Bevrijd maar geen feest: velen overleefden de bevrijding niet

BS'ers houden Duitsers onder schot
BS'ers houden Duitsers onder schot © NIMH
REGIO - Onze regio is op een aparte manier bevrijd. Hier geen gevechten, geen stukjes land veroveren en weer kwijtraken. Wij hebben hier de vrijheid gekregen door handtekeningen onder de capitulatie. Dat klinkt misschien klinisch en helder maar dat zijn de meidagen van 1945 zeker niet. Er is verwarring en zeker ook frustratie. In de chaos van die tijd is het voor een aantal families helemaal geen feest. Nederland in dan wel bevrijd, er vallen in West-Nederland nog ongeveer 220 doden bij confrontaties met de bezetter.
Ook in onze regio gaat het een aantal keer mis, zo is te lezen in het boek Een wrang feest van Marjolein Bax. 'Je moet je voorstellen dat er in West-Nederland 120.000 Duitse soldaten zaten, die waren niet ineens weg toen de capitulatie getekend was', legt Bax uit.
Daar komt bij dat de Duitse soldaten alleen door de geallieerde soldaten ontwapend mogen worden. De leden van de Binnenlandse Strijdkrachten mochten dit niet doen. 'In die Binnenlandse Strijdkrachten zijn de drie grootste verzetsgroepen en een aantal kleinere verenigd. De BS is ontstaan na Dolle Dinsdag (5 september 1944, red.), onder andere koningin Wilhelmina wilde dat.'

Vrij of niet?

Er was verder verwarring rond de capitulatie van Duitsland. In de avond van 4 mei 1945 wordt op de Lüneburger Heide, ten zuidoosten van Hamburg, het capitulatiedocument getekend. Zo wordt een wapenstilstand voor Noordwest-Europa afgesproken dat de volgende ochtend ingaat. Nederland zou dus vrij moeten zijn maar generaal Johannes Blaskowitz die de leiding heeft over het Duitse bezettingsleger tekent pas op 6 mei het capitulatiedocument voor Nederland. 'De geallieerden zouden West-Nederland pas intrekken als het ondertekend was. Vandaar dat ze op 7 en 8 mei pas steden als Den Haag binnenrijden.'
Gerard Scheenaard (rechts)  en Henk Knol houden de wacht bij school
Gerard Scheenaard (rechts) en Henk Knol houden de wacht bij school © Film- en fotodienst Binnenlandse Strijdkrachten

Rustig blijven

In de ochtend van 5 mei is er veel verwarring. Zijn we vrij? Mogen leden van de BS nou wel of niet Duitsers ontwapenen -daar waren wisselende berichten over naar de commandanten gegaan. In Zoetermeer komen leden van de Binnenlandse Strijdkrachten op 5 mei bij elkaar in een school aan de Dorpstraat. Even later gaat het helemaal mis. 'Er stonden ook BS'ers met wapens op het schoolplein. Toen er Duitse soldaten langskwamen, snapten deze niet dat er bewapende Nederlanders waren. Ze schoten in de lucht.'
Vervolgens ontstaat er paniek. De BS'ers hebben geen gevechtservaring en weten niet wat ze moeten doen. 'Groepscommandant Piet van Driel zegt dat ze rustig moeten blijven zitten. Dat er dan niets gebeurt.' Dat klopt. De Duitsers laten de mannen die rustig blijven zitten ongemoeid. De BS'ers die vluchten, worden gericht beschoten. 'Op het veld achter de school zijn Jan Hoorn en Kees van Eerden doodgeschoten. Twee jonge vaders', weet schrijfster Marjolein Bax.

Tegen de orders

Net als in Zoetermeer veroorzaakt verwarring ook in Delft een vuurgevecht. Tegen de orders in hebben BS'ers op 5 mei drie Duitsers vastgezet. Ze worden vastgehouden in de Cornelius Musiusschool. 'Een Duitse wielrijderspatrouille was op weg naar die school om de soldaten te bevrijden.'
Gewapende BS'er in de Wippolder in Delft
Gewapende BS'er in de Wippolder in Delft © Beeldbank WO2 – NIOD – Collectie Filmdienst BS Delft
Bij de Botanische Tuin, vlakbij de school zien de Duitsers gewapende BS'ers. 'Ze denken dat ze in de val zijn gelokt en beginnen te schieten. Er komen twee Duitsers en twee BS'ers om.' Die BS'ers zijn Jan van der Ven en Doe Pieter Hoekveen. Die laatste raakt zwaargewond. Zijn vrouw en moeder zijn allebei te ziek om hem te bezoeken. Doe Pieters 17-jarige zoon Piet gaat wel naar het ziekenhuis en is erbij als zijn vader in de ochtend van 7 mei sterft.
BS'er met stengun in de aanslag in Delft
BS'er met stengun in de aanslag in Delft © Beeldbank WO2 – NIOD – Collectie Filmdienst BS Delft

Bewijsmateriaal

In Wassenaar zoekt BS'er Teun Korver samen met twee andere BS'ers naar huizen van NSB'ers om bewijsmateriaal veilig te stellen. 'Er lijkt niets aan de hand. De bewaking doet niks en de NSB'er, Van Geelkerken, is niet thuis., De BS'ers halen de spullen die ze nodig hebben uit het huis in Wassenaar en gaan naar het volgende huis. Maar dan blijkt er hulp ingeroepen te zijn. SS'ers gaan achter Teun en de andere mannen aan. Een Nederlandse SS'er schiet Teun Korver dood', ontdekte Bax toen ze onderzoek deed voor haar boek Een wrang feest.
Het boek dat Bax schreef over de doden na de bevrijding
Het boek dat Bax schreef over de doden na de bevrijding
De twee anderen overleven het wel. Evert Velthuizen ontsnapt. J. van den Berg wordt opgepakt en ondervraagd. 'Hij laat niets los. Uiteindelijk laten ze hem gaan met de woorden: 'Ik zal hier genade voor recht laten gelden. Ik hoop dat jij dat te zijner tijd zal doen voor de NSB'ers.'

Laf

J. van den Berg heeft andere dingen aan zijn hoofd. 'Hij haalt met een handkar het lichaam van Teun Korver en brengt het naar Teuns moeder.' Dan blijkt maar weer eens wat voor laffe daad het is geweest. Teun heeft twee kogels in zijn rug.