ANALYSE: Haagse politiek wacht hete herfst en warme winter

DEN HAAG - De Haagse politiek is weer terug van vakantie en kan zich opmaken voor een paar spannende laatste maanden van het jaar. Burgemeester Pauline Krikke moet dit najaar de resultaten van het onderzoek van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OvV) naar de Scheveningse vonkenregen verdedigen. Maar ook de jaarwisseling zelf zal met argusogen bekeken worden. En vlak de tekorten op de zorg niet uit die Den Haag, net als veel andere gemeenten moet oplossen. Kortom: de Haagse politiek wacht een hete herfst en een warme winter.

De nasleep van de Scheveningse vonkenregen

Vele debaturen over de vonkenregen heeft de Haage gemeenteraad dit jaar al achter de rug. Felle debatten waarin de raad de rol van burgemeester Krikke bekritiseerde en aandrong op duidelijkheid over de oorzaak van het drama dat Scheveningen de afgelopen jaarwisseling trof. De vonkenregen afkomstig van het vreugdevuur op het Scheveningse strand, zette daken, fietsen en straatmeubilair in brand.
Vrijwel alle debatten ontspoorden al snel en riepen bij de gemeenteraad meer vragen op dan werden beantwoord. Oppositiepartijen verweten de burgemeester dat zij geen antwoord gaf op vragen en dat zij zich achter politie en justitie verschuilde. Ook werd geklaagd over de crisiscommunicatie van de burgemeester. 'Helaas moeten we constateren dat de crisiscommunicatie van de burgemeester niet vlekkeloos verloopt', zei CDA-raadslid Daniëlle Koster in een van de vonkenregendebatten.
Bovendien zou de burgemeester 'zwalkend beleid' voeren omdat ze op verschillende momenten terugkwam op een eerdere beslissing. Over wie het onderzoek naar de vreugdevuren zou moeten uitvoeren en over het wel of niet openbaar maken van het convenant waarin de afspraken met de bouwers van de vreugdevuren zijn vastgelegd. Toen dit convenant werd vrijgegeven, bleek dat het om een verouderd document ging waarna discussie ontstond over het wel of niet vrijgeven van de aanvullende afspraken op dit convenant. Uiteindelijk maakte Krikke het complete gemeentelijke vreugdevuren-dossier van de afgelopen 25 jaar openbaar.
Burgemeester Krikke weersprak in het Studio Haagsche Bluf op Radio West dat ze onduidelijk optreedt. 'Als ik luister naar de raad wordt dat gezien als zwalken en als ik vasthoud aan de lijn ben ik een starre bestuurder', zei ze in het programma.
In deze sfeer kon het gebeuren dat debatten, die op papier binnen een uurtje klaar zouden zijn, ontaardden in urenlange, slepende discussies van drie uur. Maar alle debatten en vrijgegeven dossiers ten spijt, bijna acht maanden na de dramatische nieuwjaarsnacht is nog altijd niet duidelijk wat er precies mis is gegaan. Is de vonkenregen ontstaan doordat de stapels te hoog waren, de wind te hard was, er iets mis was met de ontsteking of er verkeerde materialen in de vuurstapel zaten?
Ook is de rol van burgemeester Krikke niet uitgekristalliseerd. Heeft zij cruciale fouten gemaakt of is Krikke toen ze in 2017 burgemeester werd, opgezadeld met een steeds groter wordend probleem dat niet meer te beteugelen was? Haar voorganger Jozias van Aartsen waarschuwde namelijk al meerdere jaren in brieven aan de gemeenteraad voor de enorme risico’s.
Deze antwoorden moet de OvV geven. Het onafhankelijke onderzoeksinstituut doet onderzoek naar de oorzaken en verantwoordelijkheden van het vonkenregen-drama. Waarschijnlijk in oktober verschijnt het rapport en dan is de gemeenteraad aan zet om met het rapport in de hand, een politiek oordeel te vellen.

De tekorten in de zorg

In het najaar verschijnt traditiegetrouw de begroting voor de komende jaren. Vorig jaar ging het debat over de besparing op welzijnsinstellingen. Zij moeten het met 30 miljoen euro minder doen. Dit keer heeft het college nóg een financieel probleem op te lossen. De tekorten op de jeugdzorg en de WMO (Wet Maatschappelijke Opvang) lopen steeds verder op. Dit jaar is de verwachting dat Den Haag 40 miljoen euro tekort komt.
Den Haag is niet de enige gemeente die kampt met een tekort. De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) luidde in mei van dit jaar de noodklok omdat steeds meer gemeenten zich meldden met financiële problemen. Die zijn ontstaan nadat het Rijk in 2015 de verantwoordelijkheid over de uitvoering van de WMO en de Jeugdzorg bij de gemeenten legde. Omdat het Rijk het idee had dat gemeenten betere zorg 'op maat' konden geven en daardoor de zorg goedkoper konden aanbieden, bezuinigde de landelijke overheid op het zorgbudget voor gemeenten.
Volgens de VNG leidt het bij gemeenten tot forse tekorten. 'Met alle gevolgen van dien: wachtlijsten, bezuinigingen en uitgesteld onderhoud', schreef de VNG in mei aan het kabinet. 'Als het kabinet niet bereid is om gemeenten voldoende tegemoet te komen, is het de vraag of wij onze inwoners kunnen geven waar zij recht op hebben.'
Op dat standpunt staat Den Haag ook. Het Rijk moet de stad compenseren. In de Haagse voorjaarsnota van dit jaar staat dat er extra rijksmiddelen komen. Maar die zijn volgens wethouder Rachid Guernaoui (Financiën, Hart voor Den Haag/Groep de Mos) niet genoeg.
'De extra rijksmiddelen verkleinen het Haagse tekort, maar zijn onvoldoende om het helemaal op te lossen', stelt Guernaoui in de voorjaarsnota. 'Daarom bereidt het college een pakket van maatregelen voor om er voor te zorgen de uitgaven weer binnen de begroting te brengen. Het is daarbij onvermijdelijk keuzes te maken over de beleidsuitvoering binnen het programma Zorg, welzijn, jeugd en volksgezondheid.'
Bezuinigingen liggen dus op de loer. De Haagse raad maakt zich daar grote zorgen over. 'Als het college dit gat niet als de wiedeweerga dicht, komt de hulp voor onze kinderen in gevaar', zei PvdA-fractievoorzitter Martijn Balster na de presentatie van de cijfers. Maarten De Vuyst van GroenLinks reageerde ook geschokt. 'We moeten er zeker van zijn dat er in de komende jaren geld is voor preventie, anders dweil je met de spreekwoordelijke kraan open.' En Pieter Grinwis van de ChristenUnie/SGP pleitte voor een lobby bij het Rijk. 'Hoog tijd dat het college luid op de deur bonst bij het kabinet.'
Dat bonzen op de deur gebeurt wel degelijk, volgens het college. Maar het lijkt erop dat Den Haag ook zelf naar oplossingen moet zoeken. Dit najaar moet bij de presentatie van de nieuwe begroting duidelijk worden of het college daarin geslaagd is en welke gevolgen die keuzes hebben. Als het pijnlijke keuzes zijn, dan weten we zeker dat de debatten die daarop volgen, onaangenaam zullen zijn.

De jaarwisseling 2019/2020

Het oordeel van de OvV over de vonkenregen en het politieke debat daarover moeten in december zo zoetjes aan wel achter de rug zijn. Maar dan komt de jaarwisseling zelf. Die verloopt in Den Haag nooit geruisloos en vergt veel inzet, maar deze keer zullen zeker alle zeilen bijgezet moeten worden. Een nieuw drama kan de stad zich niet permitteren.
Maar vier maanden voordat het meest risicovolle evenement van het jaar losbarst, is het nog onduidelijk hoe de jaarwisseling op Scheveningen en Duindorp eruit komt te zien. Burgemeester Krikke wil pas beslissingen nemen over de vreugdevuren als het rapport van de OvV op tafel ligt.
Te laat, vindt een deel van de oppositie. De verwachting is namelijk dat de OvV in elk geval concludeert dat de organisatoren voortaan een vergunning moeten aanvragen voor de vreugdevuren. Dat is nooit gebeurd. In plaats daarvan werkten de gemeente, de veiligheidsregio, politie en de vreugdevuur-organisaties al jarenlang met een convenant. Daarin staan afspraken over zaken als de hoogte van de stapels, de aanvoer van pallets en de veiligheid en het toezicht rondom de vreugdevuren.
Onder andere vanwege de verwachte vergunningsplicht, moet Krikke haast maakt met opstellen van een toekomstplan voor het Scheveningse vreugdevuur, vindt de oppositie. 'Bij een evenement, zeker met vuur, moet de veiligheid altijd voorop staan en de aansprakelijkheid goed geregeld zijn', zei Joris Wijsmuller van de Haagse Stadspartij. 'Er is daarom voldoende voorbereidingstijd nodig om alles zorgvuldig te organiseren. Zeker als er een vergunningprocedure gestart moet worden. Deze procedure kost tijd.'
Hij diende vlak voor het zomerreces een motie in, waarin hij eiste dat de burgemeester voor 1 oktober een toekomstplan moet hebben voor de vreugdevuren op het Scheveningse strand. Is dat plan er niet, dan moet het vreugdevuur verboden worden. 'Geen plannen, geen vlammen', vatte Wijsmuller zijn eis samen.
Maar Krikke bleef bij haar standpunt. Ze wil eerst het OvV-rapport afwachten. 'De OvV doet onafhankelijk onderzoek en gaat over haar eigen agenda', reageerde ze. 'Maar de OvV heeft aangegeven dat de resultaten op tijd zullen komen.' Ze kreeg steun van de coalitiepartijen en dus werd de motie niet aangenomen.
Niet alleen de Haagse oppositie baalt van de onzekerheid, ook de organisaties van de vreugdevuren weten niet waar ze aan toe zijn. Voorgaande jaren begonnen ze al in februari met de voorbereidingen. Nu zitten ze al maanden op hun handen. Ook veel sponsors wachten af met het doen van toezeggingen omdat ze eerst willen weten of het evenement wel doorgaat en onder welke voorwaarden.
Er hangt dus veel af van de onderzoeksresultaten van de OvV, zowel voor de toekomst van burgemeester Krikke, als voor de vreugdevuren zelf. Een ding weten we zeker: de jaarwisseling komt er aan.