Vertrek Krikke stort Den Haag in ongekende bestuurlijke chaos

Nu, bijna drie jaar later, maakt Krikke bekend dat ze de commissaris van de koning heeft verzocht haar ontslag te verlenen. Bijna alle partijen in de raad prijzen dat besluit. 'Verstandig', 'onvermijdbaar', 'een begrijpelijke keuze', 'de enige juiste beslissing', 'logisch', klinkt het in de commentaren deze zondag. Hoe snel kan het gaan. Bij haar aantreden is de gemeenteraad nog zo lovend over Krikke. 'Ze heeft heel veel ervaring. Die ervaring kunnen we hier heel goed gebruiken.'

Ervaring in het bestuur heeft ze. Dat kan niet worden ontkend. Pauline Christine Krikke wordt op 9 mei 1961 in Sneek geboren. Ze gaat later in Amsterdam studeren (een bibliotheekopleiding en niet-voltooid rechten) en wordt actief in de VVD. Zo is ze onder meer campagneleider in de hoofdstad. In 1994 komt ze daar ook in de gemeenteraad. Twee jaar later wordt ze wethouder, onder meer van economische zaken.

In 2001 vertrekt Krikke naar Arnhem om burgemeester te worden. Daar lopen de meningen over haar functioneren uiteen. Een warme persoonlijkheid, betrokken, 'iemand die je inpakt waar je bijstaat', zeggen (voormalige) politici uit die stad in diverse interviews. Anderen stellen juist dat ze te 'onzichtbaar' is. Eind 2012 deelt ze aan de Arnhemse gemeenteraad mee dat ze geen derde termijn wil als burgemeester.

Op 1 oktober 2014 wordt Pauline Krikke directeur van het Scheepvaartmuseum in Amsterdam. Daar rommelt het en de bedoeling is dat zij er de rust gaat herstellen. Het loopt totaal anders. Zeven leden van het managementteam schrijven al na een jaar een brandbrief. Er zou een 'organisatorische, inhoudelijke, beleidsmatige en culturele impasse' zijn ontstaan als gevolg van het optreden van Krikke. Zij – stellen de medewerkers – is geen 'mensenmanager', maar opereert 'directief' en 'intimiderend'. Ook zou ze stukken niet lezen en zich niet goed voorbereiden op overleggen, meldt NRC in een uitgebreide reconstructie van de periode van Krikke in het museum. Krikke dient daarop haar ontslag in en concentreert zich op haar andere werk als senator.

Op 7 oktober 2016 maakt Jozias van Aartsen plotseling bekend dat hij stopt als burgemeester van Den Haag. Zijn termijn loopt eigenlijk tot december 2017, maar hij wil dat zijn opvolger de tijd heeft om zich in te werken vóór de verkiezingen van maart 2018. Dus komt er een voor bestuurders prachtige vacature vrij.

De gemeenteraad stelt dan ook hoge eisen. De nieuwe burgemeester van Den Haag moet 'een scharnierfunctie kunnen vervullen tussen de verschillende culturen en buurten in de stad'. Hij of zij moet er 'voor àlle inwoners zijn', staat in de profielschets die wordt opgesteld. Maar vooral ook: het liefst een vrouw. Elf mensen solliciteren.

Begin februari 2017 wordt dus duidelijk dat de gemeenteraad Krikke de ideale kandidaat vindt. De vertrouwenscommissie ziet in haar een 'sterke verbinder met liefde voor de grote stad'. Haar 'uitgebreide netwerk' en 'heldere opvattingen over het handhaven van de openbare orde' maakt haar volgens de commissie de meest geschikte kandidaat.

Tegen de traditie in wenst de nieuwe burgemeester geen uitgebreid overdrachtsdossier van haar voorganger. Zij wil onbevangen te werk gaan. Mede daarom brengt ze ook uitgebreid werkbezoeken aan alle delen van de stad. Daar valt haar spontaniteit op. En hoe makkelijk zij inderdaad met mensen omgaat. 'Wij hebben de neiging op het stadhuis om in nota's te leven. Om eigenlijk alleen maar te lezen waar het over gaat. En ik denk dat het erg belangrijk is om ook te gaan kijken en zelf met mensen te praten', vertelt zij in juni 2017 na een bezoek aan Zuidwest.

Een breuk met het verleden is ook haar manier van optreden in het stadhuis. Na de wat soms nurkse Wim Deetman en statige Jozias van Aartsen leidt zij de vergaderingen van de gemeenteraad op een bijna nonchalante, joviale wijze. 'Zo jongens en meisjes, de vergadering is geopend', spreekt ze de aanwezigen soms toe bij aanvang. De raad moet er aan wennen.

Het duurt echter niet lang of er begint gemor te ontstaan. Bijvoorbeeld als Krikke haar hond Harley wil meenemen in het stadhuis. Honden zijn officieel niet toegestaan, maar de burgemeester vindt dat voor haar chocolate labrador een uitzondering moet kunnen worden gemaakt. Er wordt een compromis gevonden, maar dat dit uitlekt is veelzeggend.

De situatie wordt nog pijnlijker als ook ambtenaren uit haar directe omgeving plotseling vertrekken. Met als meest in het oog springend de pas aangetreden gemeentesecretaris. Peter Hennephof. 'Ik heb voor mezelf moeten vaststellen dat ik onvoldoende van meerwaarde kan zijn als adviseur voor het bestuur en de functie mij daarmee minder past dan ik had gehoopt', stelt de hoogste ambtenaar in een verklaring. 'Ik heb vanaf het begin met heel veel plezier gewerkt aan de opdracht om onze gemeentelijke organisatie vooruit te brengen. Ik vind het ontzettend jammer dat ik daaraan niet verder kan bijdragen.'

Nog groter worden de problemen als op Bevrijdingsdag 2018 de Syriër Malek F. op het Johanna Westerdijkplein drie mensen neersteekt. Krikke maakt direct bekend dat hij bekend is bij de instanties vanwege zijn verwarde gedrag. Maar ze voegt daaraan toe dat er 'er geen signalen zijn dat er meer speelt'. Later blijkt dat Malek F. misschien wel degelijk terroristische motieven had.

Tijdens een debat met de raad moet zij in mei 2018 erkennen dat er fouten zijn gemaakt. Maar, zegt ze ook: 'Ik geloof in openheid. In mensen eerlijk zeggen welke feiten er te melden zijn. Al heeft dat soms z'n prijs en kost het een negatief artikel. Maar ik ga niet als een gesloten oester door de stad trekken.'

Een half jaar later wordt Krikke geconfronteerd met een nieuw incident. Prelude op haar vertrek. Het vreugdevuur op het strand van Scheveningen transformeert in een vuurzee. Een enorme vonkenregen waait over de badplaats. Even bestaat zelfs de vrees dat de oude kerk vlam vat.

Krikke kondigt in de vroege uren van 1 januari al aan dat er een onderzoek moet komen naar de gebeurtenissen. Zij vindt aanvankelijk dat het Instituut Fysieke Veiligheid die studie moet doen. Maar later blijkt dat Krikke zelf in het algemeen bestuur van die club zit. Dat leidt tot veel gemor in de gemeenteraad. Waarna de burgemeester besluit de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) het onderzoek te laten doen.

In de discussies met de raad over de kwestie – ook over onder meer het openbaar maken van bepaalde stukken – maakt Krikke al geen al te sterke indruk meer. En de kritiek in de wandelgangen van het stadhuis wordt groter.

Met veel spanning wordt dan ook naar de presentatie van het rapport uitgekeken. De – vermoedelijke – datum met rood in de agenda's omcirkeld.

In aanloop naar die presentatie, maakt het Openbaar Ministerie op dinsdagmorgen bekend dat de Rijksrecherche invallen doet in de werkkamers en woningen van twee wethouders: Richard de Mos en Rachid Guernaoui van Hart voor Den Haag/Groep de Mos. Zij worden verdacht van corruptie en omkoping bij het verstrekken van vergunningen voor horecaondernemingen.

Krikke vraagt de wethouders nog die middag om hun functie neer te leggen. Op de vraag of zij nog vertrouwen in hen heeft zegt ze: 'Ik heb niet voor niets gevraagd aan de wethouders om hangende het onderzoek hun functie ter beschikking te stellen. Dat geeft hen vrije handen, maar het is denk ik ook belangrijk dat het stadsbestuur van Den Haag helder heeft welke wethouders er zitten.'

Als later blijkt dat VVD, D66 en GroenLinks niet verder willen met Hart voor Den Haag/Groep de Mos, spat de coalitie uiteen.

En dan verschijnt op donderdag het rapport van de OVV, onder leiding van Jeroen Dijsselbloem. Dat is, zeggen alle betrokkenen, bijzonder hard. De bouwers van de vreugdevuren hielden zich niet aan afspraken. De stapels waren hoger dan afgesproken en er zijn vaten diesel gebruikt om het vuur aan te jagen.

De gemeente, stelt Dijsselbloem, greep niet in. Uit angst dat er ongeregeldheden zouden uitbreken. Maar daardoor werd de veiligheid van burgers niet gehandhaafd. 'De risico's hadden hier veel beter moeten worden onderkend door de gemeente. Ook hadden er echte afspraken gemaakt moeten worden en die hadden moeten worden gehandhaafd. Maar op alle drie de vlakken is het eigenlijk niet goed gegaan', zegt Dijsselbloem.

Krikke denkt die dag nog aan te kunnen blijven. Ook in het stadhuis wordt er in de wandelgangen op gewezen dat de coalitiebreuk van twee dagen eerder een reddingsboei voor de burgemeester kan zijn.

Dit weekeinde wordt echter duidelijk dat er toch onvoldoende steun voor haar is. 'Het debat over mijn toekomst, zit het debat over de toekomst van Den Haag in de weg. Ik kan dan ook niet anders dan hetzelfde doen als wat ik van mijn wethouders heb gevraagd, namelijk om de voortgang van het denken en doen in Den Haag niet in de weg te zitten', zegt Krikke zelf.

En daarmee komt op een van de somberste zondagen van het jaar een einde het burgemeesterschap van Pauline Krikke in Den Haag. De stad verliest in één week twee wethouders en een burgemeester en wordt zo in de grootste bestuurlijke crisis in mensenheugenis gedompeld.