Van de hoofdredactie: waarom Omroep West gelekte geheime opnamen publiceert

© Richard Mulder | Bewerking: Omroep West
DEN HAAG - Bij Omroep West zijn we deze week zelf nieuws geweest. Met twee aangiftes op een dag naar aanleiding van publicaties op onze site en app stonden we ineens volop in de belangstelling. Dat gebeurde allemaal nadat fractievoorzitters uit de Haagse gemeenteraad op bezoek waren geweest bij de commissaris van de koning om te praten over de opvolging van burgemeester Krikke. Alle gebeurtenissen roepen vragen op. Ook aan het adres van Omroep West.
Daarom willen we uitleggen hoe onze redactie met dit soort moeilijke zaken omgaat. We willen daar graag open over zijn en daarom deze toelichting.
De tweet van Joris Wijsmuller was oprecht en pijnlijk. Hij schreef: ‘Ik vind het altijd zeer eervol om volksvertegenwoordiger te mogen zijn, maar na de zwarte dag van vorige week en het nieuwe dieptepunt van vandaag bekruipt me een zeer ongemakkelijk gevoel: ik schaam mij voor de Haagse gemeentepolitiek.’
Het raadslid en de voormalig wethouder verwees onder meer naar afgelopen woensdag. Toen publiceerde Omroep West dat een vertrouwelijk gesprek van de commissaris van de koning Jaap Smit met de fractievoorzitters van de Haagse politieke partijen was uitgelekt. Sterker nog: het was in z’n geheel opgenomen. Smit noemde dat lekken 'idioot en verbijsterend', Het dagelijks bestuur van de gemeenteraad van Den Haag deed aangifte vanwege de gelekte opname. Dat overleg ging over de te benoemen waarnemend burgemeester van Den Haag.

Hart klopt sneller

Het hart van iedere journalist gaat sneller kloppen als er een brief met geheime informatie op de deurmat ploft of een vertrouwelijke geluidsopname tot je komt. Toch is het zaak dan de reflex te beteugelen die 'publiceren' heet. Heeft Omroep West eigenlijk wel nagedacht over het uitbrengen van de informatie, zo viel onder meer in een paneldebat op radio te horen. Hebben wij overwogen tot welke schaamte dat in de politiek zou kunnen leiden? Ja. Wij hebben nagedacht. Om een inkijkje te bieden: met betrokken collega’s zijn we gaan zitten en hebben deze vraag beantwoord: waarom zouden we dit naar buiten brengen? Wiens belang dienen we er mee en wiens belang schaden we? Want, evident, niet iedereen is blij met zo’n onthulling. Je gaat je er op z’n minst ongemakkelijk van voelen. Of was het misschien riooljournalistiek, zoals wij te horen kregen?
Wij hebben ons hierbij rekenschap gegeven van het feit dat de aanwezigen in dit overleg, onder wie de fractievoorzitters, vanaf het moment van publiceren het onderling wantrouwen zagen toenemen. Dat is een onvermijdelijk, en niet opbouwend te noemen, effect van het melden van dit lek. Toch heeft dat ons niet doen afzien van publicatie. En wel hierom.
De commissaris van de koning had tijdens de vergadering meerdere keren duidelijk gemaakt, zo hoorden we, dat alles wat gezegd werd binnenskamers moest blijven. Dat iemand die oproep negeerde, was daarmee allereerst uiterst opvallend. En op zichzelf een nieuwsgebeurtenis. Juist in een tijd dat het thema integriteit hoog op de Haagse politieke agenda staat nu wethouders en een raadslid verdachten zijn in een corruptieonderzoek. Maar er was meer dat ons tot publicatie deed besluiten. Wat ter tafel kwam bood een kijk in de keuken waarvan wij vonden dat inwoners van Den Haag dat moeten weten. Smit zei iets dat onheilspellend klonk en wij meer dan de moeite waard vonden te melden: Hij suggereerde dat de verhoudingen in de driehoek, waarin politie, justitie en de burgemeester zitten, verstoord zijn. En die driehoek moet onze veiligheid waarborgen. Pauline Krikke was de afgelopen jaren als burgemeester de voorzitter van de driehoek. Smit zegt in de vergadering: 'De openbare orde en veiligheid is een belangrijk punt. We gaan weer met elkaar oud en nieuw vieren. We moeten ook de relaties met de andere onderdelen van de driehoek en het openbare orde- en veiligheidsterrein weer goed op orde brengen.'
Ook maakte de commissaris van de koning van zijn hart geen moordkuil met zijn opmerking over het niveau van de debatten in de Haagse raad: 'Ik heb van de week eens naar zo’n raadsvergadering gekeken. Daar word ik als toeschouwer niet blij van, moet ik u zeggen. Dat is geen gezicht. Ik zit dan te kijken naar de raad van de derde grootste stad van Nederland met een hoog profiel. Nou, nou, nou, jongens. Dus we moeten met z'n allen hard aan de gang, want je hebt ook een naam hoog te houden.' Met die uitspraken zette hij, bijna als schoolmeester, de kinderen in de klas die gemeenteraad heet op hun plek. Dat de commissaris van de koning zo oordeelt, vinden wij erg relevant. Niet iedereen was het met ons eens.
En, misschien wel wat veronachtzaamd door ons, Smit deelde nog een veeg uit aan oud-burgemeester Van Aartsen, wiens vertrek onder diens invloed zou hebben geleid tot een 'pressure cooker': de opvolging moest als het ware in een snelkookpan gebeuren, aldus verwees Smit naar de opdracht van Van Aartsen, met alle gevolgen van dien. En daardoor hadden we dan Krikke gekregen, kennelijk te snel besloten. Zeker ook relevant nieuws, oordeelden wij – al lag hierop in onze berichtgeving niet de nadruk.
De commissaris zelf hadden wij vooraf op de hoogte gesteld van onze publicaties en het bestaan van de geluidsopname. Het was onze journalistieke taak daar op een professionele manier mee om te gaan, en wij hebben begrepen dat de commissaris dat ook vindt. Maar niet alles ging goed. Zo hadden wij het dagelijks bestuur van de gemeenteraad van Den Haag, dat aangifte deed vanwege de gelekte opname van dit geheim overleg, ook vooraf kunnen en moeten informeren. Dat is niet gebeurd, ten onrechte. Wij hebben daarvoor inmiddels excuses aangeboden.
Het maatschappelijk belang van deze sessie, waarin ook de beoogd waarnemend burgemeester Remkes werd genoemd, staat voor Omroep West hoe dan ook vast. Waarbij het gegeven dat er überhaupt wordt gelekt vanuit het overleg van fractievoorzitters bepaald niet de minste relevantie heeft. En dat lekken is nog niet voorbij – waarover hieronder meer. Dat baart zorgen, voor de lokale democratie in het bijzonder.

Lek twee

Dan was er lek nummer twee. Woensdagochtend publiceerde Omroep West dat Den Haag Pauline Krikke als burgemeester kreeg, omdat ze niet van de PvdA is en vrouw. Collega Lot van Bree kwam tot die slotsom in een reconstructie over hoe het bij de werving en selectie was gelopen. Uit journalistiek onderzoek van collega Lot van Bree naar de werving en selectie, bleek dat partijpolitieke afwegingen en de sekse van de kandidaten doorslaggevend waren geweest bij de uiteindelijke keuze voor VVD’er Krikke. En dat terwijl er ook een minister (Plasterk) en staatssecretaris (Van Rijn, beiden PvdA) in de race waren. Deze publicatie leidde ook tot een aangifte, wegens lekken uit de vertrouwenscommissie.
Heeft Omroep West willens en wetens twee mensen willen beschadigen, wier namen nu officieel, en zonder dat zij dit wilden, als kandidaten naar buiten kwamen? Nee, zeker niet. Wel hebben wij de afweging gemaakt dat we het belang van de stad prefereerden boven de individuele belangen van de kandidaten, die we overigens vooraf wel consulteerden. Welk belang van de stad? Dat twee zittende leden van het kabinet Rutte II zich hadden gekandideerd, maar werden gepasseerd door Krikke, terwijl over haar bekend was dat zij in Arnhem en Amsterdam werd bekritiseerd om haar functioneren. Van Bree legde haarscherp uit dat overleg in politieke achterkamertjes niet heeft geleid tot de beste burgemeester voor de stad, maar de politiek meest wenselijke. Handjeklap, heet dat in gewone mensentaal.

Wie lekt

Die laatste publicatie dus opdat de Haagse raad zich dit inzicht aantrekt. De eerste omwille van maatschappelijk belang en, aanvullend, te laten blijken dat er een lek is. Dan komt de vraag: waarom maak je niet bekend wie er lekt? Omdat journalistieke onafhankelijk een groot goed is, bronbescherming evenzeer. Wie bij ons misstanden aan de kaak stelt als klokkenluider is veilig en mag erop rekenen dat zijn of haar naam niet op straat belandt. Wat deze kwestie bijzonder maakt, is dat de actie (het lekken) van de tipgever op zichzelf ook nieuws is. Maar dat is voor ons geen reden om zijn of haar naam te noemen.
We volgen daarin de Code voor de journalistiek 2008 zoals gepubliceerd door het genootschap van hoofdredacteuren. Het betekent zeker niet dat bij ons publiceren boven alles gaat. Niet elke klokkenluider verdient dezelfde aanpak. Daarom gezegd: er bestaat tenminste nog een andere opname van vertrouwelijk overleg dat Haagse fractievoorzitters voerden. Dat melden wij nu hier. Wij hebben die opname in bezit. Maar over de inhoud zwijgen we. Omdat de lokale politiek al genoeg in verwarring verkeert en het maatschappelijk belang van wat er is gezegd tijdens deze geheime sessie in dit geval niet opweegt tegen opnieuw publiceren vanuit een vertrouwelijk beraad. Maar dat het lek nog altijd actief is, en er nog steeds geheime opnamen worden gemaakt, vinden we wel het onthullen waard.
Henk Ruijl
Hoofdredacteur Henk Ruijl bespreekt in deze rubriek actuele onderwerpen uit het nieuws van Omroep West. Hoe kwam een onderwerp tot stand? Welke keuzes zijn er gemaakt en waarom? Wat ging goed en wat kon beter? Heb je vragen naar aanleiding van de berichtgeving van Omroep West? Een vraag, kritiek of een compliment? Neem dan contact op via henk.ruijl@omroepwest.nl.