Jeugdzorg in hoge nood: 'De budgetten stijgen niet mee met de vraag'

In de gemeenten Kaag en Braassem, Alphen aan den Rijn, Hillegom, Leiden en Gouda zit 13 tot 15 procent jongeren in de jeugdzorg. Dat is flink hoger dan het gemiddelde van 9,5 procent onder alle gemeente die het CBS testte.

Dat is een probleem, want hoewel er meer jongeren bijkomen neemt de kwaliteit van de zorg alleen maar af. Zorgverleners hebben te kampen met personeelstekorten en bezuinigingen vanuit de gemeenten.

Uit onderzoek blijkt dat zeker een kwart van alle jeugdzorginstellingen in het rood staat. Er is sinds de invoering van de Jeugdwet in 2015 flink bezuinigd op de jeugdzorg en de gevolgen daarvan worden nu door de hele sector ervaren. In 2015 werden gemeenten verantwoordelijk voor jeugdzorg. Omdat men dacht dat dit efficiënter zou zijn, ging dit gepaard met een bezuiniging van 450 miljoen euro. Maar er zijn juist meer jongeren bijgekomen die hulp nodig hebben, terwijl er minder geld beschikbaar is om die zorg te verlenen.

Volgens vakbond FNV moet er meer geld beschikbaar komen voor de jeugdzorg op structureel niveau. Om zowel de bestaande tekorten als de toegenomen vraag aan te kunnen is volgens vakbond FNV minimaal 750 miljoen euro per jaar nodig. Met name gemeenten met een hoog percentage jongeren in de jeugdzorg hebben te kampen met flinke begrotingstekorten. Zo blijft Den Haag bijvoorbeeld zitten met een tekort van 35 miljoen euro.

Om de tekorten op te lossen heeft minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid, Welzijn en Sport 1 miljard euro toegezegd over de komende drie jaar om te investeren in de jeugdzorg. Volgens de sector is dat echter bij lange na niet genoeg om de problemen op te lossen. Als het aan het FNV ligt moet een dergelijk bedrag ieder jaar geïnvesteerd worden.

Volgens Maaike van der Aar, bestuurder FNV Zorg & Welzijn, worden de problemen in de jeugdzorg flink onderschat: 'De budgetten voor de jeugdzorg stijgen niet evenredig mee met de stijgende vraag. Jeugdzorgorganisaties lijden verlies en die druk komt dan bij de jeugdzorgwerkers, kinderen en de gezinnen te liggen'. De financiële tekorten zorgen voor hogere werkdruk, waardoor relatief veel personeel uitvalt en nieuw personeel niet aanhaakt. Omdat niet alleen de vraag naar maar ook de duur van de jeugdzorg stijgt ontstaan lange wachtlijsten. De problematiek bij jongeren neemt toe omdat het langer duurt voordat zij de zorg krijgen die ze nodig hebben.

Een ander irritatiepunt bij de zorginstellingen is de grote hoeveelheid administratie die hun werk met zich meebrengt. Verschillende gemeenten hanteren verschillende procedures voor de jeugdzorg, waardoor aanbestedingen veel tijd kosten. Daarnaast moeten ook de organisaties zelf veranderen vindt Sophie Hospers van Partners in Jeugdbeleid: 'Zet de hulpverleners bij elkaar en geef ze een forse uitdaging, bijvoorbeeld we gaan de wachtlijst terugbrengen van twee maanden naar één week. De hulpverleners kennen zelf het beste hun processen en kunnen beoordelen wat er anders, efficiënter en beter kan'.

Lector Jeugdzorg Peer van der Helm aan de Hogeschool Leiden ziet er ook heil in om het aantal ambtenaren per gemeente terug te schroeven. 'Er gaat te veel geld naar de ambtenaren die jeugdzorg regelen bij de gemeenten. Dat geld moet direct naar de kinderen.' Als gemeenten het aantal ambtenaren omlaag brengen, blijft er meer geld over voor de organisaties zelf.

De geldstroom vanuit de gemeenten richting de jeugdzorg is al langer een punt van kritiek. Per 1 januari zou een nieuw systeem ingevoerd worden waarbij jeugdzorginstellingen afgerekend zouden worden op basis van resultaten in plaats van gewerkte uren. Volgens de gemeenten moet het nieuwe systeem zorgen voor efficiëntere en effectievere zorg. Een aantal jeugdzorginstellingen in en rondom Den Haag spanden een zaak aan tegen tien gemeenten in Zuid-Holland omdat ze in de nieuwe manier van werken minder geld zouden krijgen voor de geleverde zorg.

Volgens de instellingen was de rekenwijze niet toereikend genoeg. Zo werd er geen rekening gehouden met regionale en organisatorische factoren die de kostprijs beïnvloeden. Op 22 oktober stelde een voorzieningenrechter hen in het gelijk. Bas Timman van Jeugdformaat reageerde destijds bij Omroep West op de uitspraak: 'We zijn blij, maar het is triest dat we voor reële en kostendekkende tarieven naar de rechter moesten'. Nu worden er met de gemeenten nieuwe afspraken gemaakt over de tarieven die gehanteerd worden bij jeugdzorg.

Zolang er geen structurele oplossing komt om de groeiende vraag naar jeugdzorg en de grote financiële tekorten op te lossen, is de toekomst onzeker. Een eenmalige kapitaalinjectie doet weinig om de problemen in de sector op lange termijn te verhelpen. FNV-bestuurder Maaike van der Aar benadrukt de zorgen van medewerkers in de sector: 'Ze spreken over nalatigheid en wanbeleid. Dat jeugdzorgwerkers deze woorden in de mond nemen, is heel wat.'