Cybercriminelen worden steeds slimmer: 'Slachtoffers hoeven zich niet te schamen'

DEN HAAG - Wie slachtoffer wordt van cybercriminelen hoeft zich niet schuldig te voelen: 'Het heeft zeker niet te maken met de domheid van mensen', vindt Koen Hermans. Hij is één van de cyberofficieren van het Haagse Openbaar Ministerie (OM) en ziet dat de cybercriminelen steeds geraffineerder te werk gaan.
Cybercriminelen zijn lang niet meer allemaal jonge mannen die vanuit Nigeria mails vol met spelfouten sturen in de hoop mensen hun spaargeld af te troggelen. 'We zien Nederlandse criminele groeperingen die hierachter zitten', vertelt Hermans.
Het zijn goed georganiseerde groepen waarin ieder zijn eigen taak heeft. 'Je hebt iemand nodig die de berichten uitstuurt, die haalt ook de gegevens binnen om de rekening te kunnen plunderen.' Het geld belandt vaak via een rekening van geldezels bij de criminelen om er vervolgens snel afgehaald te worden.

Snel geld

Het snelle geld dat je kunt verdienen met cybercriminaliteit heeft een grote aantrekkingskracht op jongeren. Bij één van de laatste zaken van Hermans stonden een 19-jarige Hagenaar en een 17-jarige Rijswijker terecht. Het duo zou 125.000 euro verdiend hebben door phisingberichten van ING te versturen.
'Waar je vroeger misschien eerder een overval met geweld zou plegen en daar je geld vandaan zou willen halen, is het het nu eenvoudiger om het op deze manier te doen.' De officier ziet dan ook verschuiving van de straat naar online.

Online leren

Daarbij kan de beginnende cybercrimineel alles online leren. 'Je kunt leren hoe je een phisingwebsite opzet', vertelt Hermans. 'En dat gebeurt ook'.
Ook is de pakkans kleiner omdat cybercrime lastiger is op te sporen. 'Het is veel makkelijker om achter je computer te leren hoe je dit opzet en het vervolgens uit te voeren, dan de kans te lopen dat je bij een overval gepakt wordt of dat er camerabeelden zijn of dat je wat achterlaat waardoor we je op het spoor komen.'

Cijfers

Dat cybercrime een vlucht neemt is niet gek, een groot deel van ons leven speelt zich online af. Ook de cijfers laten dat zien. Bijna 50 procent van alle fraudemeldingen in 2019 had betrekking op cybercrime, volgens de Fraudehelpdesk. Het gaat dan om alle soorten cybercriminaliteit zoals: Tikkiefraude, SMS-fraude, of hulpvraagoplichting. Daarvan kreeg de Fraudehelpdesk in de eerste vier maanden van dit jaar al meer meldingen dan in heel 2019.
Criminelen doen zich voor als een familielid dat hulp nodig heeft en appt met een nieuw nummer. De mensen die erin trappen zijn vaak de mensen die daadwerkelijk een zoon of dochter hebben die een nieuwe telefoon nodig heeft, of wat geld. Hermans: 'Het is natuurlijk vaak toeval, maar dat maakt wel dat mensen erin trappen.'

Geraffineerd

Ook bij andere soorten fraude gaan de criminelen steeds geraffineerder te werk. Ze gooien een soort sleepnet uit van tienduizenden berichten, vertelt de officier. 'Er hoeven er maar tien te reageren die dertigduizend euro hebben en je kunt dus al driehonderdduizend euro binnenhalen'. Als de gegevens van een rekening binnen zijn, dan kunnen de criminelen ook vaak bij de spaarrekening om die helemaal leeg te halen.
Iedereen trapt erin: jong en oud. En de gevolgen zijn groot. Mensen kunnen er zelfs door in de financiële problemen raken. Het zorgt voor stress, verdriet en schaamte. 'Maar voel je niet schuldig', benadrukt Hermans nog maar eens. Hij ziet de berichten beter worden en criminelen die bellen met nummers van de bank. Hermans adviseert: als je zo'n bericht krijgt, doe niks en neem contact op met de bank.

Cyberofficier

Om de cybercriminelen nog beter te kunnen aanpakken heeft het OM in Den Haag daarom speciale cyberofficieren: 'Cybercriminaliteit is een speerpunt bij ons'. Deze officieren hebben zich verdiept in het onderwerp.
Ook adviseren ze collega-aanklagers bij zaken waar digitaal bewijs een rol speelt. En dat worden er steeds meer. Hermans: 'Je moet tegenwoordig iets van computers weten om criminaliteit te kunnen oplossen.'