ANALYSE: Vonkenregen bepaalt toekomst Haagse burgemeester Krikke

© Regio15
DEN HAAG - De spanning op het stadhuis in Den Haag loopt op. Begin oktober verschijnt het rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OvV) naar de vonkenregen op Scheveningen. De presentatie is waarschijnlijk komende week of de week erna. De conclusies kunnen bepalend zijn voor het politieke leven van burgemeester Pauline Krikke van Den Haag. Ze krijgt het hoe dan ook moeilijk.

Wat weten we al?

Eigenlijk best veel. Dat komt vooral omdat burgemeester Krikke het totale gemeentelijke dossier van de vreugdevuren van de afgelopen 25 jaar half april openbaar heeft gemaakt. Het gaat onder andere om (geheime) gespreks- en vergaderverslagen, mailverkeer, raadsbrieven, app’jes en video’s. Dit dossier heeft de gemeente naar de Onderzoeksraad gestuurd.
Duidelijk is daarom dat de vuurstapels afgelopen jaarwisseling hoger zijn dan de autoriteiten met de bouwers van de vreugdevuren op Duindorp en Scheveningen hebben afgesproken. In een convenant tussen de bouwers, gemeente, politie en de brandweer is vastgelegd dat de stapels niet hoger dan 35 meter en niet groter dan 15 bij 15 meter mogen zijn.
Uit de notulen van een vergadering van de driehoek waarin de gemeente, de politie en het openbaar ministerie zitten blijkt dat deze afspraak is geschonden. Op maandagochtend 31 december 2018 heeft de gemeente de stapels gemeten en ze zijn te groot. De stapel van Duindorp is 41 meter en die van Scheveningen 38 meter hoog. Dit wordt dezelfde dag besproken in de driehoek waarvan de burgemeester voorzitter is.
De stapel van Duindorp
De stapel van Duindorp © Omroep West

De autoriteiten weten dus dat de stapels te hoog zijn. Wat doen zij hieraan?

Ze laten de stapels in elk geval niet verlagen, zo valt op te maken uit de notulen. Met het oog op de veiligheid voeren ze maandag wel een doorrekening uit van de hoogte van de stapels. Daarop besluit de gemeente dat de veiligheidshekken verplaatst moeten worden om het publiek op ruimere afstand te krijgen. Als de stapels omvallen, zoals in 2013 gebeurde, kunnen ze niet op het publiek komen.
Om twaalf uur gaan de stapels ‘gewoon’ in brand. Een uurtje later trekt de vonkenregen over Scheveningen en zet daken, fietsen, auto’s en straatmeubilair in brand.
© Regio15

Burgemeester Krikke houdt op 1 januari een persconferentie. Hoe reageert zij op de gebeurtenissen?

Ze zegt dat ze zich rot is geschrokken en kondigt een grondige evaluatie aan die onder regie van de directeur Veiligheid van de gemeente zal worden opgezet. Dat valt verkeerd in de gemeenteraad. De raad wil een onafhankelijk onderzoek. ‘Dit is een geval van de slager keurt zijn eigen vlees’, reageert PvdA-fractievoorzitter Martijn Balster.
In eerste instantie weerspreekt Krikke dit, maar ze gaat toch overstag en vraagt het Instituut Fysieke Veiligheid (IFV) om onderzoek te doen.
Dat blijkt ook een verkeerde keuze. Krikke is als burgemeester namelijk een van de voorzitters van het algemeen bestuur van dit instituut. Dat wekt de schijn van belangenverstrengeling, vinden partijen. Deze opdracht trekt ze uiteindelijk dus ook weer in. Op 9 januari laat de OvV weten het onderzoek naar de vonkenregen op zich te willen nemen.
Ook een andere opmerking van Krikke wekt wrevel in de gemeenteraad. Tijdens de persconferentie wijst Krikke met de beschuldigende vinger naar de bouwers, die zich niet aan de afspraken hebben gehouden.
Daarmee doelt ze niet alleen op de overschreden omvang van de vreugdevuren maar ook op een incident dat zaterdagnacht in Duindorp plaatsvindt. Duindorp heeft dan al de maximale hoogte bereikt en moet stoppen met bouwen. Dat doen ze, maar zaterdagnacht laten ze vrachtwagens toch stiekem pallets aanvoeren.
Uit de verslagen van de driehoek blijkt dat de burgemeester hier zaterdagnacht van op de hoogte wordt gesteld. Toch besluit ze niet in te grijpen omdat het donker is, de bouwers dronken zijn en de ME niet direct beschikbaar is.
Partijen in de gemeenteraad zijn hooglijk verbaasd over de vingerwijzing van de burgemeester, nog voordat er onderzoek is gedaan. Dat wordt ook in de driehoek opgemerkt. In de notulen staat dat de opmerking van de burgemeester over de geschonden afspraken, in de media uitgelegd wordt als ‘laf’. Daarom zal aan de raad expliciet geschreven worden dat de evaluatie ook wordt gebruikt om kritisch naar het eigen handelen te kijken. Uiteindelijk komt het dus niet tot zo’n evaluatie, maar neemt de OvV de vonkenregen onder de loep.
Burgemeester Pauline Krikke tijdens het debat over de vonkenregen.
Burgemeester Pauline Krikke tijdens het debat over de vonkenregen. © ANP

Hoe reageren de bouwers?

De bouwers worden een paar uur na de vonkenregen door de burgemeester op het stadhuis ontboden. Ze zijn aangeslagen en bieden excuses aan voor het incident op zaterdagnacht en voor de te grote vuurstapels.

Dus: de stapels waren te hoog, de bouwers hebben zich niet aan de afspraken gehouden en de autoriteiten wisten daarvan. Toch hebben de autoriteiten niet op een juiste manier ingegrepen. Wie is daarvoor verantwoordelijk?

Dat wordt hopelijk duidelijk uit het rapport van de OvV. Krikke is vanuit haar functie voorzitter van zowel de driehoek als de Veiligheidsregio Haaglanden. Zij is formeel dus eindverantwoordelijk. Maar het is de vraag of de OvV haar alle verantwoordelijkheden toeschuift. De brandweer heeft bijvoorbeeld de wettelijke taak om brand ‘te voorkomen, te beperken en te bestrijden’. In het geval van het vreugdevuur op Scheveningen lijkt het erop dat de brandweer heeft toegestaan dat een te omvangrijke vuurstapel in brand is gestoken.
© Omroep West
Bovendien spelen de problemen rondom de vreugdevuren al langer en heeft Krikke te maken met een politieke erfenis. Voormalig burgemeester Van Aartsen waarschuwt in 2016 al dat de veiligheidsrisico’s rondom de vreugdevuren ‘onacceptabel en onverantwoord zijn’. Hij wil af van de strijd tussen Duindorp en Scheveningen maar daar gaan de bouwers niet mee akkoord. Het wedstrijdelement is juist de grap van het evenement vinden ze.
Van Aartsen legt zich hierbij neer maar probeert wel de touwtjes steviger in handen te krijgen door een convenant op te stellen. Hierin staan afspraken over onder andere hoogte- en omvang van de stapels, de veiligheid rondom de vuurstapels en opbouwdagen. De gemeente, politie, de brandweer en de bouwers zetten hun handtekening hieronder. Maar de bouwers trekken zich dan ook al weinig van de afspraken aan en overschrijden de maximale bouwhoogten.
Deze risico’s en de geschonden afspraken, deelt Van Aartsen in brieven aan de gemeenteraad. Ook de raad is dus al langer op de hoogte van de gevaren en de problemen rondom de vreugdevuren.

Valt Krikke dan wel iets te verwijten?

Dat is de vraag. Mogelijk blijkt uit het OvV-rapport dat zij niet de volle verantwoordelijkheid draagt en dat ze gedaan heeft wat iemand in haar positie moest doen.
Maar het kan ook dat blijkt dat ze cruciale fouten heeft gemaakt of dat ze belangrijke adviezen in de wind heeft geslagen. Mogelijk wordt haar aangewreven dat ze afgelopen jaarwisseling met een verouderd convenant uit 2016 heeft gewerkt. Ze heeft de bouwers weliswaar mondeling en schriftelijk laten bevestigen dat dit convenant nog van kracht is, maar het wekt de indruk dat Krikke de teugels heeft laten vieren. En hoe je het ook wendt of keert, Krikke is eindverantwoordelijk.

Wat betekent het als de OvV Krikke aanwijst als ‘hoofdschuldige’?

Dan kan Krikke niet langer aanblijven als burgemeester van Den Haag. Ze zal zelf die conclusie moeten trekken en als ze dat niet doet, zal ze een zetje van de gemeenteraad krijgen.

En als de OvV de burgemeester niet aanwijst als ‘hoofdschuldige’?

Dan is het politieke gevaar niet verdwenen en zal het oordeel over de rol van Krikke voor partijen in zowel de oppositie als de coalitie een politieke afweging worden.

Waarom?

In de debatten over de vonkenregen is Krikke de afgelopen maanden regelmatig in aanvaring gekomen met de gemeenteraad en is daar niet ongeschonden uitgekomen. De oppositie verwijt haar ‘zwalkend beleid’ omdat ze een paar keer is teruggekomen op eerdere besluiten; over wie het onderzoek naar de vonkenregen moet leiden en over het wel of niet vrijgeven van het convenant.
Ook vinden partijen dat de crisiscommunicatie van de burgemeester te wensen overlaat. Want ook na de steekpartij van Malek F. bij de Haagse Hogeschool krijgt Krikke veel kritiek te verduren. Ze spreekt al snel over Malek F. als ‘een verwarde man' en ze heeft het niet over een mogelijke terroristische daad. Partijen vinden dat ze de indruk wekt dat ze zaken onder het tapijt veegt.
CDA-fractievoorzitter Daniëlle Koster zegt op 16 januari 2019 tijdens een debat over de vonkenregen: 'Crisiscommunicatie is niet de sterkste kant van burgemeester Krikke. Maar we moeten er wel op kunnen vertrouwen dat onze burgemeester in crisissituaties keuzes durft te maken. Dit vertrouwen is geschaad.'
De ChristenUnie/SGP noemt de burgemeester zelfs een ‘jokkebrok’. De burgemeester heeft namelijk zelf besloten om een eigen, gemeentelijk onderzoek te laten doen, zo laten de vrijgegeven notulen zien. De driehoek adviseert om een onafhankelijk onderzoek uit te laten voeren maar dat advies slaat ze in de wind. Krikke heeft volgens Pieter Grinwis van de ChristenUnie/SGP ontkend eerst een eigen onderzoek te willen doen. 'In gewoon Nederlands noemen we dat jokkebrokken’, zegt hij op 14 februari, de dag dat Krikke het gemeentelijk vreugdevuren-dossier openbaar maakt.
Maar niet alleen de oppositie botst met Krikke. Collegepartij D66 is ook openlijk kritisch op de rol van de burgemeester. D66-fractievoorzitter Hanneke van der Werf stelt in het debat op 16 januari: ‘De bouwers gingen over het randje en de autoriteiten traden niet op. Dan rijst de vraag: Wie was en is de baas? Het kan niet zo zijn dat een intimiderende minderheid dat is.'

Dat klinkt serieus…

Dat klopt. De sfeer in de gemeenteraad is sinds de vonkenregen bij tijd en wijle geprikkeld en de woorden ‘geschaad vertrouwen’ en ‘jokkebrok’ zijn gevallen. Dat zijn kwalificaties die voor een burgemeester gevaarlijk zijn. Want een burgemeester is verantwoordelijk voor de veiligheid van burgers en voor de orde op straat. Dan is vertrouwen van essentieel belang.
Veel zal in eerste instantie afhangen van het feitenrelaas, de toon en de conclusie van het onderzoeksrapport van de OvV. Maar als het rapport geen ‘smoking gun’ bevat, zal Krikke toch flink aan de bak moeten om de raad ervan te overtuigen dat ze nog steeds de juiste vrouw op de juiste plek is. En de raad zal haar dat vertrouwen moeten gunnen.
Lees hier ons dossier over de vonkenregen