Het levensverhaal van Malek F.: tegenslagen en persoonlijk leed

Malek F. tijdens de eerste zitting in de extra beveiligde rechtbank op Schiphol. (Tekening: Theresa Hartgers)
Malek F. tijdens de eerste zitting in de extra beveiligde rechtbank op Schiphol. (Tekening: Theresa Hartgers)
DEN HAAG - Malek F. stond vrijdag terecht voor de steekpartij op het Johanna Westerdijkplein in Den Haag. Op 5 mei 2018 viel de Syriër drie mensen aan op het plein, schijnbaar uit het niets. Tijdens de rechtszaak kwam naar voren dat hij leed aan depressies en dat hij psychotisch was. Het ging al langere tijd niet goed met hem. De rechter schetste een beeld van hem, van zijn jeugd in Syrië tot nu.
Het leven van Malek F. wordt getekend door tegenslagen en persoonlijk leed. Dat bleek vrijdag bij de rechtbank in Den Haag. Malek is 15 als zijn ouders scheiden en hij bij zijn vader gaat wonen. Malek is een lastige puber en kan het niet vinden met zijn stiefmoeder. Hij stopt met school en werpt zich op als beschermer van zijn broer en zus.
In 2003 verhuizen ze naar Homs in Syrië. De broer en zus van Malek verhuizen naar hun moeder. Malek blijft bij zijn vader, die scheidt van zijn stiefmoeder. Een jaar later trekt zijn vader weer in bij de moeder van Malek, die dan 18 jaar oud is.

Winkeldiefstal

Malek wordt aangehouden voor winkeldiefstal. Hij zegt geslagen te zijn en legt een valse bekentenis af. Uiteindelijk zit hij vier maanden vast. 'Een moeilijke tijd', zegt hij bij de rechtbank. Hij was in die tijd wel moslim, maar niet praktiserend.
Dan moet hij in militaire dienst. Hij krijgt een vrij makkelijk baantje in het Palestijnse leger in Syrië: hij wordt chauffeur van een generaal. Daarover verklaart hij: 'Een prettig baantje, maar ook vernederend'. Hij ziet zich als een soort nanny.

Cocktailbars en feest

Tussen 2009 en 2011 lacht het leven Malek F. toe. Hij werkt in Damascus samen met zijn broer in cocktailbars, verdient goed, heeft een geheime relatie met de dochter van de minister van Defensie en viert feest. Als de oorlog in Syrië uitbreekt gaat het mis.
In 2013 krijgt zijn vader een hartaanval. De artsen achten zijn overlevingskansen klein. Maar Malek gaat met zijn vader naar Libanon, waar de man een pacemaker krijgt. Daarna heeft zijn vader het moeilijk, er wordt dan ook veel gebombardeerd.

Vluchten via Turkije

Het jaar daarop vluchten Malek en zijn broer naar Turkije omdat ze niet in het leger van Assad willen vechten. Het lukt tot drie keer toe niet om het Europese vaste land te bereiken. De vierde keer komen ze wel weg, maar hun boot gaat onderweg tweemaal stuk. Ze worden gered door een olietanker, krijgen met een auto een lift naar Frankrijk en daar pakken ze de trein naar Amsterdam.
In 2015 krijgen hij en zijn broer een huis toegewezen, later krijgt Malek zijn eigen woning. Hij begint aan zijn inburgeringstraject. Malek mist zijn familie en wil ze ook naar Nederland halen, maar omdat de broers meerderjarig zijn kan dat niet legaal. Daarom wil Malek het illegaal proberen. Hij krijgt hierover ruzie met zijn broer. Uiteindelijk besluit hij om zijn vader en zus zelf naar Nederland te halen. In die tijd drinkt Malek veel alcohol.

Vader overlijdt

De overtocht van zijn zus en vader loopt uit op een drama. In Turkije krijgt zijn vader een hartaanval, en uiteindelijk overlijdt hij als de boot waarop hij zit kapseist voor de kust van Libië. Ook de zus van Malek is aan boord. Zij overleeft de scheepsramp. Malek voelt zich schuldig en begint te blowen. 'Om rustig te worden en nergens aan te denken', zegt hij bij de rechtbank.
Vanaf dan gaat het echt bergafwaarts met Malek. Hij wordt depressief, drinkt en blowt veel. Een vriendin probeert hem op te laten nemen, maar dat lukt niet. Wel bezoekt hij enkele keren een psycholoog. In 2016 komt de moeder van Malek over naar Nederland. Zijn zus doet een zelfmoordpoging.

Naturalisatieverzoek

Malek doet in 2017 een naturalisatieverzoek en gaat werken bij een strandtent op Scheveningen. Zijn baas noemt hem een harde werker. Malek zelf heeft het vermoeden dat hij wordt onderbetaald en vindt het niet leuk in de strandtent. In het najaar zit hij weer thuis en blowt vrijwel de hele dag. Hij heeft het vermoeden dat hij wordt achtervolgd en neemt overal een mes mee naartoe.
Hij wil aangifte doen, maar dat lukt niet. De politie vraagt hem wel foto's te maken van zijn achtervolgers, maar op die foto’s staan willekeurige mensen die naar hem kijken. De politie kan er niets mee.

Naar de moskee

Half december stopt hij van de een op de andere dag met drank en drugs. Hij gaat bidden en bezoekt een moskee bij Den Haag Hollands Spoor. Zijn broer maakt zich zorgen en belt de huisarts. Die constateert een psychose op 7 januari 2018. Hulpverleners van Parnassia gaan eind die maand bij Malek langs, maar de deur bljft dicht. Een dag later gooit hij zijn hele huisraad door een raam op straat.
Malek F. wordt gedwongen opgenomen. Als hij weer naar huis mag, gaat hij eerst wonen bij een vrouw die hij tijdens de opname heeft ontmoet. Daarna trekt hij in bij zijn moeder. Hij bidt die tijd erg veel. Zonder begeleiding stopt hij met de medicatie die hij krijgt tegen waanbeelden. Zijn broer meldt dit bij Parnassia en daar wordt een nieuw behandeltraject voorgesteld.

Mes voor dertig euro

Op 2 mei 2018 koopt Malek F. een mes bij een legerdump in Den Haag. 'Ik wilde mijzelf te verdedigen tegen de mensen die mij volgden', zegt hij nu. Drie dagen later steekt hij in op mensen op het Johanna Westerdijkplein in Den Haag en wordt hij zelf bij zijn arrestatie neergeschoten. In de rechtszaal zegt hij zich niets meer te kunnen herinneren van het steken. 'Ik werd wakker toen er op mij werd geschoten.'