RECONSTRUCTIE: De week van de Haagse miljoenenblunder

Stadhuis Den Haag | Foto Richard Mulder
Stadhuis Den Haag | Foto Richard Mulder
DEN HAAG - 'Ik wil tot op de punt en de komma weten wat er vorige week mis is gegaan.' Dat zegt de Haagse wethouder Rachid Guernaoui (Hart voor Den Haag/Groep de Mos) donderdagmiddag in een commissievergadering over de miljoenenblunder van de gemeente Den Haag. Een ironische opmerking omdat het verwisselen van een punt en een komma ervoor heeft gezorgd dat de gemeente 2,5 miljoen euro te veel overmaakte aan 69 bijstandsgerechtigden. Een reconstructie van een chaotische week op het Haagse stadhuis.
Donderdag 4 april slaan de stoppen door op de afdeling Sociale Zaken van de gemeente Den Haag. Ambtenaren ontdekken dat er een fout is gemaakt bij de uitbetaling van premies aan bijstandsgerechtigden. Het gaat om mensen die een zogenaamde proefplaatsing hebben bij een werkgever. Dat betekent dat ze op proef zijn bij een bedrijf of organisatie, met behoud van hun uitkering en met de bedoeling om in dienst te komen. Om ervoor te zorgen dat het werk loont, geeft de gemeente ze bovenop hun bijstandsuitkering, een premie.
Deze donderdag blijkt er iets goed mis te zijn gegaan. Er is veel te veel geld overgemaakt. Dat wordt al een paar uur nadat het geld is gestort duidelijk. Een geluk bij een ongeluk want ambtenaren kunnen direct aan het werk om de schade te beperken.

Geld moet terug

Nog dezelfde dag bellen ambtenaren alle 69 mensen die teveel geld hebben ontvangen. De meesten worden telefonisch bereikt. Een aantal krijgt een WhatsApp-bericht of een email. De mededeling is helder: 'De gemeente heeft een fout gemaakt en er is teveel geld aan u overgemaakt. Dat geld moet terug. Wilt u het terugstorten? Dan krijgt u zo snel mogelijk de juiste premie op uw rekening.'
Tegelijkertijd benaderen ambtenaren de banken. De vraag aan de banken is, of ze de gemeente willen helpen met het terugkrijgen van het geld. De banken stemmen in.

Raadsvergadering

Ondertussen weet wethouder Rachid Guernaoui van Financiën nog van niets. Hij is donderdag bezig met het voorbereiden van een raadsvergadering waarin hij de verkoop van de Haagse aandelen in energiebedrijf Eneco moet verdedigen. Een lastig dossier omdat een deel van de gemeenteraad tegen de al in gang gezette verkoop van Eneco is.
Als de raadsvergadering donderdagavond 4 april al lang en breed aan de gang is, krijgt Guernaoui een alarmerend telefoontje. Een van zijn medewerkers vertelt hem over de problemen bij Sociale Zaken. De wethouder vraagt zijn ambtelijke staf om voor hem alle feiten op een rijtje te zetten. Ook wil hij weten wat er op dat moment in gang is gezet om het probleem op te lossen en dringt aan op snelle actie.

Informeren raad en college

Wethouder Guernaoui besluit die avond om het college en de gemeenteraad nog niet op de hoogte te stellen van de gemaakte fout. 'Ik wist vorige week donderdag niet hoe groot de fout was, om welke bedragen het ging en welke groep het betrof', zegt hij een week later tijdens het debat over de miljoenenblunder in een commissievergadering van de gemeenteraad. Eerst wil de wethouder meer informatie van zijn ambtenaren zodat hij met een gedegen verhaal naar de raad, zijn collega-wethouders en burgemeester Krikke kan.
Die informatie krijgt hij vrijdag aan het einde van de middag via een interne notitie. Hij bespreekt de notitie telefonisch met de hoogste ambtenaar van Sociale Zaken. Maar de informatie die hij krijgt is nog niet genoeg om de raad en het college fatsoenlijk te kunnen bijpraten, vindt Guernaoui. Hij heeft aanvullende vragen, die eerst beantwoord moeten worden.

Voorpagina

Dagblad De Telegraaf heeft dan al lucht gekregen van de blunder. Een verslaggever van de krant belt vrijdag met een woordvoerder van het stadhuis. 'Waarom heeft u na dat telefoontje de raad niet bijgepraat over wat u op dat moment al wel wist?' vraagt PvdA-fractievoorzitter Martijn Balster aan wethouder Guernaoui tijdens het debat. 'Omdat ik niet wist wanneer de krant zou publiceren en hoeveel informatie de krant had', is het antwoord van Guernaoui.
Dat wordt zaterdag duidelijk, want dan staat op de voorpagina van De Telegraaf het verhaal in geuren en kleuren. De krant kent veel details. Zo schrijft de krant op basis van 'een bron' dat het een blunder is van in totaal 2,5 miljoen euro, dat de mensen allemaal het honderdvoudige hebben gekregen dan waar ze recht op hebben en dat het gaat om bijna zeventig uitkeringsgerechtigden. Een van de weinige feiten die in het artikel niet klopt, is dat de groep bijstandsgerechtigden bestaat uit daklozen, verslaafden en criminelen. 'Dat is pertinent niet waar', zegt Guernaoui.

Zorgvuldig meenemen

Voor Guernaoui is het Telegraaf-verhaal geen aanleiding om de raad zaterdag alsnog te informeren. 'De collegebrief aan de gemeenteraad was op dat moment niet klaar', reageert de wethouder op vragen van CDA-fractievoorzitter Danielle Koster. De wethouder vindt dat hij zaterdag nog steeds geen goed beeld heeft van de omvang en de gevolgen van het probleem dat twee dagen eerder is ontdekt. 'Ik wilde de raad zorgvuldig meenemen', zegt hij.
Zondagmiddag rond half vier heeft de wethouder zijn verhaal rond. Er gaat een collegebrief naar de gemeenteraad. In de brief staat wat de Telegraaf een dag eerder al schreef: het gaat om een bedrag van ruim 2,5 miljoen euro dat verkeerd is overgemaakt aan 69 mensen die een proefplaatsing hebben. Ook wijst de wethouder in de brief een vermoedelijke oorzaak aan: de bedragen zijn niet juist in het informatiesysteem ingelezen doordat er een punt stond waar een komma had moeten staan.

Banken

Bovendien blijkt dat de banken de afgelopen dagen goed werk hebben verricht voor de gemeente. Vrijwel al het geld is via de banken teruggestort op de rekening van de gemeente. Een persoon heeft het bedrag uit eigen beweging teruggeboekt. Daardoor is zondag al ruim 2,1 miljoen euro terug bij de gemeente.
Woensdagavond volgt een tweede raadsbrief met meer details. Het bedrag dat terug is bij de gemeente is dan opgelopen tot 2,4 miljoen euro. Duidelijk is dat een totaalbedrag van 28.000 euro door drie bijstandsgerechtigden inmiddels is uitgegeven. 'Ze zeggen dat ze hun schulden daarmee hebben afgelost', zegt Guernaoui. 'We zoeken uit of dat daadwerkelijk zo is en dan zullen we een passende betalingsregeling treffen met deze drie, zodat we het geld weer terug krijgen.'

Crisis bezworen

Precies een week na de ontdekking van de foute overboeking, lijkt het grootste deel van de crisis bezworen. Donderdag 11 april zijn alle juiste premies overgemaakt aan 66 van de 69 bijstandsgerechtigden, geflankeerd met een gemeentelijke excuusbrief. De mensen die geld hebben uitgegeven, krijgen hun premie niet. Met hen gaat de gemeente eerst gesprekken voeren. Ook komt wethouder Guernaoui zonder kleerscheuren uit het debat met de gemeenteraad.
Rest nog de vraag hoe dit heeft kunnen gebeuren? Daar moet een extern en onafhankelijk onderzoek antwoord op geven. De gemeentesecretaris is bezig met het selecteren van een geschikt onderzoeksbureau. Tot deze antwoorden er zijn, worden alle premies voor proefplaatsingen handmatig in het systeem ingevoerd en dubbel gecheckt via het 'vier-ogen-principe'. Dat kost extra tijd en extra geld maar een nieuwe betalingsblunder moet koste wat kost voorkomen worden.