Onderwijsstaking: serieuze problemen, maar ook ludiek

Het Malieveld tijdens de vorige onderwijsstaking.
Het Malieveld tijdens de vorige onderwijsstaking. © Omroep West
DEN HAAG - Het is bijna standaard voor demonstraties in Den Haag: tractoren voor de deur van de overheid. Bij de staking in het onderwijs zal dat niet anders zijn, op één punt na: op de stoep van het ministerie van Onderwijs staan woensdagmorgen speelgoedtractoren. Op die ludieke wijze trapt de onderwijsvakbond Leraren In Aktie (LIA) woensdag in alle vroegte de onderwijsstaking af. De onderwijsambtenaren krijgen bij aankomst van de leraren mee wat zij volgens hen al jaren van de ambtenaren krijgen: een zoethoudertje.
Tot de jaren '80 was het ondenkbaar dat de onderwijzers en leraren zouden staken. Totdat de klassen uitpuilden terwijl er duizenden geschoolde leerkrachten werkloos thuis zaten. En toenmalig onderwijsminister Arie Pais deed er niets aan. Vandaag de dag is de situatie op sommige punten vergelijkbaar: de klassen puilen uit, onderwijsminister Arie Slob doet te weinig, maar die werkloosheid is inmiddels omgebogen in een enorm lerarentekort.
Niet dat dat een verrassing is. Al zeker twaalf jaar wordt in het onderwijs gewaarschuwd voor het naderende tekort. Met als één van de oorzaken de grijze golf die eraan komt: de grote groep oudere leerkrachten die met pensioen gaat en voor wie niet genoeg vervangers worden opgeleid. Maar door het achterlopen van de salarissen en de groeiende economie is dat gat alleen maar groter geworden. Wie al interesse heeft in het lerarenvak kan elders veel beter verdienen.

Werkdruk al jaren een groot probleem

De eerste acties dateren van twaalf jaar geleden. De leerkrachten zijn de werkdruk beu. Zij willen meer collega's en meer loon, ook omdat een hoger loon vanzelf zorgt dat er meer mensen in het onderwijs willen werken. Maar zij krijgen in november 2007 nul op rekest. Werkonderbrekingen zijn het resultaat.
Het volgende jaar, 2008, roeren steeds meer leerkrachten zich. Een estafettestaking rolt over het land, om de taak van leerkrachten in vooral het voortgezet onderwijs te verlichten. LIA wordt opgericht, Leraren In Actie, vooral uit protest tegen de lakse houding van zowel de overheid, de scholen als de bestaande vakbonden.

Water staat tot de lippen door werkdruk en lerarentekort

Maar het haalt weinig uit. De politiek lijkt doof te blijven voor de noodkreten uit het onderwijs. Terwijl de werkdruk al hoog is, begint de politiek de druk op te voeren door de lesuren te verhogen en de vakanties in te korten. De CAO-onderhandelingen lopen stroef. In oktober 2015 wordt de Dag van de Leraar gebruikt om het ministerie van Onderwijs te blokkeren. Niet de hele dag, geen staking, want daar is geen geld voor.
Anderhalf jaar later, maart 2017, wordt actiegroep PO in Actie opgericht. Ook in het primair onderwijs komt het water door de werkdruk en het lerarentekort de werkers tot de lippen. Zij organiseren in juni een prikactie; maar als dat niets oplevert, volgt in oktober de eerste landelijke onderwijsstaking. December 2017 hetzelfde verhaal, maart 2019 opnieuw.

Kamer debatteert, leraren luisteren kritisch

Volgens de bonden is er vier miljard euro nodig, structureel geld om de problemen de komende jaren op te lossen. Wanneer het kabinet onder druk van nieuwe stakingen afgelopen vrijdag de bonden incidenteel dus eenmalig 460 miljoen euro in het vooruitzicht stellen blazen de bonden aanvankelijk de acties af.
Maar de leraren nemen daar geen genoegen mee. Onder druk van de achterban keren de bonden op hun schreden terug. Leraren In Actie had zich toch al niet willen inhouden en kondigt aan het Lange Voorhout als één langgerekt podium te gebruiken. Voorzitter Peter Althuizen: 'We hebben geen tractoren. Maar het Lange Voorhout is vijfhonderd meter lang. Als het podium bij de Kloosterkerk staat en de leraren staan tot aan Hotel Des Indes. Nou, dat gaat indruk maken.'

Dreiging compleet

Op de dag dat de Tweede Kamer debatteert over de onderwijsbegroting staat het in Den Haag op het Plein bij het Binnenhof en op het Lange Voorhout vol met ontevreden, overwerkte, onderbetaalde leerkrachten. En de ministeriestoep vol tractoren. De dreiging is compleet.