Marja van Bijsterveldt: Gekozen burgemeester kan het lokaal bestuur beschadigen

Delft - De Delftse burgemeester Marja van Bijsterveldt is verbijsterd over haar eigen partij, het CDA. De senaatsfractie van die partij stemt waarschijnlijk volgende week in met het voorstel voor de gekozen burgemeester. Volgens Van Bijsterveldt wordt daardoor een belangrijk fundament van het lokaal bestuur verkwanseld. ‘Welk probleem gaan we hiermee oplossen of zijn we problemen aan het creëren?’
Al jaren wordt er in de politiek over gesproken: de gekozen burgemeester. De Eerste Kamer nam deze week dan toch een belangrijke beslissing: niet langer wordt via de Grondwet geregeld hoe iemand burgemeester wordt. Hoe het straks in de praktijk wel gaat is nog niet duidelijk.
Verschillende varianten zijn mogelijk: de burgemeester kan direct worden gekozen door de burgers, of door de gemeenteraad. Of er kan een model komen waarbij de grootste partij in de gemeenteraad de burgemeester kiest.

'Bestaand systeem zo gek nog niet'

De Delftse burgemeester zegt zich 'ernstige zorgen' te maken over de consequenties. Volgens haar is het huidige systeem zo gek nog niet. Nu wordt de burgemeester benoemd door de Kroon, zoals het officieel heet.
De gemeenteraad doet een aanbeveling van de, volgens de raad, meest geschikte kandidaat. Als het kabinet, op voordracht van de minister van Binnenlandse Zaken, met die kandidaat instemt wordt hij of zij door de Koning benoemd voor een periode van zes jaar.

Grote waardering

Volgens Van Bijsterveldt blijkt uit onderzoek dat nu grote waardering is voor burgemeesters. 'Ik denk dat dat veel heeft te maken met de wijze waarop de burgemeester kan functioneren. Dat kunnen functioneren heeft weer veel te maken met de wijze waarop we op dit moment als burgemeesters worden benoemd. Dat vindt uiteindelijk door de Koning plaats. Dat maakt dat je niet bent gekozen, dat je geen verkiezingsbeloften hoeft te doen.'
Een gevolg van een andere opzet kan zijn dat sommige mensen het gevoel hebben dat 'dit hun burgemeester niet is'. Van Bijsterveldt: 'Je bent nu niet door de een wél gekozen en door de ander níet. Daardoor ben je echt van iedereen. Je bent onpartijdig, je staat boven de partijen.'
Ze vervolgt: 'Zo kan je echt de burgervader of burgermoeder zijn. Dat is ook het mooie van het huidige systeem. Mensen hebben het gevoel dat je van iedereen bent. Die verbindende rol wordt geborgd in de grondwet,' aldus Van Bijsterveldt.
Mensen hebben het gevoel dat je van iedereen bent.
Marja van Bijsterveldt - Burgemeester Delft
Als straks een burgemeester wél wordt gekozen, wordt hij of zij onderdeel van de politiek. Dan moeten kandidaten campagnes gaan voeren, beloftes doen. 'Dat betekent ook dat je door een deel van de bevolking wel wordt gekozen, maar door een ander deel niet.'

CDA wil moed tonen

Het CDA had altijd grote moeite met de gekozen burgemeester. Maar de partij kiest nu voor een andere lijn. 'Angst is een slechte raadgever, soms is moed nodig,' aldus senator Ton Rombouts dinsdag tijdens het debat in de Eerste Kamer.
Marja van Bijsterveldt is zo ongeveer haar leven lang actief voor die partij. Voordat zij burgemeester van Delft werd was zij wethouder, staatssecretaris en minister namens die partij. En van 2002 tot 2007 was zij voorzitter van het CDA. Dus is de felle kritiek opmerkelijk.

'Tijd voor bezinning'

'Dit baart me grote zorgen,' zegt zij over de koerswijziging. 'Ik ben zelf christen-democraat en de christen-democratie hecht enorm veel aan een sterk lokaal bestuur, waar mensen tot hun recht komen, waar wat veel van wat mensen aan het hart gaat ook gebeurt. Dat betekent dat je ook een heel goed en degelijk lokaal bestuur moet hebben.'
De Delftse burgemeester hoopt dan ook dat de Eerste Kamerfractie van haar partij zich nog bezint. Volgende week stemt de Senaat officieel over de wijze waarop burgemeesters worden benoemd. 'Wat er dan dreigt te gebeuren is dat er een onderdeel uit dat subtiele samenspel van een gekozen gemeenteraad, wethouders en die burgemeester wordt gehaald zonder dat daar verder goed over is doorgedacht.'

Kwetsbaar

'Dat vind ik uitermate kwetsbaar. Dat kan het lokaal bestuur heel erg beschadigen,' aldus Van Bijsterveldt, 'ik hoop van harte dat de Eerste Kamer uiteindelijk het juiste besluit neemt en de burgemeestersbenoeming echt in de Grondwet laat’.
Een gekozen burgemeester kan het lokaal bestuur heel erg beschadigen.
Marja van Bijsterveldt - Burgemeester Delft
Een extra complicatie is dat het parlement een gekozen burgemeester geen extra bevoegdheden wil geven. Dus als een kandidaat al beloften zou willen doen tijdens een campagne, dan zijn die in de praktijk moeilijk uitvoerbaar.
'Wat je nu ziet is dat de gemeenteraad het politieke primaat heeft. Daarnaast zijn er wethouders die een programma uitvoeren dat door de meerderheid van die raad is vastgesteld en is er een burgemeester.'

Let op

'Die drieslag functioneert in Nederland best heel goed. Dat brengt mij op het punt: let op. Want je moet buitengewoon zorgvuldig zijn wanneer je iets wat goed gaat op één punt anders gaat doen en eigenlijk de rest niet verder hebt doordacht.'
Rest de vraag wat Van Bijsterveldt zelf gaat doen. Zij werd op 2 september 2016 geïnstalleerd als burgemeester van Delft. Volgens de oude procedure, dus door de Kroon benoemd. Gaat zij zelf straks campagne voeren voor de race om het burgemeesterschap van Delft als er een gekozen burgemeester komt? Lachend: 'Ik weet hoe lang wetgeving duurt. Het zal nog wel even duren voor het zover is. Dus of ik dat nog meemaak, weet ik niet.'

Senang

Serieus: 'Vooralsnog ben ik gewoon de benoemde burgemeester van Delft en voel ik me daar erg senang bij omdat ik daardoor het gevoel heb dat ik van alle Delftenaren ben en niet alleen van degene die mij heeft gekozen. Daardoor kan ik ook doen wat in het algemeen belang is. Ik hoef geen verkiezingsbeloften waar te maken. Ik ben er gewoon voor Delft.'