Ervaren Johan Remkes moet 'rust en gezag' brengen in crisisstad

Dat het herstellen van het vertrouwen in het stadsbestuur hard nodig is, is niet in de laatste plaats te danken aan de Haagse fractievoorzitters zelf. Woensdag blijkt dat vertrouwelijke gesprekken over de waarnemend burgemeester voor Den Haag zijn gelekt aan Omroep West. De Haagse politici reageren vol ongeloof op het lek, juist in een periode dat twee wethouders en een raadslid van Hart voor Den Haag/Groep de Mos verdachte zijn in een corruptieonderzoek.

Als er iemand is die orde op zaken kan stellen in dit politieke wespennest is dat Remkes (68), zeggen mensen die met hem hebben samengewerkt en van nabij gevolgd. 'Het is een zwaargewicht, hij heeft ervaring van staatssecretaris tot vicepremier en van gedeputeerde tot commissaris van de koning', aldus Jos Heymans, voormalig politiek commentator van RTL Nieuws. 'Remkes is een nuchtere Groninger die zijn eigen weg gaat en koersvast is. Ik verwacht dat hij de Haagse gemeenteraad eens goed de oren gaat wassen. Het is geen bange man en gaat de strijd aan als het moet.'

Johannes Wijnandus Remkes, die vrijdag formeel wordt benoemd als waarnemend burgemeester, heeft ruim 40 jaar politieke ervaring. In 1978 begint hij voor de VVD als raadslid en Statenlid in Groningen, waar hij vanaf 1982 vervolgens ruim 10 jaar gedeputeerde zou zijn. In 1993 stapt Remkes over naar de Haagse politiek. Eerst is hij vijf jaar Kamerlid en achtereenvolgens staatssecretaris Volkshuisvesting (kabinet-Kok II) en minister van Binnenlandse Zaken in de drie kabinetten van Balkenende. In 2002 en 2003 is de VVD'er vicepremier.

Helemaal vlekkeloos verloopt zijn ministerschap niet. In 2004 zou Remkes als ministerieel eindverantwoordelijke onbereikbaar zijn geweest bij het oprollen van de Hofstadgroep in het Haagse Laakkwartier. De toenmalig Haagse burgemeester Wim Deetman verwijt Remkes dat de minister hem niet vooraf informeerde over de grootscheepse invallen in de woning van moslimverdachte Jason W.

'Als de Nationale Recherche, gevoed door informatie van de AIVD, tot dergelijk optreden komt en er bovenmatig risico is voor burgers, hoort de lokale driehoek dat te weten. Er zijn vier agenten gewond geraakt. Ik moet daarover opheldering geven. Aan de bewoners en aan mijn gemeenteraad', aldus Deetman tegen NRC.

In 2005 komt Remkes - dan op vakantie in Thailand - onder vuur te liggen omdat hij weigert het door een tsunami getroffen rampgebied in het land, waar veel Nederlanders zitten, te bezoeken. Na kritiek vanuit de Tweede Kamer besluit Remkes later uiteindelijk toch om naar het getroffen Phuket af te reizen.

Het zijn volgens Heymans relatief kleine vlekken op een verder mooie Haagse politieke carrière. 'Hij staat bij mensen van alle politieke kleuren in hoog aanzien en krijgt veel gedaan. Dat het een VVD'er is, interesseert niemand.' Lars Voskuil, fractievoorzitter van de PvdA in Noord-Holland, sluit zich daarbij aan. Van 2010 tot 1 januari van dit jaar is Remkes commissaris van de koning in die provincie. 'Het is een heel erudiete man, die goed aanvoelt hoe politieke verhoudingen liggen. Hij is in staat om echt alle belangen te overzien, maar kiest vervolgens wel heel duidelijk zijn eigen koers. Remkes is benaderbaar, maar stevig.'

In Noord-Holland krijgt Remkes te maken met de integriteitsaffaire rond VVD-gedeputeerde Ton Hooijmaijers, die in 2013 wordt veroordeeld voor omkoping, witwassen en valsheid in geschrifte. Volgens Voskuil heeft Remkes veel lof geoogst voor zijn rol bij de 'Operatie Schoon Schip', die heeft bijgedragen aan de val van Hooijmaijers. In een stad waar nu 'zoveel rumoer' is – onder meer over de integriteit van bestuurders - zal Remkes de gewenste rust brengen, verwacht Voskuil. 'Hij vergroot tegenstellingen niet, maar brengt mensen bij elkaar. Het is voor Den Haag misschien wel de beste keuze die ik zelf niet had kunnen bedenken.'

Van Remkes is bekend dat hij graag een glaasje jenever drinkt en een shagje rookt. Remkes heeft de Haagse fractievoorzitters laten weten dat hij tijdens lange raadsvergaderingen op gezette tijden de voorzittershamer voor even overgeeft voor een rookpauze. Verder staat hij bij de buitenwacht bekend als een wat stugge, kleurloze en ontoegankelijke man, mede veroorzaakt door de persiflages in het programma Koefnoen. Maar dat beeld klopt niet, zeggen Heymans en Voskuil. De voormalig politiek commentator at na een werkdag op het Binnenhof 's avonds weleens met Remkes in Nieuwspoort. 'Dan hadden we hele geanimeerde gesprekken. Hij is allesbehalve saai en heeft een goed gevoel voor humor.'

Recent kwam Remkes nog in het nieuws als voorzitter van het adviescollege Stikstofproblematiek, dat het kabinet adviseert om ingrijpende maatregelen te nemen om de stikstofuitstoot terug te dringen. Het tekent Remkes, die volgens Heymans en Voskuil niet terugdeinst voor het nemen van moeilijke en ingrijpende besluiten. Daarmee onderscheidt hij zich van zijn voorganger Pauline Krikke, stelt Heymans. 'Krikke heeft nooit echt besluiten durven nemen, zie bijvoorbeeld haar optreden rond de brandstapels op Scheveningen en onlangs bij de boerenprotesten. Je wist nooit wat je aan haar had. Bij Remkes kan je er juist van op aan dat hij besluitvaardig en standvastig is.'