RECONSTRUCTIE: Corruptie-onderzoek en een vernietigend rapport, de bizarre week in het IJspaleis

Burgemeester Krikke tijdens het spoeddebat, afgelopen woensdag
Burgemeester Krikke tijdens het spoeddebat, afgelopen woensdag © ANP
DEN HAAG - De eerste week van oktober 2019 gaat de boeken in als een van de meest dramatische weken die bestuurlijk Den Haag ooit heeft beleefd. Op dinsdag valt de rijksrecherche de woningen en werkkamers binnen van twee wethouders. Ze zijn verdachte in een corruptiezaak. Twee dagen later oordeelt de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OvV) snoeihard over de autoriteiten die het hebben nagelaten om op te treden tijdens de bouw van het vreugdevuur dat Scheveningen in brand zette. Burgemeester Krikke is eindverantwoordelijk. Een reconstructie van deze ongekende crisisweek op het Haagse stadhuis.
In de vroege ochtend van dinsdag 1 oktober gaat de wekker bij burgemeester Krikke al om 4.00 uur. Ze weet dat ze een zware dag tegemoet gaat: duizenden boeren met tractor zijn onderweg naar het Haagse Malieveld. Het is sowieso een pittig weekje, omdat donderdag het rapport van de OvV naar de vonkenregen op Scheveningen verschijnt. Ze kan op dat moment nog niet bevroeden dat haar week een bizarre wending zal krijgen.
Die ommezwaai doemt een paar uur later op, als ze rond 7.00 uur een telefoontje krijgt van het Openbaar Ministerie (OM): de rijksrecherche is begonnen met invallen in de woningen en werkkamers van de wethouders Richard de Mos en Rachid Guernaoui, allebei vertegenwoordigers van Hart voor Den Haag/Groep de Mos. De twee worden verdacht van ambtelijke corruptie, omkoping en schending van het ambtsgeheim. Ook een raadslid van Groep de Mos en drie Haagse ondernemers zijn verdachte in de zaak.
De burgemeester weet niet wat ze hoort. Ze is er niet van op de hoogte dat het Openbaar Ministerie al sinds 2018 bezig is met het onderzoek. Bewust heeft het OM ervoor gekozen om niet het Haagse parket, maar parket Rotterdam het onderzoek te laten doen. Daardoor heeft niemand in het stadhuis aan het Spui er in al die maanden iets van gemerkt.

Verhuisdozen en een rolkoffer

Ondertussen wordt in de Vruchtenbuurt in Den Haag de woning van wethouder De Mos doorzocht, ook is er even verderop, in de binnenstad, een inval in het huis van Guernaoui. Medewerkers van de rijksrecherche tillen verhuisdozen naar buiten en hebben een rolkoffer bij zich. Later maakt het OM bekend dat er beslag is gelegd op ‘een groot aantal gegevensdragers, zowel schriftelijke documenten als computerbestanden’.
Rond 9.00 uur beginnen op het stadhuis fractiemedewerkers van de verschillende raadsfracties aan een nieuwe werkdag. Ze pakken de lift naar de derde etage, maar een beveiliger houdt ze tegen. De gang waar de fractiekamers zich bevinden is een ‘bevroren zone’, krijgen ze te horen. Een aantal medewerkers mag wel de fractiekamer in, maar het ophalen van post in de postkamer is uit den boze. Een bezoek aan de keuken mag ook niet.
Woning wethouders doorzocht vanwege corruptieonderzoek (BEELD OMROEP WEST)
De fractiemedewerkers zien dat een bataljon aan onbekenden de gang bevolkt, ze hebben geen idee wat er aan de hand is. Dat wordt pas duidelijk om 10.30 uur, als het OM bekendmaakt dat De Mos en Guernaoui verdachte zijn in een corruptiezaak. Ook een raadslid van Groep de Mos is verdacht. Daarom is de fractiekamer van deze partij doorzocht. Pas om 11.45 uur wordt de derde verdieping weer vrijgegeven.

Tractoren op de toegangswegen

Burgemeester Krikke heeft deze ochtend nauwelijks tijd om de corruptiezaak goed op zich te laten inwerken. Het boerenprotest vergt alle aandacht. Den Haag is praktisch onbereikbaar geworden doordat de boeren met hun tractoren de toegangswegen naar de binnenstad hebben platgelegd. Trams en bussen lopen vast en alle snelwegen rondom de hofstad stromen vol. Boeren rijden bovendien met hun tractor afzettingen omver.
Om 10.00 uur gaat burgemeester Krikke in crisisoverleg met politie en justitie, waarmee ze samen de driehoek vormt. Ze laat weten dat ze gaat spreken over ‘de onveilige situatie’ die is ontstaan. In dat overleg wordt besloten dat de driehoek de eerdere afspraak, dat er slechts 75 tractoren zijn toegestaan op het Malieveld, laat varen.

Chaos in het IJspaleis

Het nieuws over de corruptiezaak begint inmiddels door te dringen op het stadhuis. Iedereen weet dat de gevolgen groot zullen zijn, maar wat de zaak precies betekent voor het stadsbestuur, is op dat moment niet te overzien. De chaos is nog te groot.
Krikke besluit om alle fractievoorzitters bij elkaar te roepen voor een vergadering om 14.00 uur. Iedereen is aanwezig, op fractievoorzitter Arjen Dubbelaar van Groep de Mos na. Krikke vertelt de fractievoorzitters wat ze weet over de corruptiezaak en de invallen.
Ook laat ze de fractievoorzitters weten dat het college aan de wethouders De Mos en Guernaoui gaat vragen of zij, hangende het onderzoek, tijdelijk willen terugtreden. Ze voegt er aan toe dat dit onderzoek zeker een jaar zal duren.
De Mos, Guernaoui en de rest van hun partij hebben zich deze dinsdag stilgehouden. Ze laten zich niet zien en reageren niet op telefoontjes of appjes. Pas om 18.30 uur in de avond komt de eerste persverklaring van de fractie en de wethouders.

Gestrekt been

Fractievoorzitter Arjen Dubbelaar gaat er met een gestrekt been in: ‘Het heeft er alle schijn van dat er karaktermoord gepleegd wordt op onze wethouders. Zij strijden te vuur en te zwaard voor een betere stad en voor het dienen van de belangen van onze tienduizenden kiezers. En ja, daar hoort het vechten voor de belangen van ondernemers – de kurk waar onze stad op drijft – zeker bij’, aldus de verklaring.
De verdachte wethouders zeggen in de verklaring dat zij zich niet herkennen in de verdenkingen: ‘Wij hebben altijd naar eer en geweten gehandeld en zien de uitkomsten van het onderzoek dan ook met vertrouwen tegemoet.’
In de Haagse wandelgangen wordt met verbazing gesproken over de persverklaring van de Groep de Mos-fractie. Oppositiepartijen ruiken bloed. Ze verwachten dat het woord ‘karaktermoord’ slecht zal vallen bij de coalitiegenoten. Een breuk met Groep de Mos is in hun ogen onafwendbaar.
Dinsdagavond om 19.30 uur komen burgemeester Krikke en de fractievoorzitters - minus Arjen Dubbelaar - voor de tweede keer bij elkaar. Ze besluiten dat de volgende avond, op woensdag 2 oktober, een extra raadsvergadering wordt gehouden over de ontstane situatie. Alle commissievergaderingen die deze week gepland staan, worden geschrapt.
Rachid Guernaoui (links) en Richard de Mos
Rachid Guernaoui (links) en Richard de Mos © Omroep West
De volgende dag komen alle raadsleden van Groep de Mos en de twee geplaagde wethouders bijeen op een geheime locatie. De bijeenkomst is bedoeld om stoom af te blazen. Iedereen is woedend en zeer aangedaan door de gebeurtenissen van de dag ervoor.
Groep de Mos-fractievoorzitter Arjen Dubbelaar en VVD-wethouder en -partijleider Boudewijn Revis bellen die middag regelmatig met elkaar. Revis onderzoekt of er nog een basis van vertrouwen bestaat tussen de coalitiepartijen VVD, D66 en GroenLinks enerzijds en Groep de Mos anderzijds. De drie coalitiepartijen komen in de loop van de middag tot de conclusie dat dit vertrouwen ontbreekt. Ze stoppen de samenwerking met Groep de Mos.

Pushbericht van Omroep West

Even voor 16.00 uur laat Revis dit telefonisch weten aan Dubbelaar. Het telefoontje duurt een paar minuten en eindigt met de opmerking van de VVD’er dat de drie coalitiepartijen na het telefoongesprek aan de slag gaan om een gezamenlijke verklaring op te stellen. ‘En ik heb nog niet neergelegd of er verschijnt een pushbericht van Omroep West op mijn telefoon, waarin staat dat de coalitie is geklapt’, zegt Dubbelaar later die avond tijdens de extra raadsvergadering.
De persverklaring van VVD, D66 en GroenLinks lag dus al lang en breed klaar. Sterker nog: om één minuut voor vier - nog tijdens het telefoongesprek van Revis en Dubbelaar - verschijnt de persverklaring in de mailbox van alle media. Daarin staat dat het corruptieonderzoek verdere samenwerking met Groep de Mos onmogelijk maakt.
‘Het stadsbestuur heeft op het gebied van integriteit een voorbeeldrol en die kunnen we in de huidige samenstelling van de coalitie niet waarmaken’, stellen de drie overgebleven coalitiepartijen. ‘Gesprekken die hierover vandaag met Hart voor Den Haag/Groep de Mos zijn gevoerd en het door hen uitgegeven persbericht hebben geleid tot het besluit om de huidige samenwerking met Hart voor Den Haag/Groep de Mos in deze coalitie per direct te beëindigen.’ De coalitie is nu dus zijn meerderheid kwijt en twee wethouders zitten thuis.
Een paar uur later begint de extra raadsvergadering waar alle raadsleden van Groep de Mos bij aanwezig zijn. GroenLinks dient samen met de VVD en D66 een motie van wantrouwen in tegen de wethouders De Mos en Guernaoui. De partijen vinden dat de positie van de twee onhoudbaar is geworden.
Groep de Mos is furieus over de motie, want in Nederland ben je toch onschuldig tot het tegendeel is bewezen? De partij vindt dat de voormalige coalitiegenoten op de stoel van de rechter zijn gaan zitten. Dat vindt VVD’er Revis niet. Volgens hem moet je als stadsbestuur elke schijn van belangenverstrengeling tegengaan. ‘Den Haag moet boven alles kunnen vertrouwen op een integer stadsbestuur dat boven alle verdenkingen is verheven’, zegt hij. Een meerderheid van de raad volgt deze opvatting, maar Groep de Mos, PVV en 50PLUS stemmen tegen de motie van wantrouwen.
Donderdag dient zich een nieuwe, spannende dag aan. De Onderzoeksraad voor Veiligheid presenteert het onderzoeksrapport naar de vonkenregen op Scheveningen. Om 10.00 uur staat het rapport online. Het is een vernietigend rapport voor de bouwers van de vreugdevuren (‘een gebrek aan verantwoordelijkheidsbesef’) en voor de autoriteiten (‘in geen van de gevallen van niet-nakoming van afspraken, is de gemeente overgegaan tot handhaving’). Burgemeester Krikke is eindverantwoordelijk.
RECONSTRUCTIE: Corruptie-onderzoek en een vernietigend rapport, de bizarre week in het IJspaleis
Alle partijen in de Haagse gemeenteraad zijn geschrokken van de uitkomsten van het onderzoek. Groep de Mos-fractievoorzitter Arjen Dubbelaar heeft in zijn nieuwe rol als oppositieleider weinig tijd nodig om een oordeel te vellen. Burgemeester Krikke heeft gefaald en moet weg, vindt hij. Ook de PVV en de Haagse Stadspartij vinden dat Krikke op moet stappen. Haar reactie blijft beperkt tot de belofte om het in de toekomst volledig anders aan te pakken met de vreugdevuren.
Donderdag in de vroege avond laat Groep de Mos-oprichter Richard de Mos zich voor het eerst horen. Op Facebook en Twitter schrijft hij dat hij de afgelopen dagen heeft beleefd als een nachtmerrie. ‘Alles in mij houdt van onze mooie stad en ik zal de kracht vinden om te blijven knokken voor ons 070’, schrijft hij. ‘Tot snel.’ Hij heeft een link bijgevoegd naar een pagina waar sponsors terecht kunnen als ze Groep de Mos financieel willen steunen.
De overgebleven coalitiepartijen moeten ondertussen op zoek naar nieuwe partners om een meerderheidscoalitie mee te vormen. Vrijdagmiddag wordt bekend dat Tom de Bruijn, voormalig D66-wethouder in Den Haag en formateur van het Haagse college in 2014, als verkenner aan de slag gaat om een nieuwe coalitie te smeden.
Maandag gaat De Bruijn de eerste gesprekken voeren, donderdag zal de raad zich buigen over het onderzoeksrapport van de OvV en de positie van burgemeester Krikke. Een nieuwe, cruciale Haagse week is dus aanstaande.