De jongeren hadden er weinig privacy en al snel was er sprake van onrust, opstootjes en vechtpartijen. Daarnaast kwamen er klachten van buurtbewoners over overlast.' Daarom werd ook deze opvang 'versneld' gesloten.
Ook op het gebied van begeleiding ging veel fout. Daarvoor waren de landelijke stichting Nidos en Jeugdformaat (een regionale organisatie gespecialiseerd in jeugd- en opvoedhulp) verantwoordelijk. Maar beide hadden onder meer vanwege de grote toestroom gebrek aan goed personeel. Daardoor konden de jongeren zeker in het begin niet goed worden begeleid.

Overmatig verzuim op school

De meeste van de jongeren gingen voor een opleiding naar de Johan de Witt Scholengroep. Daar ging het niet geweldig. Er was sprake van 'overmatig verzuim'. Ook bleken ze soms 'ernstig gedemotiveerd'. Van Alphen: 'Jongeren kwamen niet uit bed en er was niet altijd voldoende begeleiding beschikbaar om hierop in te grijpen. Zo kwamen in de beginfase de leraren zelf naar de Kiwistraat om de jongeren uit bed te halen.' Later werd dit beter, maar de zorgen bleven.
Veel van de problemen zijn nog steeds niet opgelost, maar wel weggedefinieerd, omdat de jongeren inmiddels ouder zijn dan achttien jaar en dus officieel niet meer onder de regeling vallen. Bovendien is de grote stroom inmiddels wat opgedroogd. De kleinere aantallen jongeren die nu komen, zijn beter op te vangen en te begeleiden.

In feite niet geschikt

Neemt niet weg dat er nog zorgen zijn, aldus Van Alphen. Want begin 2017 woonden veel van de jongeren die nu ouder zijn dan achttien in de containerwoningen aan de Jupiterkade op de Binckhorst. 'Deze woningen voldoen aan de wettelijke eisen en normen, maar zijn feitelijk niet geschikt',  constateert de jeugdombudsman. 'De huizen zijn zeer gehorig, zijn nauwelijks gemeubileerd en bieden geen rustige leefomgeving voor de jongeren. Daarnaast staan de woningen op een geïsoleerde locatie, waardoor integreren in de samenleving een lastige opgave blijkt.'
In een reactie op het rapport schrijft wethouder Joris Wijsmuller (Haagse Stadspartij) dat het stadsbestuur een aantal maatregelen heeft genomen. Zo worden jongeren beter begeleid en komen er meer geschikte woningen beschikbaar. Verder is er 'meer zorg op maat'. De gemeenteraad praat woensdag met Wijsmuller over de opvang van de jonge vluchtelingen.