De donkergroene vierkante dame gaat weer sissen

Stoomtramlocomotief Vrijland werd in 1904 gebouwd in Duitsland voor de Stoomtram Zutphen Emmerik. Het is een bijzondere locomotief van het type dat speciaal werd ontworpen voor ritjes door bewoond gebied.

Voorzitter Pieter van der Ham klimt glunderend aan boord van de groene glimmende doos. 'Ze is vierkant', zegt hij. 'Het is dus geen locomotief met de stoomketel voorop en de machinist die in een speciaal hokje erachter staat. Bij dit type staat de machinist naast de stoomketel. Ook zitten er schotten voor de wielen zodat er niemand tussen kan komen. Van dit soort locomotieven zijn er vijf bewaard gebleven, en wij hebben er twee.'

De Vrijland reed tot 1956 in het Oosten van het land en ging toen met pensioen. Ze verhuisde vrijwel direct naar het Spoorwegmuseum en kwam later naar het smalspoormuseum in Valkenburg. 'Dat is de reden dat ze nog in zo’n goede staat is', zegt Van der Ham. 'Alles is origineel. We hoeven dus ook niet veel te doen aan het plaatwerk. Maar we moeten wel een nieuwe ketel bouwen. Deze is uit 1904 en die krijg je nooit meer door de keuring.'

Die ketel is een van de grote uitdagingen voor het museum. Dat werk wordt ook uitbesteed net als wat werk aan de wielen. Maar er is meer spannends. 'Wij zijn een smalspoormuseum maar je hebt niet één type smalspoor. In Gelderland reden ze op sporen die 75 centimeter uit elkaar lagen. Onze sporen hebben een breedte van 70 cm. De wielen moeten dus dichter bij elkaar, maar dat kunnen we.'

De Vrijland wordt de achtste locomotief die ze in Valkenburg gaan restaureren in de eigen werkplaats. 'Bij ons zijn alle locomotieven dames', zegt Pieter van der Ham. 'En ze begon extra te glimmen toen ik haar vertelde dat ze weer ging rijden. Een stoomlocomotief komt ook echt tot leven als je haar onder stoom brengt. Het gaat sissen, het gaat stomen. Dat is prachtig'.

Als alles volgens planning verloopt is de Vrijland in 2020 of 2021 klaar. 'En dan rijdt ze weer', glundert Van der Ham.