Ziekenhuizen klem: meer geld naar salaris ten koste van handen aan het bed

Door de ERAS-methode liggen patiënten gemiddeld 2,5 dag korter in het ziekenhuis.
Door de ERAS-methode liggen patiënten gemiddeld 2,5 dag korter in het ziekenhuis. © Reinier de Graaf ziekenhuis
DEN HAAG - Ziekenhuizen in onze regio nemen geen nieuwe mensen aan, schrappen opleidingen of draaien investeringen in zorginnovatie terug. Omdat extra geld voor de nieuwe ziekenhuis-cao uitblijft, wordt het geld ergens anders vandaan gehaald. Dat blijkt uit een inventarisatie door Omroep West. 'Een gevaar voor de zorg', vindt gezondheidseconoom Guus Schrijvers.
Na maanden van verschillende acties, haalt het ziekenhuispersoneel in december een grote vis binnen: vakbonden bereiken een akkoord met de werkgevers over een nieuwe cao. Daarin wordt een loonsverhoging van in totaal acht procent afgesproken. Een belangrijke stap voor de sector. Niet alleen voor de portemonnee van de individuele zorgmedewerker, maar ook voor het imago van de zorg: een sector die kampt met een hoge werkdruk en waar niet genoeg geld tegenover staat.
Vakbonden en de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen weten bij het afsluiten van de cao dat vanuit het kabinet daarvoor geen extra geld zal komen. Alleen om het salaris mee te laten stijgen met groeiende kosten zijn miljoenen beschikbaar (1,7 miljard euro in 2019). De loonsverhoging komt daardoor voor een groot deel rechtstreeks op het bordje van de ziekenhuizen terecht.

Miljoenen

Alle zes regioziekenhuizen hebben daarop geanticipeerd, blijkt uit onze rondgang. De ziekenhuizen zeggen allemaal een sluitende begroting te hebben voor dit jaar. Maar: 'Het is niet de begroting zoals we gewenst hebben', schrijft het Alrijne Ziekenhuis, met vestigingen in Leiderdorp, Leiden en Alphen aan den Rijn. Ter indicatie: Het Alrijne moet negen miljoen euro extra uitgeven aan loonkosten. Het Haagse HagaZiekenhuis spreekt van een stijging van acht miljoen ten opzichte van vorig jaar.
Negen miljoen extra uitgeven - Alrijne Ziekenhuis
De zorginstellingen zeggen de komende tijd voor 'een financiële uitdaging' te staan. Een aantal ziekenhuizen ontkomt niet aan personele consequenties. Het Groene Hart Ziekenuis in Gouda laat weten: 'We moeten kritisch kijken naar de inzet van fte's. Zowel de inzet in de huidige bezetting als bij uitbreiding of vervanging.' Het Alrijne heeft twee miljoen uit het opleidingsbudget geschrapt en extra personeel om de werkdruk te verminderen komt er niet.
Personeelskosten bij ziekenhuizen maken een groot deel uit van de jaarlijkse uitgaven. Zeker de helft van het geld dat de instellingen kwijt zijn gaat op aan personeel, blijkt uit de jaarverslagen van 2018. Zo besteedt het HagaZiekenhuis meer dan 240 miljoen euro aan het personeel, op een totale post van meer dan 520 miljoen euro. Een kleinere instelling zoals het LangeLand in Zoetermeer heeft bijna 65 miljoen euro aan personeelskosten op een totaal van ruim honderd miljoen.

Innovatiebudget gesneuveld

Het HagaZiekenhuis in Den Haag geeft aan door de verhoogde cao minder te kunnen sparen en het Alrijne en het Groene Hart weten nu al dat het ten koste gaat van innovaties. Het Alrijne geeft zelfs aan dat het innovatiebudget 'grotendeels gesneuveld is'. Het Groene Hart zegt dat innovatie 'onder druk komt te staan'.
'Een zorgelijke ontwikkeling', noemt gezondheidseconoom Guus Schrijvers het vervagen van de investeringen in innovaties. Schrijvers staat volkomen achter de cao-verhoging, want dat is 'noodzakelijk om de arbeidsmotivatie in ziekenhuizen op orde te houden'. Maar dat er cao-afspraken zijn gemaakt zonder te kijken waar dat geld vandaan moet komen, vindt hij onnodig voor een rijk land als Nederland.
Niet alle ziekenhuizen leggen uit waar de cao-gelden vandaan worden gehaald. Een HMC-woordvoerder kan wel aangeven 'dat de hogere (dan de verwachte) kosten ergens anders uit het ziekenhuisproces vandaan gehaald moeten worden'. Het LangeLand in Zoetermeer laat weten te proberen 'de gevolgen van deze cao niet ten koste te laten gaan van arbeidsplaatsen'.
Een gemiddelde ziekenhuismedewerker verdiende in 2019 per maand 2800 euro bruto, zonder onregelmatigheidstoeslag. Na de loonsverhoging die is afgesproken - in 2020 vijf procent erbij en in 2021 drie procent erbij, verdient diezelfde medewerker 3028 euro bruto per maand. (bron: FNV)

Efficiënter werken

Met landelijke samenwerkingsprogramma’s zoals De juiste zorg op de juiste plek proberen de ziekenhuizen al geld te besparen. Door zorg op maat dichtbij huis te leveren, kan volgens de zorginstellingen duurdere ziekenhuiszorg voorkomen worden. Ook het HagaZiekenhuis denkt een deel van de cao-kosten te kunnen opvangen door een eigen Haga Zorg Dichtbij-plan. Het Reinier de Graaf ziet eveneens kansen in 'samenwerking met huisartsen, gemeenten, mantelzorgers, verpleeghuizen en innovatieve organisaties'.
De Reinier de Graaf Groep uit Delft verwoordt het dilemma waar alle ziekenhuizen voor staan treffend: 'We zijn een financieel gezond ziekenhuis. Dit neemt niet weg dat ook wij voor een enorme uitdaging staan. Onze financiële middelen zijn beperkt en er is een toenemende zorgvraag.' De ziekenhuizen hopen dan ook op extra geld voor 2021. Gebeurt dat niet, dan 'zou dat ten koste kunnen gaan van het aantal fte', aldus een woordvoerder van Alrijne.

Staan ziekenhuizen op omvallen?

Econoom Schrijvers is niet bang dat een van de regioziekenhuizen zal omvallen. Daarvoor is het aantal mensen dat getroffen zal worden te groot. 'Zelfs een ziekenhuis als LangeLand in Zoetermeer heeft meer dan genoeg mensen om voor te zorgen', legt Schrijvers uit. 'Een faillissement laten ze in het kabinet niet gebeuren, het is een pokerspel waar we nu naar kijken. Wie het langst wegkijkt, wint dan. Een onwenselijk spel, want we moeten dit netjes doen. Zoals het nu gaat, dat is slecht voor de zorg.'
LEES OOK: