Eerste onderzoek: 'ongelukkige samenloop van omstandigheden' tijdens surfdrama

© John van der Tol
DEN HAAG - Tijdens het surfdrama, op 11 mei van dit jaar in Scheveningen, was er een opvallend grote hoeveelheid schuim in de zee. Dat blijkt uit een onderzoek door het Koninklijk Nederlands Instituut voor het Onderzoek der Zee (NIOZ), dat vrijdag is gepubliceerd. Maar het is niet zeker dat dit heeft geleid tot de dood van de vijf surfers. 'De precieze toedracht van het incident is niet bekend', aldus het NIOZ. Het Openbaar Ministerie spreekt van een 'ongelukkige samenloop van omstandigheden'. De gemeente onderschrijft dat.
De metershoge laag zeeschuim ontstond vermoedelijk door een combinatie van veel algenresten en een ongebruikelijk harde wind uit het noorden tot noordoosten. Het schuim is onderzocht onder coördinatie van NIOZ. Ook de regionale hulpdiensten, inclusief de Koninklijke Nederlandse Reddingsmaatschappij (KNRM) en de kustwacht van de gemeente Den Haag zelf, het Openbaar Ministerie en het KNMI hebben onderzoek gedaan naar de oorzaak.
Het NIOZ heeft gekeken naar de stroming, getijden en de opeenhoping van algenschuim op het moment van het ongeval. Vervolgens heeft het KNMI (Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut) in kaart gebracht welke meteorologische omstandigheden in aanloop naar en op het moment van het ongeval zijn waargenomen, en in hoeverre die afwijken van de verwachtingen van eerder die dag.

'Onderzoek in ongekend hoog tempo'

'Ik ben het NIOZ zeer erkentelijk dat zij, in een voor een academisch instituut ongekend hoog tempo, de inzichten van eigen onderzoekers en een groot aantal andere deskundigen naar de ontwikkeling van het zeeschuim hebben verzameld en geduid. Ook het KNMI heeft snel in kaart gebracht wat de meteorologische ontwikkelingen die dag en avond zijn geweest', zegt interim-burgemeester Johan Remkes in een reactie.
Het OM kan volgens Remkes met zekerheid zeggen dat er geen sprake is van mogelijk strafbaar handelen: 'De slachtoffers krijgen we hier niet mee terug maar voor de families en vriendenkringen die zo’n groot verlies moeten lijden is inzicht in de gebeurtenissen en de ongelukkige samenloop van omstandigheden van groot belang.'

Ervaringen van overlevenden

Het onderzoek geeft volgens Remkes kennis om bij vergelijkbare gevallen in de toekomst gebruikers van het strand te waarschuwen of te informeren. 'Schuimvorming in deze omvang en in dit tempo lijkt redelijk uniek maar als het één keer zo kan ontstaan dan is nader onderzoek geboden. Om te komen tot vervolgstappen wil de gemeente dit verder bespreken met betrokken deskundigen en belanghebbenden.'
Ook benadrukt de gemeente dat zij de ervaringen en ideeën van de surfers die op de avond van het ongeval nog net op eigen kracht of met hulp uit het water zijn gekomen nog wil horen. 'Met hen is al contact gezocht maar voor een goed gesprek en een reconstructie is het in een aantal gevallen nog te vroeg.'
Een terugblik op het surfdrama

Zeer getrainde surfers

Bij het surfdrama op maandag 11 mei komen vijf jonge mannen om het leven: Joost (30), Sander (38), Pim (24), Max (22) en Mathijs (23). De groep gaat op 11 mei aan het begin van de avond bij The Shore in de buurt van het Noordelijk havenhoofd het water in voor de seizoensstart van een cursus lifesaving. Het zou gaan om zeer getrainde en ervaren surfers.
Om kwart over zeven wordt duidelijk dat zich een verschrikkelijk drama afspeelt. Dan komen bij de hulpdiensten de eerste meldingen binnen: ‘Zwemmer in problemen/vermist’. De Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij (KNRM) begint een grote zoektocht, maar de harde wind uit het noorden/noordoosten en een ruwe zee maken dat een moeilijke opgave. Om iets over half acht worden de lichamen van Joost en Sander gevonden. Een derde surfer wordt levend uit het water gehaald. Hij vertelt dat er nog meer mensen in zee moeten zijn, waarna de zoektocht verder gaat. De hulpdiensten zijn inmiddels massaal aanwezig, er worden ook helikopters ingezet om de dikke schuimlaag van zee te blazen. Om 22.45 uur blijken de inspanningen nog vruchteloos. Het wordt donker en besloten wordt de volgende dag verder te zoeken.

Zoektocht opnieuw gestaakt

Die dinsdag zijn onder meer KNRM, brandweer, politie, kustwacht al bij het ochtendgloren weer actief. Rond 10.30 uur wordt bekend dat er nog twee lichamen zijn gevonden, die van Pim en Max. In de loop van de middag wordt de zoektocht opnieuw gestaakt. ‘Helaas is de vijfde persoon niet gevonden. We wensen alle nabestaanden veel sterkte in deze moeilijke tijd’, aldus de Kustwacht.
De Haagse waarnemend burgemeester Johan Remkes zegt die middag op een persconferentie dat het verdriet in Scheveningen ‘onvoorstelbaar is’. ‘Men weet hier als geen ander dat de zee geeft en neemt, maar de manier waarop nu zoveel jonge levens worden afgebroken is ongekend wreed', aldus Remkes. Hij kondigt dan ook aan dat er een onderzoek komt naar het drama.

Zoeken met duikers, sonar-apparatuur en drones

De zoektocht naar het lichaam van Mathijs (23) uit Delft werd donderdag pas beëindigd. Vissers, KNRM, de brandweer en opsporingsorganisatie SAR Nederland zochten lange tijd met duikers, sonar-apparatuur en drones. Uiteindelijk zagen twee wandelaars een lichaam tussen de rotsblokken bij het Noordelijk Havenhoofd.
De surfwereld reageerde opgelucht op de vondst van Mathijs: 'Het is een heel dubbel gevoel', aldus nachtburgemeester en surfer Pat Smith. 'Elke keer als je in het water ligt denk je aan hem. Maar nu kan het een plaats krijgen.'
Op basis van berichtgeving door de gemeente werd hier eerder beschreven dat het algenschuim de voornaamste oorzaak van het surfdrama was. Een nadere blik op het onderzoeksrapport leerde dat de precieze toedracht nog niet bekend is, waarna dit is aangepast.