Vies, eng en ziekteverspreider? Waarom haten we de rat zo?

Een opgezette rat in het Natuur Historisch Museum
Een opgezette rat in het Natuur Historisch Museum © Omroep West
DEN HAAG - Niet eerder kwamen er zoveel meldingen binnen bij het Haagse rattenmeldpunt als de afgelopen maanden. Vooral in het stadsdeel Escamp steeg het aantal meldingen flink. Sinds een aantal jaar verschijnt de rat in sommige wijken steeds vaker zichtbaar in de menselijke leefomgeving. 'Waar de mens is, daar is de rat. Leer ermee leven', zeggen experts.
'Kijk dit is hem, de bruine rat.' Een grote kartonnen doos ploft neer in de centrale toonzaal van het Natuur Historisch Museum in Rotterdam. Zoöloog Erwin Kompanje tilt de deksel op en toont tientallen dode ratten. 'Het is gewoon een geweldig leuk dier en mooi om te zien. Met zijn prachtige bruine en gladde vacht. Niets engs aan hoor!'
Een dode rat is in delen van de stad waar het dier voor overlast zorgt, wellicht het ideaalbeeld, voor Kompanje juist niet. 'Kijk als ze dood zijn, dan zetten we ze op en bewaren we de skeletten en lijfjes voor wetenschappelijk onderzoek. Maar, als ik een levende bruine rat zie lopen word ik altijd een soort van blij.'
'Waar de mens is, daar is de rat. Leer ermee leven'
De rat heeft al eeuwen een imagoprobleem. Dat komt niet op de laatste plaats doordat de rat in schilderkunst en volksverhalen symbool staat voor de duivel of de dood. Vooral vanwege ziektes die ratten zouden verspreiden. 'Ja, de zwarte rat misschien vanwege de pestepidemieën. Maar we hebben het hier over de bruine rat', legt Kompanje uit.
'Natuurlijk zijn het dieren die voor overlast kunnen zorgen', gaat hij verder. 'Als ze kabels doorknagen of holen graven. Maar aan de andere kant, ze brengen echt niet massaal ziektes over zoals we maar algemeen aannemen.' Niet massaal misschien, toch kan de bruine rat net als andere dieren ziektes overdragen op de mens.

Zijn ratten gevaarlijk?

De meest voorkomende ziekte die de mens kan oplopen door contact met de urine of een kadaver van de bruine rat is de Ziekte van Weil. Wie zwemt in water waar ratten leven, kan er klachten krijgen als plotselinge hoge koorts of zelfs lever- en nierproblemen.
Uit cijfers van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) blijkt dat landelijk het aantal besmettingen met de Ziekte van Weil de afgelopen jaren is gestegen en weer afgenomen. Volgens de gezondheidsdienst is twee derde tot de helft echter te verklaren door besmettingen in het buitenland.
In de regio Haaglanden is, ondanks een piek in 2016, geen toename van het aantal ziektemeldingen te zien die de groei van de rattenoverlast volgt.
'Als we kijken naar de echte gevaarlijke zoogdieren in Nederland, dan hebben we het gewoon over de hond en de huiskat hoor', duidt zoöloog Erwin Kompanje de cijfers. 'Denk dan aan duizenden mensen die jaarlijks door honden worden gebeten (150.000 per jaar red.). Of de kattenkrabziekte, daarvan zien we elk jaar wel honderden gevallen. Maar de rat? Nee, daar word je echt niet snel ziek van.'

LEES OOK: Rattenoffensief Den Haag: aantal meldingen flink gestegen, aantal ratten niet