Coronamonitor Zuid-Holland: 'De echte klap moet nog komen'

Aan het woord is Jan Jacob Vogelaar, auteur van de monitor. Hij verzamelt openbare gegevens van diverse organisaties, zoals banken, brancheverenigingen en het CBS en koppelt die vervolgens aan eigen data. Net als in de rest van het land worden in Zuid-Holland de reisbranche en horeca het hardst geraakt: de omzet in deze sectoren is sinds die uitbraak van de coronacrisis met zeker 80 procent gedaald.

Ook de handel in bloemen en planten stortte vorige maand volledig in. 85 procent van de Nederlandse sierteelt gaat normaal gesproken naar het buitenland, maar doordat veel winkels in het buitenland de deuren moesten sluiten, kwam de export zo goed als stil te liggen.

'De horeca, met zo'n 70.000 arbeidsplaatsen in Zuid-Holland, wordt erg hard geraakt door de coronacrisis. Het aantal pinbetalingen is sinds februari met 80 procent gedaald. Restaurants en cafés zijn al weken gesloten. Zeker voor ondernemers gebonden aan het seizoen, zoals veel strandtenthouders, zijn de gevolgen enorm.

En voor contactberoepen, zoals kappers, is er nu helemaal geen werk meer. Ook hotels draaien minder omzet door wegblijvende zakenreizigers en toeristen. Hotels en vakantieparken hebben maar 10 tot 15 procent van het normale aantal boekingen. En vanaf Rotterdam The Hague Airport vertrekken geen reguliere vluchten meer.

In Zuid-Holland is het aantal WW-aanvragen sinds februari met 65 procent toegenomen. In de horeca voor heel Nederland is dat 224 procent, dus 3,5 keer zoveel. Dat soort cijfers hebben we nog nooit eerder gezien. Met het aantal faillissementen valt het nog mee, maar we hebben nu alleen nog cijfers over maart. Ik vrees in april een enorme toename. De echte klap moet nog komen.

De sierteeltsector heeft het heel moeilijk, maar krijgt wel honderden miljoenen euro steun van de Rijksoverheid. Ook trekt de sierteelthandel weer voorzichtig aan doordat mensen in Nederland weer meer bloemen en planten kopen. Wel ontstaan er arbeidstekorten voor oogst, omdat Oost-Europese gastarbeiders - voor het merendeel Polen - naar huis zijn gegaan. In de glastuinbouw maakt ruim 30 procent van de bedrijven gebruik van gastarbeiders. Dat tekort aan werknemers is nu een groot probleem, hoor ik uit die sector.'

'Zuid-Holland heeft een relatief grote maakindustrie. Dat associëren we altijd met de Eindhovense regio, maar in Zuid-Holland zijn meer dan 100.000 werknemers en meer dan 30.000 bedrijven actief in de maakindustrie. Er wordt hier veel geproduceerd, door bijvoorbeeld Airbus, Lely, Damen, Siemens, ABB, Technolution, Batenburg en Promolding. Die industrie heeft veel nu veel moeite om onderdelen uit China te halen. Ook hebben we in Zuid-Holland veel internationale handel, vooral vanwege de Rotterdamse haven.

We hebben veel startups en scale-ups (startups die na een paar jaar succesvol zijn red.) in onze regio, maar die hebben het heel lastig omdat veel grote klanten nu wegvallen. Innovatie is een van de eerste dingen waarop bedrijven bezuinigen in economisch lastige tijden. Stel dat KLM je grootste klant is en zich terugtrekt, dan kom je als startup financieel meteen in problemen. Er is een noodpakket van 100 miljoen euro aangekondigd door de overheid, dat via regionale ontwikkelingsmaatschappijen – in Zuid-Holland is dat InnovationQuarter – wordt verstrekt.

Die hulp is hard nodig: 86 procent van de startups en scale-ups zegt na zes maanden crisis al in zware financiële problemen te komen. We hebben deze bedrijven nu juist hard nodig om slimme oplossingen voor de corona- en economische crisis te bedenken.'

'Provincie en gemeenten brengen in kaart waar de problemen zitten en in welke gevallen zij kunnen ondersteunen. Daarom maakt InnovationQuarter samen met de provincie, Metropoolregio Rotterdam-Den Haag en de Economic Board Zuid-Holland deze monitor. In eerste instantie is het Rijk aan zet, maar je ziet langzaamaan dat ook provincie en gemeenten met maatregelen komen. Gemeenten gaan bijvoorbeeld soepeler om met subsidievoorwaarden en betaaltermijnen. Verder helpen ze ondernemers met vragen op weg.

De provincie betaalt facturen sneller, beheer- en onderhoudsprojecten gaan door en er wordt onderzocht of die mogelijk versneld kunnen worden uitgevoerd. Dat geldt ook voor de vergunningsverlening voor woningbouw, die de provincie zoveel mogelijk probeert op gang te houden. Daarnaast levert de provincie een bijdrage aan de crisisorganisatie voor de tuinbouw en steunt initiatieven als de verkoop van groenten en fruit uit de buurt.'

'In supermarkten is de omzet fors gestegen en ligt het gemiddelde pinbedrag 16 procent hoger. Wel verliezen sommige kleine supermarkten juist omzet. Bij bouwmarkten is het aantal pintransacties met 40 procent toegenomen. Ook webshops profiteren, het aantal pinbetalingen ligt daar fors hoger. En bedrijven die digitale toepassingen - bijvoorbeeld voor de zorg - maken, doen nu ook goede zaken.

De bouwsector verwacht zware tijden, meer dan de helft van het aantal projecten ligt al stil. Maar bouwprojecten op ingewikkelde locaties, zoals binnensteden, worden juist naar voren gehaald. Omdat er nu minder verkeer en mensen zijn, is het daar nu eenvoudiger om te bouwen.'

'Veel bedrijven waren al bezig met digitalisering en robotisering, die ontwikkeling wordt door corona versneld. Bedrijven en sectoren die hier niet in mee kunnen, krijgen het heel erg moeilijk. Ook kopen we tijdens de coronacrisis veel meer online dan we al deden. In de winkelstraten is het nu 80 procent rustiger dan een jaar geleden in dezelfde periode, terwijl in Zuid-Holland slechts 32 procent van de winkels dicht is. Nu merken nog veel mensen die nog vaak in de winkel kochten het gemak van online winkelen. De kans is groot dat dit een blijvend effect heeft.

Deze crisis laat zien dat de productieketen van veel bedrijven kwetsbaar is. In de wereldeconomie vóór de coronacrisis werd er vooral gekeken waar er het goedkoopst geproduceerd kon worden - vaak in landen ver weg. Nu kijken bedrijven ook naar productiezekerheid, oftewel bedrijven hebben meer oog voor producenten dichter bij huis. Het is een illusie om te denken dat je in de toekomst alles lokaal of regionaal kunt kopen, maar ik verwacht wel dat het meer gaat gebeuren dan voor de crisis.'

'Als deze crisis echt lang duurt, worden de problemen heel groot. Dan komen er veel meer faillissementen, neemt het aantal uitkeringen enorm toe en zal de economie fors gaan krimpen. Maar Nederland is een van de betere landen om te wonen tijdens de coronacrisis, zie bijvoorbeeld de miljarden aan steunpakketten van overheid. Daar hoor ik goede verhalen over vanuit het bedrijfsleven. Dat is in een land als Italië toch anders geregeld.

Maar de overheid kan niet tot in het oneindige de portemonnee blijven trekken. We zullen daarom echt snel die 'anderhalve meter-samenleving' moeten gaan opstarten. Want als de economie niet snel weer gaat draaien, wordt het land echt ziek. Voor sommige sectoren, zoals de horeca en de podiumkunsten, zal het heel lastig worden in die anderhalve meter-samenleving. Maar uiteindelijk komt de economie en de samenleving er echt bovenop. Dus ja, ik ben best optimistisch.'