Geachte meneer Van Zanen, Den Haag is voor u een prachtige uitdaging

Jan van Zanen
Jan van Zanen © ANP
DEN HAAG - Jan van Zanen wordt de nieuwe burgemeester van Den Haag. De VVD'er volgt Pauline Krikke op. Als het kabinet de voordracht van de Haagse gemeenteraad overneemt, en dat is wel gebruikelijk, wordt Van Zanen op 1 juli geïnstalleerd. Een open brief aan onze nieuwe burgervader.
Geachte meneer Van Zanen,
U wordt dus de nieuwe burgemeester van Den Haag. In de allereerste plaats natuurlijk gefeliciteerd! Den Haag is een prima keuze. Beter kan eigenlijk niet, als je een burgemeester met ambitie bent. Maar daarover later meer.
Toen de voorzitter van de vertrouwenscommissie, Chris van de Helm, uw naam donderdag uitsprak in Theater Diligentia, hoorde je daar een soort algemene zucht van verbazing. Van Zanen? Echt? Niemand had het verwacht. Uw naam was nergens gevallen. In geen enkel artikel – we moeten eerlijk zijn, ook niet bij Omroep West – was u genoemd.
Vooral niet, waarschijnlijk, omdat het niet zo'n logische keuze lijkt. Iedereen begrijpt nog wel dat Den Haag een mooie promotie is voor een modaal Kamerlid, wethouder in een slaperige provinciestad of oud-minister van wie de naam in de vergetelheid dreigt te raken. Maar overstappen van de vierde stad van Nederland, naar de derde. Wat voor uitdaging kan dat nog zijn?
Op het eerste oog lijkt dat misschien ook een terechte vraag. Want eigenlijk zijn er best veel overeenkomsten tussen Utrecht en Den Haag. En verschillen. Díe combinatie, maakt het juist dat de stap minder opmerkelijk is dan je zou denken.

Eerst maar even over de stad Den Haag

Veel mensen zullen het als vloeken beschouwen, maar misschien lijken Utrecht en Den Haag wel meer op elkaar dan we willen erkennen. De Romeinen wandelden er rond, daarna groeiden de steden gestaag. Grote bedrijven vestigden er hun hoofdzetels. Overheidsinstanties hun kantoren. Bruisende centra, met pleinen vol terrassen. Drukke straten met funshoppers in het weekeinde. Direct daar omheen hippe wijken, vol bakfietsen of Mini's, waar de mensen die het zich kunnen veroorloven wonen. Wilhelminapark, het Benoordenhout.
Daar weer net buiten degenen die minder geluk hebben gehad in het leven. Nieuwe Nederlanders, mensen zonder baan. Kanaleneiland en Overvecht, de Schilderswijk, Moerwijk en Laak.
Al decennia proberen de bestuurders van de steden die verschillen te verkleinen. Maar het blijkt een hardnekkig probleem. Een stad trekt nu eenmaal altijd mensen die hun geluk willen beproeven en daarin soms niet slagen. Den Haag staat bekend als stad van – daar is dat verschrikkelijke cliché weer - zand en veen, links en rechts van de Laan van Meerdervoort. In Utrecht is het echt niet zo dramatisch anders, we hebben allebei een Bijenkorf én een avondwinkel met Pools bier.
Met de mensen die daarbij soms de extremen opzoeken. De projectontwikkelaars die denken op het stadhuis wel een vergunning te kunnen regelen, vast een boom omkappen omdat ze ervan uitgaan dat de toestemming daarvoor toch wel komt. De predikers in fundamentalistische moskeeën die hun inspiratie zoeken in geloof, waar intolerantie boven liefde gaat.
Onze steden zijn recent allebei opschrikt door mannen die totaal de weg kwijt waren en de goedwillenden angst inboezemden, Gökmen T. en Malek F. De dagen dat zij toeslaan - waarom herinner je ze altijd als zonnig? – vragen het uiterste van een burgemeester. U heeft het meegemaakt. Ging het helemaal vlekkeloos toen aan de top? Nee, politie, justitie en burgemeester hadden eerder 'moeten besluiten dat sprake was van (dreigende) maatschappelijke onrust', luidde een evaluatie van de schietpartij in die tram. Maar een conclusie was ook dat toen wel 'begrijpelijke keuzes' zijn gemaakt aan de hand van de op dat moment beschikbare informatie. Geen blijvende vlek dus.
Natuurlijk zijn er ook veel verschillen. Neem alleen al het aantal inwoners. Den Haag heeft er 545.000, Utrecht 358.000. Dat scheelt toch fors, naar Nederlandse begrippen. U krijgt er als het gaat om de hoeveelheid mensen gewoon een hele stad bij. Den Haag is ook iets meer internationaal georiënteerd met z'n internationale instellingen, ambassades. Omdat het parlement hier is gevestigd liggen wij net iets vaker onder een vergrootglas.

Dan de politiek

Beide steden kennen veel partijen in de gemeenteraad. Daar bij u dertien. Hier vijftien. Dat maakt het als voorzitter een uitdaging om een vergadering tot een goed einde te brengen. Utrecht lijkt wat linkser: GroenLinks is de grootste partij met twaalf zetels van de ook 45. Verder zijn daar op dit moment veel minder stevige lokale partijen. Student & Starter heeft twee raadsleden, Stadsbelang Utrecht maar één. Dat is in Den Haag echt wel anders, met Hart voor Den Haag zelfs als grootste partij en een stevig gewortelde Haagse Stadspartij.
Utrecht heeft ook een net wat ander college van burgemeester en wethouders. Links? Misschien toch net niet, met die voor de buitenstaander wat opmerkelijke combinatie van GroenLinks, D66 en ChristenUnie. Natuurlijk hoort een burgemeester boven de partijen te staan. Maar voor u is het misschien toch wel prettig dat u hier in het college weer kan samenwerken met twee partijgenoten, Boudewijn Revis en Kavita Parbhudayal. De eerste schijnt u al jaren te kennen, evenals de fractieleider van de VVD in de raad, Frans de Graaf. Zij kunnen u misschien alvast een beetje bijpraten. Of anders uw tijdelijke voorganger Johan Remkes. Hij beloofde al u snel te gaan bellen.
Dan zal het al snel gaan over de integriteit in het Haagse stadhuis. In de afgelopen twee jaar is hier heel wat gebeurd. Twee wethouders vertrokken omdat het Openbaar Ministerie hen verdenkt van corruptie. Van twee hoge ambtenaren is afscheid genomen omdat ze zich niet aan de regels hielden. En daarmee is het volgens Remkes nog niet klaar. Hij benadrukt keer op keer dat dit een belangrijk onderwerp moet zijn voor een opvolger.
In Utrecht was onder uw bewind al ingevoerd dat er een integriteitsonderzoek wordt uitgevoerd naar wethouders. Zo ver was Den Haag nog niet, dat is hier pas na het aantreden van Remkes gebeurd. Ook brengt Utrecht een jaarlijkse rapportage uit over de integriteit van raadsleden. Misschien ook een tip voor Den Haag.
Den Haag heeft afgelopen jaren een forse wending gemaakt. 'Internationale stad van Vrede en Recht' willen wij zijn. Een New York aan de Noordzee, want vergeet vooral dat prachtige strand niet. We zijn onderweg, maar stiekem stroomt er nog best veel ambtenarenbloed door onze aderen.
Daardoor lijkt het toch alsof Utrecht vaak een wat bruisender indruk maakt. De sfeer daar. Veel meer studentikoos, wat losser. Misschien kunt u daarvan ook iets meenemen. Uw voorgangers zijn al flink bezig geweest om steeds meer onderdelen van de Universiteit Leiden hier naartoe te halen. Niet omdat we nu per se zitten te wachten op corporale uitspattingen, maar omdat het goed is voor de werkgelegenheid. Mooie klus voor u om daarmee door te gaan.

Tot slot de mensen

De Hagenaar of Hagenees bestaat niet. Tenminste: veel mensen van buiten zien een soort Haagse Harry voor zich. En natuurlijk, ergens lopen zeker nog mensen rond die op dat archetype lijken. Maar het worden er minder en minder. De huidige Hagenaar is net zo divers als de wereld. Meer dan de helft van de inwoners is van niet-Nederlandse afkomst (55 procent). Ruim een derde is niet-Westers. Dus het idee dat wij hier allemaal buikige types zijn met matjes, is al lang achterhaald. Die cijfers liggen in Utrecht wel echt iets anders. Daar is nog wel 65 procent van de bewoners Nederlands, zoals dat volgens de definities wordt omschreven. Dus dat zou nog wel een verschil kunnen zijn.
Belangrijkste advies aan een nieuwe burgemeester – maar dit is iets wat u al lang weet – is om uzelf te blijven. Probeer vooral ook niet Haags te praten. Laat dat over aan Harry Klorkestein. Mooier dan dat wordt het nooit.
Kortom. Van Utrecht naar Den Haag. Het lijkt een transfer die vraagtekens oproept. Vanwege de vele overeenkomsten. Maar net die verschillen maken dit een prachtige uitdaging.
Maarten Brakema, politiek verslaggever
Ps.
Dan ook nog een praktisch dingetje. U hebt als burgemeester natuurlijk FC Utrecht vaak zien spelen. Dat is al niet zo geweldig. Maar ADO was de afgelopen jaren nog slechter. Dat mag u wél denken, maar nooit uitspreken. Tenzij u zesde generatie Hagenees zou zijn geweest. Tip: gebruik alléén in dit geval Donald Trump als voorbeeld en zeg: 'Het is de schuld van de Chinezen'. Anders komt u in een Twitter-fitty terecht met Aad de Mos, John van Zweden, Sjaak Bral en Joop Buyt. En dat wil niemand. Want u dacht dat Henk Westbroek en Maarten van Rossem scherp waren.