Rapport: 'Provincie heeft onvoldoende regie over project warmterotonde'

De warmterotonde is een systeem waarbij restwarmte (warmte-energie die overblijft bij een energieomzetting) uit de Rotterdamse haven en aardwarmte worden vervoerd via een leidingennet naar Leiden. Via het Westland moet ook Den Haag worden aangesloten op deze warmterotonde. Buiten onze regio geldt dit ook voor Dordrecht.

Het warmtenet is een miljoenenproject. De gemeente Rotterdam heeft al meer dan 200 miljoen euro in het bedrijf gestoken en ook andere overheden staken tientallen miljoenen in het bedrijf. Zo trok de provincie Zuid-Holland 65 miljoen euro uit en stopte dit in een fonds.

In het rapport staan amper bedragen genoemd, omdat alle structurele bijdragen geheim zijn verklaard. Wel zou de provincie vorig jaar 'een tijdelijke overbruggingsfinanciering verlenen tot een maximum van 4,85 miljoen euro'. Het rapport spreekt verder over 'aanzienlijke bedragen'. Die zijn nodig 'om enerzijds de oude schuldenproblematiek op te lossen en anderzijds de noodzakelijke uitbreiding van de infrastructuur en afzet mogelijk te maken'. Om de verbinding met Leiden voor elkaar te krijgen, is het de bedoeling dat de provincie nog een aanvullend bedrag beschikbaar stelt.

De verbinding met Leiden ('de Leiding over Oost') is 'substantieel vertraagd', schrijven de onderzoekers in het rapport. Daardoor is de continuïteit van het Warmtebedrijf Rotterdam (verantwoordelijk voor beheer en uitbreiding van het warmtetransportsysteem) 'niet gewaarborgd'.

Dat het project vertraging heeft opgelopen, heeft verschillende redenen. 'Het warmtebedrijf is nog niet in staat gebleken een businesscase te ontwikkelen dat aan alle criteria en voorwaarden voldoet die partijen zoals de provincie Zuid-Holland en het Warmteparticipatiefonds stellen. Daardoor blijft de financiering van de provincie naar het fonds uit, en vervolgens ook de financiering van dit fonds naar het warmtebedrijf', schrijft het bureau.

Daarnaast heeft de gemeente Leiden nog geen vergunning afgegeven voor de aanleg van de leiding. Een ander probleem is dat Nuon nu al warm water aan Leiden levert en daarvoor een contract met een warmteleverancier heeft. Na afloop van dat contract is het Warmtebedrijf Rotterdam mogelijk ook een kandidaat, maar daarvoor moet wel het warmtenet worden aangelegd. 'Lukt dat niet tijdig, dan neemt mogelijk een andere warmteleverancier de positie in en heeft het Warmtebedrijf Rotterdam geen afnemers in Leiden', aldus de onderzoekers.

Het grootste risico bij dit project is volgens de onderzoekers dat men 'niet kan voldoen aan de opschortende voorwaarden van de bestuursovereenkomst Leiding over Oost'. Een 'opschortende voorwaarde' is een voorwaarde in een overeenkomst die bepaalt dat de overeenkomst pas in werking treedt indien een bepaalde gebeurtenis zich voordoet. Een ander groot risico is dat er 'onvoldoende additionele afzetmogelijkheden zijn en/of een faillissement van het Warmtebedrijf Rotterdam'. Ook moet men rekening houden met 'tegenvallers bij de aanleg van de nieuwe infrastructuur'.

'Het betreft een zeer complex dossier met heel veel belangen en vanuit het oogpunt van lopende onderhandelingen ligt het allemaal onder geheimhouding. Zeer groot afbreukrisico met mogelijk omvangrijke imagoschade', concludeert het onderzoeks- en adviesbureau dan ook. Het enige pluspunt in de beoordeling van het project is dat Provinciale Staten 'intensief worden betrokken bij de (toekomstige) besluitvorming'.

Het is niet het eerste alarmerende bericht over de warmterotonde. Gedeputeerde Han Weber (D66) stapte in dit dossier op, omdat zijn ambtenaren belangrijke informatie over het warmteproject niet met hem hadden gedeeld, waardoor hij vervolgens het provinciebestuur en Provinciale Staten niet volledig had geïnformeerd. Omdat hij zijn informatieplicht niet kon nakomen, stapte hij per direct op.

NRC Handelsblad beschreef in een reconstructie dat het project voor de gemeente Rotterdam leidde tot 'een financieel en politiek fiasco'. In december 2019 besloot Rotterdam nog eens 15 miljoen euro in het noodlijdende Warmtebedrijf te steken. Daarmee moest worden voorkomen dat het stadsverwarmingsproject in liquiditeitsproblemen zou komen en zou omvallen. Forum voor Democratie (FVD) in Zuid-Holland pleitte daarom voor een provinciale enquête naar de kwestie, zodat duidelijk wordt wat er fout is gegaan.