Reconstructie: het mysterie van de beweegbare vloer

© Patrick Fransen Architectuurstudio HH en Jo Coenen Archictects & Urbanists
DEN HAAG - Het nieuwe college in Den Haag trekt miljoenen euro’s extra uit voor het cultuurcomplex op het Spuiplein. Een deel van het geld gaat naar aanpassingen in het ontwerp. Opvallend genoeg komt er geen beweegbare vloer, terwijl dat juist een vurige wens van de culturele instellingen was. Hoe een beweegbare vloer slachtoffer werd van een politiek spel, zonder keuzes.
Eind vorig jaar blijkt voor het eerst dat de beweegbare vloer een knelpunt dreigt te worden. De toekomstige gebruikers van het onderwijs- en cultuurcomplex (OCC) – onder meer het Residentie Orkest, het Nederlands Danstheater en het Koninklijk Conservatorium – hebben in hun eisenpakket voor de bouwer vastgelegd dat ze een vloer willen die vlak is, maar hellend gemaakt kan worden.
Zo'n beweegbare vloer moet ervoor zorgen dat tijdens klassieke concerten mensen op stoelen kunnen zitten die op een hellende vloer staan, zodat bezoekers niet tegen elkaars achterhoofd aankijken. De vloer moet ook weer vlak gemaakt kunnen worden voor popconcerten met staanplaatsen en congressen. Tafeltjes en mobiele bars blijven nou eenmaal niet goed staan op een schuine vloer.

Een wens is geen eis

Een beweegbare vloer is belangrijk voor het exploiteren van het cultuurcomplex, stellen de instellingen. Zo kunnen ze de zalen optimaal gebruiken. In het Programma van Eisen voor bouwcombinatie Cadanz schrijven de instellingen daarom letterlijk: 'Om zowel klassieke concerten, als ook concerten met versterkte muziek (pop etc.) als ook commercieel medegebruik zo goed als mogelijk te kunnen faciliteren, is een vlakke vloer die hellend gemaakt kan worden gewenst.'
Deze formulering doet de instellingen de das om. De bouwer vat hem op als een wens en niet als een eis. En extra wensen kosten extra geld. Ruim 2,5 miljoen euro om precies te zijn. Na een paar maanden trekt het college de conclusie dat de bouwer in zijn recht staat. De beweegbare vloer is een wens en geen eis van de instellingen. De gemeente moet de portemonnee trekken als ze de instellingen tegemoet wil komen.

Besluit blijft uit

De discussie speelt als Joris Wijsmuller van de Haagse Stadspartij nog wethouder is met het cultuurcomplex in zijn dossier. Hij heeft zichzelf opgezadeld met een belofte aan de raad en de stad.  Hij garandeert bij zijn aantreden in 2014 dat het cultuurcomplex niet duurder wordt dan 177 miljoen euro. Een overschrijding van 2,5 miljoen euro voor een beweegbare vloer zou hij niet kunnen uitleggen. Een beslissing over de vloer blijft uit.
Dan zijn er in maart gemeenteraadsverkiezingen en gaan Groep de Mos, VVD, D66 en GroenLinks aan de slag om een coalitie te smeden. Dat lukt. Op dinsdag 29 mei presenteren de vier partijen hun coalitieakkoord in een snikhete kas op de stadskwekerij in Den Haag.

Nu al achterhaald

Over het cultuurcomplex staat in het akkoord: 'De bouw is volop gaande en zal conform de vastgestelde uitgangspunten en randvoorwaarden worden afgerond.' Die vastgestelde uitgangspunten en randvoorwaarden zijn dus een cultuurcomplex van niet meer dan 177 miljoen euro, zonder een beweegbare vloer.
Deze week blijkt dat deze passage uit het akkoord nu al is achterhaald. Boudewijn Revis (VVD) is de opvolger van Wijsmuller in het dossier 'cultuurcomplex'. Hij begint aan zijn derde termijn als wethouder in Den Haag. Revis maakt afgelopen dinsdag bekend dat het nieuwe college heeft besloten om 31 miljoen euro uit te trekken om het project vlot te trekken.

Mooiere entree

Een deel van dit geld is bestemd om de bouwer af te kopen. Die heeft verschillende arbitragezaken aangespannen vanwege 'discussies' met de gemeente over onder meer ontwerp- en vertragingskosten. De gemeente neemt een deel van deze kosten over van de bouwer, waarna alle arbitragezaken zijn gestaakt.
Een ander deel van het geld is voor aanpassingen in het ontwerp. Dat varieert van een mooiere entree en het verbeteren van de toiletten tot de verplaatsing van de ingang van de fietsenkelder en het verlevendigen van de lange gangen in het gebouw.

Knoop niet doorgehakt

Opvallend genoeg ontbreekt de beweegbare vloer tussen de ontwerpaanpassingen. Volgens Revis heeft dit een technische reden. De bouw is gewoonweg te ver gevorderd. In de week van 4 juni had er een knoop doorgehakt moeten worden. 'Het alsnog inpassen van een beweegbare vloer zou betekenen dat reeds gestorte kolommen gesloopt zouden moeten worden, met verdere vertraging en verhoging van kosten als gevolg.'
Hier kan niemand wat aan doen, lijkt hij te suggereren. Maar dat is niet het hele verhaal. Het oude college en het onderhandelingsteam dat werkt aan een nieuw college zijn beide op de hoogte van de haast die is geboden bij het nemen van een besluit over de beweegbare vloer.

Brief aan zichzelf

Dat valt te lezen in een brief die het oude college op 29 mei, de dag van presentatie van het coalitieakkoord naar de raad stuurt. Daarin staat: 'Gezien de impact van het besluit heeft het college de te maken afweging voorgelegd aan de onderhandelingstafel. De onderhandelingstafel heeft in een reactie laten weten dat men geen oordeel wilde geven over het alsnog wel of niet willen realiseren van een beweegbare vloer.'
Revis weet dat het 'nu of nooit' is voor de beweegbare vloer want hij zit zowel in het oude college als in het onderhandelingsteam. Hij heeft dus als het ware, net als Saskia Bruines van D66 die ook wethouder en onderhandelaar is, als collegelid een brief aan zichzelf als onderhandelaar geschreven en die brief als onderhandelaar beantwoordt aan zichzelf als collegelid.

Geen aandrang

In de collegebrief van 29 mei wordt ook duidelijk dat een paar uur voor de presentatie van het coalitieakkoord het oude college nog heeft gesproken over de beweegbare vloer. Er staat: 'Het college heeft zich vanmorgen hierover opnieuw gebogen en is van oordeel dat wij in deze periode niet het mandaat hebben om een besluit te nemen over scope-uitbreidingen.'
Zowel het oude college als het onderhandelingsteam wist dat de deadline voor een besluit over de beweegbare vloer verliep. Toch voelden geen van beide de aandrang om de verantwoordelijkheid te nemen. Het oude college niet omdat het een besluit zou moeten nemen waar het nieuwe college verantwoordelijkheid voor zou moeten dragen. De onderhandelaars niet omdat zij formeel nog niet aan de knoppen draaiden.

Een uitkomst

Toch wisten alle betrokkenen dat het niet nemen van een besluit maar één uitkomst zou hebben. Geen beweegbare vloer in het cultuurcomplex. Revis lijkt niet bepaald verdrietig over het passeren van de deadline. Volgens hem valt of staat het cultuurcomplex niet met een beweegbare vloer. 'De multifunctionaliteit van het OCC blijft groot. Met vier zalen en diverse foyers blijven er volop mogelijkheden voor zakelijk verhuur en voor popconcerten.'
Geen keuze is dus ook een keuze.