Waarom is er nog geen nieuw provinciebestuur? Vijf vragen over de formatie in Zuid-Holland

Forum voor Democratie werd bij de Provinciale Statenverkiezingen in Zuid-Holland de grootste met 11 zetels. De grootste partij heeft traditiegetrouw het initiatief in de formatiegesprekken. Vervolgens vroeg partijleider Thierry Baudet aan Hans Wiegel om informateur te worden. Wiegel zei dat Forum voor Democratie als verkiezingswinnaar een plek in het provinciebestuur van Zuid-Holland zou moeten krijgen. Daarnaast zou de VVD, als tweede partij in Zuid-Holland, ook in het college moeten komen. Maar dan wel zonder GroenLinks, D66 en PvdA, want de fractieleiders van die partijen in Zuid-Holland zien een college met FvD niet zitten.

Forum, VVD en CDA vonden elkaar wel redelijk snel. Omdat er verder ook geen belangstelling was van andere partijen om bij dit 'motorblok' aan te sluiten, besloten de drie partijen om een voorlopig akkoord op te stellen, in de hoop dat een vierde partij zich daarin kon vinden en vervolgens mee zou kunnen doen in de verdere onderhandelingen. De gecombineerde fractie van ChristenUnie & SGP wilde aanvankelijk niet met het motorblok om de tafel, omdat er al een akkoord was. De fractie had dan het gevoel 'te moeten tekenen bij het kruisje'. Het akkoord verdween in de la en zo was er voor ChristenUnie & SGP geen belemmering meer om verkennende gesprekken te voeren met FvD, VVD en CDA. Toch mislukten de gesprekken over een nieuw provinciebestuur in Zuid-Holland vorige week woensdag. Forum voor Democratie, VVD, CDA en de gecombineerde fractie van ChristenUnie & SGP zaten twee weken lang aan de onderhandelingstafel. De ChristenUnie & SGP heeft besloten om met de gesprekken te stoppen.

De fractieleider van ChristenUnie & SGP verwees naar informateur Wiegel voor een verklaring. Wiegel: 'Daarover hebben ze ons een brief geschreven. Wat erin staat, ga ik u niet vertellen. Ik wil alleen loslaten dat de partij hoopte dat de PvdA mee zou doen, maar dat is niet zo. Dat gebruiken ze nu als argument om ermee op te houden en dat vind ik een beetje typisch.' De PvdA had namelijk al eerder aangegeven niet te willen aansluiten bij een coalitie met Forum voor Democratie.

Toen partijleider Thierry Baudet van Forum voor Democratie op 17 mei een filmpje deelde op Twitter deed dit veel stof opwaaien, vooral onder leden van de ChristenUnie. In de video spreekt een aantal vrouwen in het Duits namens vrouwen die door migranten werden vermoord. De immigratiepolitiek wordt door de vrouwen aangewezen als oorzaak van hun dood. Aan het einde van de video verschijnen de foto's van de Nederlandse politici Jesse Klaver (GroenLinks), Rob Jetten (D66) en Mark Rutte (VVD) in beeld, met de tekst 'Ich habe es gewusst.' Volgens Rob Roos, fractieleider van FvD in Zuid-Holland, viel de ChristenUnie over het twitterbericht.

Opmerkelijk is verder dat ook de landelijk leider van de SGP, Kees van der Staaij, zich na het mislukken van de gesprekken zich op Twitter meldde. Hij noemde het 'een gemiste kans' en schreef: 'Aan ons heeft het niet gelegen.' Daarmee beweerde hij impliciet dat de breuk te wijten was aan de ChristenUnie. Maar wat nu de exacte redenen zijn voor de breuk, blijft in nevelen gehuld.

3. Bij wie ligt nu de bal voor het vervolg van de formatie?
Nu de CU & SGP uit de gesprekken zijn gestapt, komt getalsmatig de PVV in beeld. Maar sinds deze dinsdag blijkt ook een college met die partij geen haalbare kaart. De Zuid-Hollandse PVV-fractievoorzitter Henk de Vree zegt tegen Omroep West: 'Inmiddels is duidelijk dat het CDA gewoon niet bereid is om met ons in zee te gaan. FvD is dat wel en van de VVD heb ik tot nu toe nog niet de indruk dat er geen bereidheid bestaat. Wel dat met de PVV in zee gaan lastig aan de achterban te verkopen is.' Noch CDA, noch VVD kunnen dit tegenover Omroep West desgevraagd bevestigen. De Vree zegt 'nog steeds graag te willen bijdragen aan een nieuwe coalitie, ook zonder het CDA'.

Forum, VVD en CDA moeten bespreken of zij er nog heil in zien om gedrieën door te gaan. Hun advies en/of standpunten zullen zij vervolgens aan Wiegel voorleggen. Woensdag komen aan het einde van de middag de fractievoorzitters van alle fracties bijeen om samen met de informateur de stand van zaken en de vervolgstappen te bespreken. De PVV stuurt aan op een openbare verdere bespreking, in plaats van achter gesloten deuren.

Wiegel stelt dat er nog voldoende andere partijen zijn die bij dit blok kunnen aansluiten. Ook zijn er nog niet door alle partijen verkennende gesprekken gevoerd, doordat GroenLinks, D66 en PvdA bij voorbaat geen coalitie zien ontstaan met Forum. Verder is Wiegel van mening dat de verkiezingsuitslag recht moet worden gedaan, dus Forum en de VVD moeten hoe dan ook in een nieuw college terechtkomen.

GroenLinks-fractievoorzitter Berend Potjer heeft als enige geopperd dat Wiegel zijn opdracht terug moet geven. Die partij vindt dat het tijd is om 'een brede en stabiele middencoalitie te vormen'.

De smaken raken op voor het motorblok. Alleen de PVV bleef getalsmatig over, maar na deze dinsdag is ook aansluiting van die partij vrijwel geen optie meer. SGP en 50PLUS stonden tot nu toe open voor gesprekken met het motorblok, maar dan zou de SGP zich moeten loskoppelen van de ChristenUnie. Volgens Wiegel is een minderheidscoalitie, dus alleen FvD, VVD en CDA, ook een optie.

Als ook deze alternatieven geen draagvlak vinden, dan zal Wiegel zijn opdracht terug moeten geven. Dat betekent dan dat er geen college mogelijk is met Forum. FvD zal dan ook het initiatief in de formatie moeten overlaten aan de VVD. Die krijgt dan als tweede grootste partij het voortouw in de gesprekken. Drie opties zijn mogelijk. De eerste optie is een vijfpartijencoalitie met VVD, GL, D66, PvdA, CDA of CU & SGP. De tweede optie is VVD, CU & SGP, D66, PvdA en CDA. En de derde optie is een zespartijencoalitie van VVD, GL, D66, PvdA, CDA en CU & SGP.