Het jaar dat Willem van Hanegem eredivisievoetbal speelde in Delft

Willem van Hanegem probeert in het shirt van Xerxes Willem II-keeper Wim van der Meyden te passeren.
Willem van Hanegem probeert in het shirt van Xerxes Willem II-keeper Wim van der Meyden te passeren. © ANP
DELFT - Tijdens de zomerweken brengen we met de sportredactie van Omroep West een reeks verhalen die dieper ingaan op de sportgeschiedenis van onze regio. Deze vierde aflevering gaat over het seizoen dat DHC een eredivisionist was en Willem van Hanegem op sportpark Brasserskade zich in volle glorie toonde aan het voetbalpubliek.
Nederland speelde 45 jaar geleden zijn allereerste finale op een wereldkampioenschap voetbal. De algemene opinie is dat de grote man aan Nederlandse zijde Johan Cruijff was. Al kun je in het gebied tussen de Oude Rijn en het Hollands Diep nog wel eens een discussie winnen door die andere geweldenaar uit 1974 te noemen: Willem van Hanegem. Er ligt slechts zes jaar tussen de tijd dat Van Hanegem schitterde voor fusieclub Xerxes/DHC in Delft en die beruchte WK-finale tegen West-Duitsland. In Delft legde hij de basis voor zijn latere succes.
Op de topscorerslijst van het seizoen 1967/1968 nam Willem van Hanegem de tweede plaats in achter Feyenoord-spits Ove Kindvall. 26 doelpunten scoorde de aanvallende middenvelder voor zijn club. Bizar veel als je bedenkt dat de rest van zijn teamgenoten samen tot negentien doelpunten kwam. 'De Kromme' schoot zijn club eigenhandig naar de zevende plek in de eredivisie. 

Toeschouwerstekorten

Op het huidige Sportpark Brasserskade kun je de resten nog zien van een roemrucht voetbalverleden. Dertien jaar lang werd er betaald voetbal gespeeld in Delft. Alleen het laatste seizoen op het hoogste niveau. Daar was wel een fusie met het noodlijdende Rotterdamse Xerxes voor nodig. Een samensmelting die eigenlijk binnen een maand was beklonken.
Het Rotterdamse Xerxes was voor het seizoen 1967/1968 al een eredivisionist. Wel een eredivisieploeg die met toeschouwerstekorten kampte en in het stadion van stadsgenoot Sparta de thuiswedstrijden afwerkte. Daarnaast had de club ook enorme schulden. Er was maar één oplossing voor de Zebra's: samengaan met een andere club.

Volkswagendealer

Halverwege april 1967 werd er voor het eerst openlijk gesproken over een samensmelting tussen de club uit Rotterdam en de club uit Delft. Op 20 mei werd in restaurant Hoornwijck te Rijswijk uiteindelijk de deal beklonken. Een deal die de KNVB van harte toejuichte. De nationale voetbalbond had een overschot aan profclubs halverwege de jaren zestig en wilde het aantal snel verminderen om een gezond profvoetbalklimaat te krijgen. Met deze fusie was er weer een profclub minder in het Nederlandse voetballandschap. De clubs hadden onafhankelijk van elkaar ook al een doorstart als amateurclub gemaakt. Waardoor bij een eventueel mislukken van het avontuur de vereniging altijd nog daarop kon terugvallen en voortbestaan.
Wat is nu twee uur op een contract van twee jaar
Willem van Hanegem
Grote initiator achter de fusie was Xerxes-voorzitter Piet Hoogenboom. De steenrijke Volkswagen-dealer had een jaar eerder Willem van Hanegem overgenomen van het Utrechtse Velox. Tachtigduizend euro telde hij neer voor de middenvelder die toen nog vaak als aanvaller uit de voeten kon. De presentatie  van Van Hanegem voor de pers was kenmerkend. De man, die later als 'de Kromme' door het leven zou gaan, kwam twee uur te laat. 'Wat is nu twee uur op een contract van twee jaar', zei hij daarover smalend.

Lex Schoenmaker

Het eredivisieseizoen 1967/1968 was een vooraankondiging van een nieuw hoofdstuk in het Nederlandse voetbal. Voetbal dat weldra de wereld zou veroveren. Alleen al de topscorerslijst van dat jaar laat de nostalgisch ingestelde liefhebber watertanden. De eerdergenoemde Kindvall, maar ook Cruijff, Willy van der Kuijlen, Ruud Geels, Lex Schoenmaker en Dick van Dijk eindigden dat jaar in de dubbele cijfers.
In dat voetbaljaar deed fusieclub Xerxes/DHC het opmerkelijk goed tussen gelouterde ploegen als Ajax, Feyenoord, Sparta en ADO. Het elftal had dan ook genoeg kwaliteit. Naast Van Hanegem stonden ook doelman Eddy Treijtel, verdedigers Ab Fafié, Hans Dorjee en Rob Jacobs en middenvelder Reinier 'Beertje' Kreijermaat onder contract in Delft. Trainer van het geheel was Kurt Linder. 

Brabants avontuur

De Duitser werd na het seizoen in Delft trainer van PSV en wilde Van Hanegem meenemen. Die had geen zin in een Brabants avontuur. 'Die man liet je lopen, lópen! Ik kreeg pijn in mijn hoofd van die man', zou hij jaren later over de trainingen van Linder zeggen. Wat enigszins tegenstrijdig is met wat hij na afloop van het seizoen zei over zijn trainer in Delft. 'Wat een prachtige trainer. Ik heb grote bewondering voor wat hij bij Xerxes/DHC heeft gedaan, met toch heus niet zo geweldig materiaal.'
Van Hanegem is te eenzijdig en te traag
Rinus Michels
Bijna dagelijks pakte Van Hanegem de trein vanuit Utrecht naar Delft, een rijbewijs had hij niet.  Het was zijn eerste jaar als fullprof. Dat hield niet in dat hij de hele dag aan voetbal kon besteden. Hij moest dingen bij de club doen, of voor hoofdsponsor Hoogenboom. 'In Delft heb ik de kleedkamers nog mee opgeknapt', zegt hij over die tijd. 'De tegeltjes van de muren geslagen en daarna de boel aangesmeerd.'  Of over zijn werk in het autobedrijf van Hoogenboom. 'Dat hield al snel op omdat ik iedereen van het werk hield. Ik was daar niet serieus genoeg voor. Voor mij telde alleen het voetbal.'

Wim Hanegem

Trainingen liet Van Hanegem nog wel eens schieten. Dan zei hij tegen trainer Linder: 'Die rare Hans Dorjee is mij zomaar vergeten op te halen van het station.' Maar in het weekend, als het er echt om ging, was 'de Kromme' de spil waar het team om draaide. De krantenkoppen uit die jaren spelen boekdelen: 'Xerxes/DHC dolblij met overwinning op Feijenoord', 'Wim Hanegem matchwinner', 'Xerxes/DHC wint: Wim Hanegem scoort drie gave doelpunten' en 'Hanegem velt Telstar'. Het zijn de jaren dat Feijenoord nog met ij werd geschreven en dat Willem van Hanegem in de kranten als Wim Hanegem door het leven ging. 
Door zijn goede spel zou hij uiteindelijk een transfer naar Rotterdam afdwingen. Ajax en Feyenoord waren de topclubs van Nederland eind jaren zestig. Al in maart 1968 klopte Feyenoord op de deur van voorzitter Hoogenboom. Ook Ajax zag iets in de diensten van Van Hanegem. De landskampioen van dat jaar staakte de onderhandelingen nadat trainer Rinus Michels de middenvelder 'te eenzijdig en te traag' noemde.

Feyenoord wil Xerxes/DHX kopen

Uiteindelijk was de overgang op 10 mei 1968 rond. Samen met doelman Treijtel maakte Van Hanegem de overstap naar Rotterdam-Zuid. Dat er twee maanden tussen de eerste geruchten en de daadwerkelijke transfer zaten, had een reden. Feyenoord was namelijk ook in gesprek om heel de club Xerxes/DHC te kopen. Zover kwam het uiteindelijk niet.
Wel zag voorzitter en eigenaar Hoogenboom in dat zijn speeltje niet meer rendabel was. Xerxes/DHC, liggend tussen populaire clubs als ADO, Sparta en Feyenoord, trok weinig bezoekers en de schulden stapelden zich op. Er werden fusies geopperd, maar uiteindelijk koos Hoogenboom voor een verkoop van alle spelers en de deuren vervolgens te sluiten. Het was na één seizoen gedaan met eredivisievoetbal in Delft.

Fortuna Sittard

Xerxes was dat seizoen niet de enige club die ophield met bestaan. De Zuid-Limburgse clubs Sittardia en Fortuna '54 waren respectievelijk als laatste en een na laatste geëindigd in de eredivisie. Ze gingen na het voetbaljaargang samen als het nu nog bestaande Fortuna Sittard, Hierdoor kwam er een unieke situatie in 's lands hoogste voetbalcompetitie. Na 34 wedstrijden waren er nog maar zestien van de achttien clubs over. De KNVB besloot dat er niemand hoefde te degraderen. 
 
Willem van Hanegem vlak voor zijn eerste interland
Van Hanegem was ondertussen door zijn goede prestaties door bondscoach George Kessler opgeroepen voor het Nederlands elftal. Samen met Rob Rensenbrink maakte hij op 30 mei 1968 zijn debuut tijdens een doelpuntloos gelijkspel tegen Schotland. In de kranten werd het spel tijdens zijn optreden 'te traag' genoemd. Een euvel dat hem vaak zou blijven achtervolgen gedurende zijn carrière. Een week later mocht hij toch weer opdraven. Dit keer tegen Roemenië. Ook nu stond na negentig minuten de brilstand op het scorebord. Alleen werd de interland door kranten geroemd als de beste van het seizoen 1967/1968, met de 24-jarige Van Hanegem in een hoofdrol. 

Europa Cup I

Het seizoen van Van Hanegem in Delft zou uiteindelijk zijn definitieve doorbraak zijn. Hij pakte vervolgens in zijn eerste jaar bij Feyenoord de landstitel en een jaar later de Europa Cup I. Ook met het Nederlands elftal zouden de successen komen, met het WK van 1974 als hoogtepunt en de finale van dat mondiale eindtoernooi als dieptepunt.