RECONSTRUCTIE: Risico's vreugdevuren jaren geleden al 'onverantwoord', toch mochten stapels hoger
23 januari 2019, 08:29 • 8 minuten leestijd
Risico's vreugdevuren jaren geleden al 'onacceptabel'
DEN HAAG - De veiligheidsrisico's rond de vreugdevuren op Scheveningen en Duindorp waren drie jaar geleden al 'onacceptabel' en 'onverantwoord'. Dat schreef toenmalig burgemeester Jozias van Aartsen aan de Haagse gemeenteraad. Bovendien kwamen de organisaties van de vuren 'belangrijke veiligheidsafspraken niet na'. Toch mochten de stapels meters verder de lucht in. Aan de vooravond van het tweede vonkenregen-debat dat donderdagavond in de Haagse gemeenteraad wordt gehouden, maakte Omroep West een reconstructie.
Nieuwjaarsdag 1 januari 2019 begint rampzalig voor Scheveningen. Een vonkenregen, afkomstig van het vreugdevuur op het Scheveningse strand, leidt tot meerdere branden.
Huizen, auto's, fietsen en straten raken zwaar beschadigd. Er vallen geen slachtoffers maar dat lijkt vooral een geluk bij een ongeluk.
Openbare brieven
Omroep West is in de brieven gedoken die voormalig burgemeester Jozias van Aartsen en zijn opvolger Pauline Krikke over de vreugdevuren de afgelopen jaren aan de gemeenteraad schreven. Enerzijds valt op dat veel afspraken die in het convenant tussen de gemeente en de organisaties van de vreugdevuren zijn vastgelegd 'gewoon' terug te vinden zijn in deze openbare brieven.
Dat is opmerkelijk want burgemeester Krikke wilde het convenant niet openbaar maken. Door aandringen van de oppositie kwam ze hier dinsdag op terug en publiceerde ze de 'geheime' afsprakenlijst alsnog.
Convenant
Zo staat in de openbare raadsbrieven dat in het convenant afspraken zijn vastgelegd over de omvang en hoogte van de stapels, de dag dat de bouwers mogen gaan opbouwen staat beschreven en er mogen alleen houten pallets gebruikt worden; het is verboden om kunststoffen materialen in de vuurstapels te verwerken.
Ook wordt duidelijk dat de gemeente heeft vastgelegd dat de autoriteiten de doorgang van het vuur kunnen tegenhouden, als de organisaties zich niet aan de afspraken houden. Bovendien maken de bouwers een veiligheidsplan voor een veilige bouwwijze.
Seinen op rood
Anderzijds wordt uit de raadsbrieven duidelijk dat alle seinen al jarenlang op rood staan voor de vreugdevuren. Van Aartsen stelt de toekomst van de vreugdevuren op enig moment ter discussie omdat de risico's te groot worden.
Maar vanwege de vrees voor 'ernstige overlast' en uit respect voor de Scheveningse traditie, worden de vuurstapels toch groter en groter.
Goede sfeer
Tijdens de jaarwisseling van 2012 op 2013 is er nog geen vuiltje aan de lucht. De sfeer bij de vreugdevuren op Scheveningen en Duindorp is goed te noemen, concludeert Van Aartsen op 3 april 2013 in een evaluatie over het verloop van Oud en Nieuw.
'De vuren droegen bij aan de feestvreugde', schrijft hij. 'De afspraken die met de organisatoren zijn gemaakt, zijn goed nagekomen.' Hij geeft uitleg waarom het stadsbestuur de vuren toestaat. 'Omdat tijdens de jaarwisseling niet alle vuren kunnen worden voorkomen of bestreden, worden voor een aantal locaties met de organisatoren afspraken gemaakt over de omstandigheden waaronder niet zal worden ingegrepen.' Hij spreekt van 'gedoogvuren'.
Uitgangspunten
In een bijlage van de raadsbrief beschrijft hij elf praktische uitgangspunten bij een vreugdevuur. Zo bepalen de brandweer en de politie gezamenlijk de omvang en situering van de brandstapels en mag de opbouw van de vuurstapels niet eerder dan 31 december beginnen. Overigens start de opbouw sinds 2015 al op Tweede Kerstdag.
In 2014 begint de positieve houding van Van Aartsen te veranderen. Reden is het omvallen van de brandende vuurstapel in de oudjaarsnacht van 2013 op 2014. Er vallen geen slachtoffers maar de schrik zit er goed in.
Afspraken vastleggen
In een brief van 10 juni 2014 maakt Van Aartsen duidelijk dat hij de touwtjes steviger in handen wil nemen. Kennelijk vindt hij de praktische uitgangspunten die in een raadsbrief worden opgetikt te vrijblijvend want hij gaat afspraken met de organisaties vastleggen. 'Alle afspraken worden vastgelegd in een door alle betrokken partijen te tekenen convenant.'
Maar het convenant lijkt weinig indruk te maken op de organisaties. Op 16 juni 2015 schrijft Van Aartsen aan de gemeenteraad: 'Het nakomen van afspraken volgens het convenant door de organisatoren bleek bewerkelijk. Onder andere stond de drang om het grootste vuur op het strand te bouwen op gespannen voet met de afgesproken maximale hoogte van vuren om de veiligheid te kunnen waarborgen.'
Twintig meter
De maximale, veilige bouwhoogte die in het convenant is vastgelegd, is dan nog twintig meter. Groep de Mos, die op dat moment in de oppositie zit, wil af van deze vastgestelde hoogte. De partij vraagt Van Aartsen om de garantie te geven dat de Scheveningse traditie 'Wie bouwt het hoogste vreugdevuur?' kan worden gewaarborgd.
Maar dat wil Van Aartsen niet. Hij verwijst naar het omvallen van de vuurstapel en de veiligheidsrisico's die daardoor zijn ontstaan. Van Aartsen schrijft op 20 januari 2015: 'Het college heeft respect voor de Scheveningse traditie maar beschouwt een hoogte van twintig meter als enorm en het strand als enige plek waar een dergelijke hoogte voor een vreugdevuur aan de orde kan zijn.'
Hoger bouwen
Bovendien wijst hij erop dat de organisaties zich niet aan deze afspraak in het convenant hebben gehouden en hoger hebben gebouwd. 'Tijdens de opbouwperiode hebben gemeente, politie en brandweer, in het kader van de veiligheid, twee maal per dag een telling gedaan van het aantal lagen pallets.
Op 31 december is bij de laatste meting aan het eind van de dag op Zuid een hoogte gemeten van circa 22 meter en op Noord circa 20,5 meter. Hoewel hoger dan afgesproken vielen deze hoogten binnen de veiligheidsmarge van de geplaatste hekken.' Van Aartsen ziet de overtreding dus door de vingers.
Onverantwoorde risico's
Ondanks de geschonden afspraken, verandert de gemeente niets aan de aanpak van de vreugdevuren en worden er dus gesprekken gevoerd en een convenant afgesloten.
Maar ook deze keer werkt de aanpak onvoldoende. Tijdens de jaarwisseling van 2015 op 2016 spreekt Van Aartsen zelfs over 'onverantwoorde risico's'.
'Veiligheidsafspraken niet nagekomen'
In een evaluatie schrijft hij op 17 mei 2016: 'Ik stel vast dat de organisatoren van de afgelopen jaarwisseling belangrijke afspraken onvoldoende zijn nagekomen. Beide organisaties schonden de afspraak, dat een vuurstapel maximaal 25 duizend pallets mag bevatten. Bij beide stapels is hier zelfs ver aan voorbij gegaan. (...) Belangrijker vind ik nog dat de veiligheidsafspraken niet zijn nagekomen, waardoor er onverantwoorde veiligheidsrisico's zijn genomen voor omstanders en bouwers.'
Volgens Van Aartsen levert dit een groot dilemma op. 'Enerzijds ben ik mij ervan bewust dat de vreugdevuren juist zijn ingesteld ter bestrijding van ernstige overlast en brandgevaarlijke situaties in Scheveningen, alsmede dat de vreugdevuren door velen, waaronder een deel van uw raad, als een mooie traditie wordt gezien. (...) Anderzijds is de huidige situatie uit veiligheidsoogpunt onacceptabel.' Hij wil een 'breed gedragen oplossing'.
Verder de lucht in
Ondanks de geschonden afspraken, lijkt deze oplossing uit te vallen in het voordeel van de organisaties van de vreugdevuren. De gemeente legt een nieuwe maximale hoogte vast. In plaats van twintig meter, mogen de vuurstapels 35 meter worden. De bouwers krijgen dus toestemming om verder de lucht in te gaan.
Om zijn besluit toe te lichten, haalt Van Aartsen de resultaten van een onderzoek erbij dat hij in 2015 heeft laten uitvoeren. Onderzoeksbureau Efectis heeft berekend op welke afstand omstanders nog veilig kunnen staan bij een bepaalde omvang en hoogte van de stapels, mochten de stapels omvallen.
Geen rekening gehouden met vonkenregen
Het ontstaan van 'vliegvuur' is volgens het onderzoeksbureau 'verwaarloosbaar' en dus wordt er met een vonkenregen niet serieus rekening gehouden. Er lijkt vooral vrees te bestaan voor het omvallen van de stapels en daarom zijn de autoriteiten met name gericht op het, op juiste afstand plaatsen van de veiligheidshekken.
Volgens Efectis is de minimale afstand van omstanders, tweemaal de stapelhoogte. Maar daarbij gaat het onderzoeksbureau ervan uit dat de volledige vuurstapel in brand staat. En dat schept ruimte voor de bouwers.
'Acceptabel'
'De bouwers zijn van mening dat dit uitgangspunt ruimte biedt om hoger te bouwen omdat de praktijk van de afgelopen jaren is, dat delen van de stapeling al zijn ingestort, voordat zij bij de brand betrokken raken,' schrijft Van Aartsen op 15 oktober 2016.
'Alles overziend acht ik een hoogte van 35 meter acceptabel', concludeert Van Aartsen in de brief. En: 'De organisatoren hebben laten weten dat zij met deze randvoorwaarden voor de afmetingen uit de voeten kunnen. Het wedstrijdelement blijft behouden.'
Op het laatste moment ingrijpen
Van Aartsen wijst er wel op dat de organisaties zich aan de afspraken moeten houden. 'Als dit niet gebeurt dan ben ik genoodzaakt om in te grijpen met als mogelijk gevolg dat de vuurstapels op het laatste moment toch geen doorgang kunnen vinden.'
Na deze brief neemt burgemeester Krikke het stokje van Van Aartsen over. Zij lijkt de teugels weer te laten vieren. Ze sluit namelijk geen nieuw convenant af maar verwijst naar het laatste dat dateert uit 2016.
Aanvullende afspraken over veiligheid
'Voor het overige zijn de afspraken, inclusief de maximale bouwhoogte en de veiligheidseisen met de organisaties hetzelfde als die van vorig jaar', schrijft ze op 7 november 2017. Wel worden er aanvullende veiligheidsafspraken gemaakt over de breedte van de vuurstapels.
Een jaar later wordt er weer geen nieuw, ondertekend convenant afgesloten. De autoriteiten voeren gesprekken met de organisaties. 'In deze gesprekken maken we afspraken over onder andere de breedte, hoogte en volume van de vuurstapel', schrijft Krikke op 25 september 2018.
Risico's waren bekend
Maar Krikke is zich ook bewust van de risico's. 'De afgelopen jaarwisseling heeft nog eens heel duidelijk laten zien, dat we met de vuurstapels op Scheveningen - mede door de onvoorspelbaarheid van het weer - momenteel op het uiterste zitten van wat op een verantwoorde manier mogelijk is.'
Op 1 januari 2019, even na middernacht ontsnapt Scheveningen aan een ramp. Burgemeester Krikke zegt op Nieuwjaarsdag dat de bouwers zich niet aan de afspraken hebben gehouden. 'De bouwers hebben de afspraken met voeten getreden', zegt ze. De Scheveningse bouwers ontkennen dit.
Debat en onderzoek
Donderdag debatteert de Haagse gemeenteraad voor de tweede keer over de vonkenregen. De Onderzoeksraad voor Veiligheid (OvV) doet onderzoek naar de gebeurtenissen en verwacht de resultaten hiervan in het najaar te kunnen presenteren.
