'Overpeinzingen onder de kerstboom': het is nu aan de Haagse politiek

Waarnemend burgemeester Johan Remkes in debat met de Haagse gemeenteraad. | Foto Phil Nijhuis/ANP
DEN HAAG - Waarnemend burgemeester Johan Remkes debatteert met de Haagse gemeenteraad over het door de Onderzoeksraad voor Veiligheid gepresenteerde kritische rapport over de aanpak van de traditionele vuurstapels op de stranden van Scheveningen en Duindorp. Het rapport kostte burgemeester Pauline Krikke de kop. ANP PHIL NIJHUIS beeldnummer 378303815
DEN HAAG - 'Overpeinzingen onder de kerstboom'. Onder die titel schreef de waarnemend burgemeester van Den Haag, Johan Remkes, tijdens de kerstvakantie een brief aan de gemeenteraad. 'Observaties' noemt hij zijn constateringen en tips zelf. Om er ook aan toe te voegen dat het gaat om 'een beperkte waarneming', die hij 'gaarne inruilt voor betere en/of aanvullingen'. Vier vragen over die brief.

Waarom schrijft burgemeester Remkes een brief aan de raad?

Remkes is ook voorzitter van de gemeenteraad. Hij moet dus de vergaderingen leiden en ervoor zorgen dat ze goed en volgens de regels verlopen. Daarbij speelt mee dat Remkes tijdelijk is aangesteld. Hij heeft veel ervaring in het openbaar bestuur: hij was raadslid, Statenlid, Kamerlid, staatssecretaris, minister en commissaris van de Koning. En Remkes werd door de commissaris van de Koning in Zuid-Holland, Jaap Smit, ook aangesteld met een duidelijke taak. Smit, bekende hij zelf, had de vergaderingen van de Haagse raad gevolgd en wat hij zag, stemde hem niet echt optimistisch. Remkes kreeg daarom het verzoek ‘de rust terug te brengen’ in Den Haag. 'Om te zorgen dat Den Haag weer een plek wordt waar goed wordt bestuurd en waar rust, reinheid en regelmaat is, om het zo maar te zeggen', aldus Smit op 7 oktober vorig jaar. Remkes neemt dat blijkbaar serieus en komt nu met een analyse van hoe het eraan toegaat en wat beter kan.

Wat zijn de belangrijkste aanbevelingen?

Remkes vindt dat politieke partijen en fracties meer openheid moeten geven over hun financiën. Nu gelden op lokaal niveau nog geen regels voor giften en donaties. De waarnemend burgemeester wil afspraken gaan maken. Bedragen boven – bijvoorbeeld – honderd euro moeten worden gepubliceerd.
De waarnemend burgemeester wil ook de soms nauwe personele banden tussen partijen en belangengroepen, die juist iets van de gemeente willen, doorsnijden. Niet langer moeten mensen én tegelijk in een actiecomité zitten én raadslid zijn, is de gedachte.
Remkes stelt verder dat de gemeenteraad zich meer aan de huidige omstandigheden moet aanpassen. Hij pleit voor nieuwe en/of andere vormen van het betrekken van burgers bij het bestuur. Bijvoorbeeld door internetconsultaties en hoorzittingen. Daar staat tegenover dat er wel heel veel schriftelijke vragen worden gesteld, terwijl partijen vaak niets met de antwoorden doen en het wel veel menskracht kost om ze af te handelen. Partijen zouden daar dus terughoudender mee om dienen te gaan.
De raad moet ook goed naar zichzelf kijken, is een ander advies. Niet alleen beslissen op basis van meerderheden, maar ook rekening houden met de gevoelens van minderheden, een voorbeeldfunctie vervullen, nadenken over hoe mensen van buiten naar de vergaderingen kijken. Daarom moeten raadsleden elkaar, ambtenaren én burgers respectvol benaderen.
Veel aandacht besteedt de burgemeester aan 'integriteit'. De raadsleden moeten hun nevenfuncties gaan opgeven, het geschenkenregister moet beter worden bijgehouden. Raadsleden dienen ook meer het 'algemeen belang' te gaan dienen en niet meer opkomen voor individuele gevallen. Ook mogen wethouders en raadsleden niet meer bij activiteiten van hun partij aanwezig zijn die tot doel hebben 'het verwerven van financiële bijdragen', als het aan hem ligt.

Als die aanbevelingen worden overgenomen, wat verandert er dan in de praktijk?

Als de aanbevelingen van Remkes allemaal onverkort zouden worden overgenomen, zou dat betekenen dat partijen iedere gift boven de honderd euro openbaar moeten maken. Dat betekent bijvoorbeeld in de praktijk dat iedereen kan zien wie de geldschieters zijn van Hart voor Den Haag/Groep de Mos, om maar een willekeurige partij te noemen. En hoeveel die bedrijven, organisaties of individuen hebben gegeven.
En als partijen helemaal consequent zijn, zou ook de fractiemedewerker van de Haagse Stadspartij niet langer het gezicht kunnen zijn van Kick Out Zwarte Piet en zou ook raadslid Fatima Faid van die partij haar nauwe betrokkenheid bij die organisatie moeten heroverwegen. Verder zou het tot gevolg hebben dat fractieleider Sebastian Kruis van de PVV in de toekomst tijdens een commissievergadering niet meer het woord 'negers' zou mogen gebruiken – iets wat onlangs leidde tot commotie en verdriet op de publieke tribune.
Maar het betekent ook een einde aan zo'n leuk dinerpartijtje van een partij waar je zo maar een wethouder of raadslid tegen het lijf kan lopen. En wellicht zouden raadsleden zich zelfs ook wat minder uitgesproken moeten uiten over een mogelijke nieuwe gemeentesecretaris.

Wat gaat de gemeenteraad nu met de brief doen?

Dat hangt natuurlijk een beetje van de partijen zelf af. Sommige aanbevelingen kunnen ze direct volgen. Of dat gebeurt, is deels aan henzelf. Raadslid Peter Bos van de Haagse Stadspartij maakte via Twitter duidelijk dat hij vindt dat het een 'prikkelende brief' is en dat hij hoopt dat er nu meer duidelijkheid komt over de financiering van partijen. De grootste oppositiepartij, Hart voor den Haag/Groep de Mos, liet direct weten niets in de aanbevelingen te zien. 'De brief past als dictaat van de Opperste Sovjet zo in een uitzending van de communistische staatstelevisie', stelt fractievoorzitter Richard de Mos een verklaring.
En eind januari is er een bijeenkomst waarbij de raad over het eigen functioneren praat. Daarna moet blijken of de aanbevelingen ook echt worden overgenomen.