Minister wist al maanden voor inval bij De Mos van corruptiezaak
6 februari 2020, 07:14 • 7 minuten leestijd
DEN HAAG - Minister Ferd Grapperhaus van Justitie en Veiligheid (CDA) wist al tien maanden vóór de huiszoekingen bij de Haagse ex-wethouders Richard de Mos en Rachid Guernaoui dat er een corruptieonderzoek liep op het stadhuis in Den Haag. Toenmalig burgemeester Pauline Krikke werd niet geïnformeerd. Zij kreeg pas op het moment van de invallen een telefoontje van het Openbaar Ministerie (OM). Dat blijkt uit stukken die Omroep West en de NOS bij het OM via een Wob-verzoek opvroegen. 'Hierbij een melding van een zeer gevoelig onderzoek.' Een reconstructie.
Richard de Mos en Rachid Guernaoui zijn maandag 30 september 2019 begonnen aan een nieuwe werkweek. De twee wethouders van Hart voor Den Haag/Groep de Mos weten dat het een spannende week wordt, want donderdag 3 oktober komt het langverwachte onderzoeksrapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OvV) naar de Scheveningse vonkenregen uit. De uitkomst kan grote politieke gevolgen hebben.
Pauline Krikke zet zich om dezelfde reden schrap voor een pittige week op het stadhuis. De burgemeester krijgt niet alleen te maken met de presentatie van het OvV-rapport op donderdag, ze moet ook een demonstratie van boze boeren in goede banen leiden. Dinsdag 1 oktober komen ze op hun tractoren massaal naar Den Haag. De burgemeester en de wethouders weten op dat moment niet dat hun week een totaal andere en dramatische wending zal krijgen.
Puntjes op de i
Dezelfde maandag worden binnen het OM namelijk de puntjes op de i gezet van een lang voorbereide inval in de woningen en werkkamers van de wethouders. Dat wordt duidelijk uit de documenten die Omroep West heeft gekregen door een beroep te doen op de Wet openbaarheid van bestuur (Wob).
De Wet openbaarheid van bestuur (Wob) regelt het recht op informatie van de overheid. Overheidsinformatie is altijd openbaar, tenzij de Wob of andere wetgeving bepaalt dat de gevraagde informatie niet geschikt is om openbaar te maken. Dat geldt bijvoorbeeld voor documenten die aan de strafrechter zijn voorgelegd.
Op maandag 30 september 2019 om 17.37 uur krijgen Gerrit van der Burg en Theo Hofstee, de top van de landelijke leiding van het OM, een vertrouwelijke mail van een plaatsvervangend afdelingshoofd van het OM. Het gaat over de inval die de dag erna zal plaatsvinden.
Korte headsup
'Ha Gerrit en Theo, (…). Morgen om 07.00 uur wordt BM (burgemeester red.) door Michiel ingelicht. Ik begreep al dat Gerrit vanavond nog even een korte headsup geeft aan de minister.’ Van der Burg antwoordt om 20.34 uur. 'Inmiddels met Theo overlegd. Minister wist het al. (…).' Het persbericht voor 'de actie' ligt dan al klaar.
Dinsdagochtend 1 oktober 2019 gaat de actie van start. De Rijksrecherche valt in alle vroegte de huizen en werkkamers van De Mos en Guernaoui binnen. De twee zijn verbijsterd. Diezelfde dag maakt het OM bekend dat ze de mannen verdenkt van corruptie, omkoping en schending van het ambtsgeheim. Volgens het Landelijk Parket is het onderzoek in 2018 begonnen, maar tot op heden laat het OM over de precieze inhoud niets los.
Nachtvergunningen
Wel wordt duidelijk dat het onderzoek onder andere zou gaan om het verlenen van vijf nachtvergunningen voor horecabedrijven, waaronder aan zalencentrum Opera. Het zalencentrum zou ook hebben geprofiteerd van subsidies. Dat is volgens het OM verdacht, omdat Opera donateur is van Hart voor Den Haag/Groep de Mos. Naast de twee ex-wethouders is ook Groep de Mos-raadslid Nino Davituliani verdachte in de zaak. Alle drie ontkennen iets fout te hebben gedaan.
De opgevraagde stukken geven een beeld van het verloop van de corruptiezaak. De eerste documenten die Omroep West krijgt, zijn van begin januari 2019. Uit een mail blijkt dat het onderzoek zo groot wordt, dat een Haagse officier van justitie zich genoodzaakt voelt om de top van het OM erop te wijzen. Ook de minister is dan al via een ambtsbericht op de hoogte gebracht van de corruptiezaak.
Zeer gevoelig onderzoek
Op maandag 7 januari 2019 om 20.02 uur schrijft de officier een mail met als onderwerp: 'melding gevoelig onderzoek'. Hij schrijft: 'Ha, hierbij de melding (zie in de bijlage een AB (ambtsbericht, red.)) van een zeer gevoelig RR-onderzoek (Rijksrechercheonderzoek, red.).'
De mail is gericht aan de top van het OM. De Haagse hoofdofficier van justitie Bart Nieuwenhuizen en zijn plaatsvervanger Michiel Zwinkels zitten in de cc en krijgen de melding dus ook. Een dikke maand later, op zondag 24 februari 2019, volgt om 19.41 uur een update van de zaak aan dezelfde ontvangers.
Zwart gemaakt
De precieze inhoud van de ambtsberichten geeft het Openbaar Ministerie niet prijs. Dit zou het strafrechtelijke onderzoek naar de twee Haagse verdachten kunnen schaden, zo redeneert het OM. Ook zijn alle mails en memo's slechts gedeeltelijk leesbaar. Veel informatie is zwart gemaakt.
Maar duidelijk is wel dat vanaf begin januari 2019 de zaak bekend is bij de minister, de top van de landelijke leiding van het OM en bij de top van het OM in Den Haag. Het OM en minister Grapperhaus voeren bovendien minimaal twee formele overleggen over het corruptieonderzoek.
Burgemeester niet geïnformeerd
Wie dan nog van niets weet, is burgemeester Pauline Krikke. Zij wordt bewust niet geïnformeerd. In een mail van woensdag 1 mei 2019 staat een verslag van het overleg dat Grapperhaus heeft gehad met het OM over de zaak. 'Er is gesproken over het onderzoek tegen de wethouder. VZ (voorzitter Van der Burg, red.) geeft aan dat de BM (burgemeester, red.) niet wordt geïnformeerd. De minister steunt deze lijn en zal het e.e.a. op papier zetten.' De reden voor het niet informeren van de burgemeester valt niet op te maken uit de stukken.
Zomerborrel
Op vrijdag 5 juli staat er weer een persoonlijk gesprek tussen de top van het OM en de minister gepland. 'Ha Gerrit, De minister is vrijdag tot 19.00 uur op de zomerborrel. In overleg met de hoofdofficier van het parket Den Haag zal worden bepaald wanneer en op welke wijze de burgemeester wordt geïnformeerd.'
Dan breekt de zomervakantie aan en komt het onderzoek op een lager pitje te staan. In augustus gaat het werk verder waar het is geëindigd en beginnen de voorbereidingen van de inval op dinsdag 1 oktober. Het Haagse OM stuurt op vrijdag 27 september 2019 de stand van zaken van het onderzoek naar het Landelijk Parket. 'Ha, ik hoop dat je een heerlijke vakantie hebt gehad! Je staat vast te popelen om weer te beginnen.'
Ondankbare taak
Een paar dagen later is het zover, de dag van de inval bij de wethouders. Zoals afgesproken krijgt Krikke om 07.00 uur in de ochtend een telefoontje. De actie is dan net begonnen. Michiel Zwinkels heeft de ondankbare taak om de burgemeester te vertellen dat twee wethouders in haar college verdacht worden van corruptie. Zwinkels is waarnemend hoofdofficier van justitie, omdat Bart Nieuwenhuizen een paar maanden eerder is afgezwaaid.
De inval is een ongekende klap voor het Haagse stadhuis. Pauline Krikke zegt in een interview met Omroep West dat ze enorm geschrokken is en dat ze niet wist dat het corruptieonderzoek liep. Op de vraag of het gebruikelijk is dat de burgemeester hier niet van op de hoogte wordt gesteld, antwoordt ze dat dit niet vreemd is. 'Het is een onderzoek van het Landelijk Parket en dat is iets totaal anders dan bijvoorbeeld de driehoek.'
Lokale driehoek
Krikke doelt op de lokale driehoek. Daarin zitten de burgemeester, de politiechef en de hoofdofficier van justitie. Zij voeren wekelijks overleg. De maanden voor de inval heeft zich dus de situatie voorgedaan dat hoofdofficier van justitie Bart Nieuwenhuizen, en later Michiel Zwinkels, wist dat er een corruptieonderzoek op het Haagse stadhuis liep, maar dit niet deelde met de burgemeester.
Volgens een woordvoerder van het Haagse stadhuis is dat een gevolg van de keuzes die de Rijksrecherche maakt. 'De Rijksrecherche maakt in samenspraak met het OM zelf een afweging of, wie en op welk moment geïnformeerd wordt over een lopend onderzoek', zegt zij. 'De partijen binnen de driehoek bepalen zelf welke punten zij ter bespreking inbrengen.'
Gevolgen zijn groot
De gevolgen van het corruptieonderzoek zijn groot. Richard de Mos en Rachid Guernaoui zijn na een motie van wantrouwen opgestapt als wethouders. Vervolgens wilden coalitiegenoten VVD, DD6 en GroenLinks niet meer verder met Hart voor Den Haag/Groep de Mos en zetten zij de partij uit het college. De Mos is inmiddels weer terug in het stadhuis. Niet als wethouder, maar als fractievoorzitter van zijn partij. Rachid Guernaoui heeft nog geen nieuwe baan.
Pauline Krikke haalde de nieuwe werkweek op het stadhuis ook niet. Zij nam op zondagavond 6 oktober 2019 ontslag na het vernietigende OvV-rapport over de vonkenregen. Den Haag zoekt nu een nieuwe burgemeester. Tot 1 juli is Johan Remkes aangesteld als waarnemer. Langzaam krabbelt Den Haag weer op na een net zo bizarre, als dramatisch eerste week van oktober 2019.
