Vijf vragen over de komst van de islamitische school Westland

Lerares op islamitische basisschool
Lerares op islamitische basisschool © ANP
WESTLAND - De gemeente Westland lijkt geschiedenis te gaan schrijven, als eerste gemeente waar de gemeenteraad zijn taak zo verwaarloost dat de minister ingrijpt. Een meerderheid van de raad stemde dinsdag tegen de komst van een islamitische basisschool, en legt daarmee een uitspraak van de Raad van State naast zich neer. Gevolg: de minister dreigt de gemeenteraad nu te overrulen. Kan dat zomaar? Vijf vragen over het ingrijpen van de minister.

Wanneer mag je een nieuwe school stichten?

Om een school te beginnen moet je voldoen aan een bepaalde voorwaarden. De school moet onder meer levensvatbaar zijn en je moet aantonen dat hij ook in de toekomst levensvatbaar blijft. Dat is met de islamitische basisschool in het Westland gebeurd.
Aangezien er in het Westland nog niet zo'n school staat, is de situatie daar vergeleken met de situatie in Maastricht. Dat vond het ministerie van Onderwijs geen juiste vergelijking. De school ging daarop naar de Raad van State. Die zei dat de vergelijking goed was en de Westlandse school zich aan de regels hield en levensvatbaar is. De vestiging kan er dus gewoon komen en de school moet ook geld krijgen.

Maar kan een gemeente dan niet zeggen: 'Dit wil ik niet?’

Ja en nee. Nederland kent de vrijheid van onderwijs. Natuurlijk moet het onderwijs aan allerlei regels voldoen, maar als daaraan voldaan wordt mag de staat een vorm van onderwijs niet weigeren. Een gemeente kan ernstige bedenkingen hebben en die ook kenbaar maken, maar als blijkt dat aan de onderwijs- en de vestigingsregels is voldaan dan houdt het op. Dan moet een school worden opgenomen in het zogenoemde Plan van Scholen waarin alle schoolplannen staan. In het Westland ligt nu de periode 2020-2023 voor.

De rechter heeft gezegd dat de school er mag komen, waarom ligt de gemeenteraad dan dwars?

Omdat de raad zegt dat ze een keus hebben gekregen, en hebben dus een keus gemaakt. Sterker nog, de tegenstanders zeggen: geef ons dan geen keus als we niet mogen kiezen. Aan de andere kant, een gemeenteraad moet handelen volgens de wet. Doet de raad dat niet, dan heet dat volgens de gemeentewet 'taakverwaarlozing', en grijpt de minister in.

Dat klinkt heel zwaar. Komt dat vaak voor?

Als de raad voet bij stuk houdt, en de minister inderdaad ingrijpt is dat uniek in Nederland, zegt een woordvoerder van het ministerie van Onderwijs. Onderwijsminister Arie Slob heeft de raad tot dinsdag de tijd gegeven om akkoord te gaan. Doen de raadsleden dat niet en wordt het Plan van Scholen niet getekend door de raad, dan pak de minister zelf zijn vulpen en tekent namens de raad. Dat heet 'in de plaatsstelling'. De minister stelt zich dan dus in de plaats van de gemeenteraad. Dit is geregeld in artikel 124 van de Gemeentewet.

Maar waarom doet de raad dan zo moeilijk als de uitkomst toch al vaststaat?

De partijen die tegen zijn blijven hameren op hun recht om te kiezen. Gemeentebelang Westland zegt dat ze zich 'nooit niet door niemand onder druk laten zetten', en zelf een beslissing nemen. Dat is stoer, maar dat betekent wel dat ze de wet naast zich neerleggen. Een beetje alsof je door rood rijdt en in discussie gaat met de agent die je een bon geeft: 'Ik maak zelf uit wat ik wel en niet doe’, Die bon krijg je echt wel, en in het geval van Westland zorgt de minister ervoor dat het plan er gewoon komt.  Maar als de minister dit inderdaad moet doen, dan is dat een volstrekt unicum in Nederland.

LEES OOK: Raadslid over dreigement minister om weigeren islamitische school: 'Ik laat me nooit de les lezen'