Kafka in de kaasstad: 'Gemeente Gouda hing een strop om de eigenaar van de Turfmarktkerk'

De Turfmarktkerk in Gouda
De Turfmarktkerk in Gouda © Omroep West
GOUDA - De gemeente Gouda heeft haar macht misbruikt om de Turfmarktkerk te slopen en het bestemmingsplan te wijzigen. Dat beweert de eigenaar van de kerk, Khalid Boutachekourt, in een onderzoeksrapport dat is samengesteld na een WOB-procedure van zeven maanden. Alle oppositiepartijen in Gouda scharen zich achter het rapport, en zeggen dat het college van burgemeester en wethouders 'willens en wetens de strop om de nek van de eigenaar heeft gehangen' en de gemeenteraad en burgers heeft misleid.
In maart 2017 wordt Khalid Boutachekourt eigenaar van de Turfmarktkerk, een pand uit 1931 in het oude centrum van Gouda. Boutachekourt is onder meer eigenaar van een adviesbureau en wil graag een congrescentrum bouwen in de kerk. Boven de zalen kan een aantal woningen komen. Een flinke verbouwing, maar Boutachekourt wil het oude gebouw wel graag behouden. Daarvoor laat hij flinke herstelwerkzaamheden uitvoeren aan de fundering van de kerk.
Een jaar later heeft Boutachekourt ook - op aandringen van de Omgevingsdienst Midden-Holland (ODMH) - de asbest uit de kerk verwijderd en een sloopveiligheidsplan opgesteld, dat nodig is voor de verbouwing. Op 17 april 2018 stuurt hij naar de gemeente wat hij met de kerk van plan is. Een ambtenaar adviseert hem zijn plannen in trekken, aldus het rapport, want de te betalen legeskosten zouden tussen de vijftig- en negentigduizend euro zijn. Later blijken deze slechts 142 euro te bedragen. Een flinke leugen, maar slechts een voorbode van alle ellende.

Besluiten in het geheim

In juli besluit het college van burgemeester en wethouders dat Boutachekourt nog voor 1 december 2018 de Turfmarktkerk tot op de - pas herstelde - fundering moet slopen. Dat besluit zou zijn genomen op basis van een rapport van de ODMH, waar Boutachekourt in het voorgaande jaar uitvoerig mee heeft gecommuniceerd. Saillanter is echter de wijze waarop het college het besluit zou hebben genomen: tijdens een geheime zitting waarin ook een voorbereidingsbesluit wordt genomen voor het tot wijzigen van het bestemmingsplan op de locatie. In dat nieuwe plan moet er veel kleinschaliger worden gebouwd, later bleek niet hoger dan 9 meter in plaats van 25 meter.
Een gemeente kan niet zomaar het bestemmingsplan wijzigen van een locatie als daar nog een gebouw staat. In het kader van het overgangsrecht kan een grondeigenaar de gemeente dan nog overrulen. Het lijkt erop dat de gemeente Gouda dit koste wat het kost wilde voorkomen, vandaar de eis om de kerk tot op de fundering toe af te breken.

Op zoek naar een sloopbedrijf

Ondanks principiële bezwaren tegen de bestuursdwang, gaat Boutachekourt in juli op zoek naar een sloopbedrijf. Naar eigen zeggen selecteert hij een erkend sloopbedrijf dat de kerk totaal kan slopen voor 51.000 euro. Dat bedrijf zal alleen niet aan slopen toekomen.
In augustus, nog voorafgaand aan de sloop, organiseert het bedrijf van Boutachekourt een voorlichtingsavond voor de omwonenden van de kerk. Daar wordt verteld dat bij de sloopwerkzaamheden er vrachtwagens met een lading van tussen de 19 en 39 ton door de straat zullen rijden. In de binnenstad van Gouda geldt op dat moment een maximaal transportgewicht van 50 ton.

Trillingsonderzoek

Nadat een bewoner bij de gemeente zijn zorgen uit over de hoeveelheid gewicht die door te straat zal worden vervoerd, besluit de gemeente een trillingsonderzoek uit te voeren. Hierdoor lopen de sloopwerkzaamheden direct vertraging op. Het is meteen duidelijk dat de Turfmarktkerk op 1 december nog niet met de grond gelijk zal zijn gemaakt.
Boutachekourt wordt echter nog verder gehinderd bij de sloop. Op 24 oktober 2018 wordt een noodverordening uitgeroepen: bewoners moeten hun huis verlaten, omdat de kerk op instorten zou staan. Althans, dat zou staan in een advies dat de gemeente heeft ontvangen. Maar volgens het rapport heeft het bedrijf dat dit advies opstelde niet één van technische rapporten ontvangen die in de maanden daarvoor zijn uitgebracht.

'Werk binnen een dag gedaan'

'Het advies was puur gebaseerd op een visuele inspectie', aldus het rapport. 'Uit lintvoegmetingen bleek echter dat de kerk in zijn geheel niet bewoog, doordat de eigenaar de kerk zelf al tot de nok met onder meer 10.000 kubieke meter steigerwerk had gestut. Ook bleek uit WOB-documenten dat de werkzaamheden die nodig waren om de bewoners weer naar hun huis te laten terugkeren, binnen één dag waren uitgevoerd. De bewoners moesten hier echter wel twee weken hun huis voor uit.'
Een woordvoerder van de gemeente stelt hierop dat ook weersomstandigheden een rol speelden. Desalniettemin kwam het de gemeente goed uit om een noodverordening af te kondigen. De provincie Zuid Holland, die toezicht houdt op het welzijn van de gierzwaluwen en dwergvleermuizen in de kerk, gaf de eigenaar en gemeente vanuit de Wet Natuurbescherming tot 1 december de gelegenheid, de nesten te verwijderen in verband met de sloop. Daarna niet meer. 1 december zou vanwege het transportonderzoek niet lukken, waardoor de gemeente de eigenaar geen bestuursdwang meer kon opleggen in verband met overmacht. De gemeente kon alleen met een noodverordening zowel de provincie als de eigenaar buiten spel zetten. Dit heeft de gemeente ook gedaan: met de noodverordening van 24 oktober kreeg de gemeente de leiding over de gehele sloop.

Vier ton extra kosten

Nu Boutachekourt buitenspel staat, kiest de gemeente een nieuwe aannemer. De kosten zullen alleen nog steeds worden verhaald op de kerkeigenaar. En problematisch voor hem: in plaats van een halve ton, stuurt de gemeente een rekening van 450.000 euro. Exclusief btw en eventuele ambtelijke kosten.
De kerk is voor dit bedrag nog niet eens helemaal gesloopt. Er staat nu nog een onthoofde kerk van tussen de 4 en 8 meter hoog. Toen de gemeente de regie overnam, is namelijk de ook de afspraak overboord gegooid om op 1 december de kerk met de grond gelijk te hebben. 'Ze hebben zichzelf veel langer de tijd gegeven om de kerk terug te brengen tot een hoogte die volgens hun veilig was. Ze waren namelijk pas op 14 februari zo ver', aldus Boutachekourt. 'Nu moet ik zelf weer verder gaan.'

Juridisch geding

De gemeente Gouda wil op dit moment nog niet ingaan op de beschuldigingen die in het rapport worden geuit, omdat Boutachekourt een rechtszaak heeft aangespannen. 'Hangende het geding moet het college het openbaar en het gemeentelijke belang in het oog houden. Dit heeft onder andere tot gevolg dat het college niet in kan gaan op onderwerpen die onderdeel zijn van de juridische procedure of die een partijbelang vertegenwoordigen’, luidt de verklaring.
De oppositie in de Goudse gemeenteraad reageert in ieder geval vurig. Volgens de partijen heeft het er ‘alle schijn van dat er een strategie is gevolgd welke gericht was op het ‘uit handen nemen van de eigenaar’ van de planologische regie over het gebied Turfmarktkerk. 'Deze schijn wordt alleen maar versterkt, en in zekere zin ook bevestigd door de verkrampte manier waarop het college openheid van zaken heeft willen geven in de vorm van het beantwoorden van vragen. Door extra buitenproportionele eisen te stellen en het beperken van de tijd voor uitvoering heeft het college een strategie gevolgd dat wel fout moest aflopen voor de eigenaar van de Turfmarktkerk. Het college heeft een gedrag vertoond richting eigenaar en de Goudse samenleving dat wij alleen maar kunnen omschrijven als bestuurlijk onwaardig, ondeskundig en onprofessioneel.’

Kafkaiaans gevoel

Erger nog vindt de oppositie de wijze waarop het is geïnformeerd door het college. Zeker de vergadering achter gesloten deuren is in het verkeerde keelgat geschoten: ‘Aangegeven werd dat de Historische vereniging was betrokken bij de voorbereiding van dit besluit terwijl dit pertinent niet het geval was, zo ons later bleek. In de politiek is onjuist informeren van de gemeenteraad een 'doodzonde', welke ongeloofwaardige draai het college er ook aan geeft.'
Verder zeggen de partijen: 'Wij kunnen niet anders concluderen dan dat hier sprake is van een dramatisch dossier waarbij wij een 'Kafkaiaans' gevoel krijgen: een onvrijwillige hoofdrolspeler is in een zinloze, desoriënterende en nachtmerrieachtige complexiteit terecht gekomen.'

Besluit geldt maar een jaar

Tijdens een raadsvergadering vorige week wilde de coalitie vanwege het juridische proces nog niet ingaan op de brief van de oppositie. Op dit moment is nog niet bekend wanneer deze zaak onder de rechter komt.
De vraag die in ieder geval blijft hangen, is of alle imagoschade voor de gemeente uiteindelijk de moeite waard is. De wijziging van het bestemmingsplan is namelijk niet in beton gegoten, doordat het een voorbereidingsbesluit betreft dat in principe voor een jaar geldt. Wanneer er binnen deze termijn geen ontwerpbestemmingsplan wordt voorgesteld, vervalt het voorbereidingsbesluit en moeten alle aangehouden bouwaanvragen alsnog worden verleend. Daarnaast staat er nog steeds een 8 meter hoog gebouw dat binnen 2 jaar weer in het kader van overgangsrecht herstel kan worden tot een hoogte van 25 meter. In andere woorden: het zou allemaal voor niets kunnen zijn.