'Opgravingen naar Van Oldenbarnevelt zijn geldverspilling'

12 juli 2020, 10:00 • 4 minuten leestijd

Het standbeeld Johan van Oldenbarnevelt © Ivar Lingen

DEN HAAG - 'De minister geeft zelf toe dat de kans miniem is dat de restanten van Johan van Oldenbarnevelt worden gevonden', zegt docent Nederlandse geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam Arjan Nobel. 'Dan denk ik bij mijzelf, moeten we daar een ongelofelijke hoeveelheid geld tegenaan gooien?' De academicus reageerde in radioprogramma Studio Haagsche Bluf op het besluit van het kabinet om onderzoek te doen naar de historische graven onder de voormalige Hofkapel op het Binnenhof.

'Sinds 1770 wordt er al naar hem gezocht', zegt Nobel, tegenstander van de de geplande zoektocht naar de restanten van Van Oldenbarnevelt. 'Het lichaam is nooit gevonden. Bij die verschillende opgravingen is al flink in de grond geroerd. Daarnaast zijn het niet mooie volledige skeletten die er liggen, maar beenderen die door elkaar liggen. Je vindt geen volledig skelet van Van Oldenbarnevelt.'

Dat er geen volledig skelet van de beroemde staatsman te vinden zou zijn, ligt aan de bouw- en verbouwgeschiedenis van het Binnenhof. In de Hofkapel is tegenwoordig de Eerste Kamer gevestigd, maar in vroegere eeuwen werd de Hofkapel als begraafplaats gebruikt. Waarschijnlijk liggen er skeletten van honderden personen begraven. In de Hofkapel zijn daarnaast de laatste vijf eeuwen graven geruimd, nieuwe vloeren gestort en grafkelders dichtgemetseld. Allemaal factoren die het zoekproces bemoeilijken.

‘Stel je voor dat je wat vindt van iemand die onthoofd is', zegt Nobel. 'Dan moeten we via DNA-onderzoek gaan kijken: is hij het wel echt? Uit het rapport dat is opgesteld over de opgravingen, blijkt dat het moeilijk, misschien wel onmogelijk, is om met een DNA-test te bewijzen dat het om Van Oldenbarnevelt gaat. Als je namelijk DNA-onderzoek wilt doen, moet je afstammelingen hebben in de rechte lijn en die zijn er niet meer.'

Die bewering spreekt Ronald van Raak tegen. Het Tweede Kamerlid namens de SP zegt dat er twee zussen zijn die afstammen van de man die in 1619 op het Binnenhof werd onthoofd. 'En ze zijn bereid om mee te werken en DNA af te staan', voegt de politicus toe. 'De kans dat hij onder het Binnenhof ligt, is groot en daarom moeten we ernaar zoeken.'

Van Raak pleit al jaren voor een zoektocht naar de restanten van Van Oldenbarnevelt en is blij dat het kabinet nu toestemming geeft. 'Het is de grootste staatsman die we hebben gehad', roemt hij Van Oldenbarnevelt. 'In Frankrijk bouwen ze een pantheon voor belangrijke staatslieden en hier stoppen we iemand weg onder het Binnenhof. Van Oldenbarnevelt verdient eerherstel, hij is als landverrader vermoord.'

'Hij is de grondlegger van onze politieke cultuur', gaat Van Raak verder met zijn lofzang. 'Hij bracht eenheid en verscheidenheid. Hij deed aan schikken en plooien. Hij heeft de basis gelegd van de republiek. En nu nog brengt hij mensen bij elkaar. Want ook volgens Mark Rutte is hij de grootste staatsman die Nederland heeft gekend. Een liberaal en socialist die hetzelfde denken. Is dat niet mooi', sluit hij zijn betoog af met een knipoog.

Van Raak gaat ook in op de argumenten van de tegenstanders van de opgravingen. 'Er is nauwkeurig onderzoek gedaan. Deskundigen hebben een rapport opgemaakt en gezegd dat er kan worden gezocht. De minister heeft daar opdracht voor gegeven.'

'Als ze gaan graven zie ik het vooral als een leuk pr-moment voor de minister en minister-president', zegt hoogleraar Nobel. 'Kunnen we het geld dat met de opgraving gemoeid is niet steken in een project over wie Van Oldenbarnevelt was? Dat is volgens mij veel belangrijker.'

Voor Van Raak is vooral het zoekproces belangrijk. 'Als er maar goed onderzoek wordt gedaan. Er liggen onder de Hofkapel nog veel meer mensen begraven, zoals Jacoba van Beieren. Ik ben benieuwd wat er gevonden wordt.'

Johan van Oldenbarnevelt (geboren 1547) was de belangrijkste landsadvocaat van de Staten van Holland tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Plat gezegd een functie die je nu kunt vergelijken met die van minister-president. Hij verkreeg de functie in de eerste jaren na de dood van Willem van Oranje in 1584. Hij werkte ongeveer dertig jaar samen met de zoon van Willem, Maurits van Oranje. Samen legden ze de belangrijke fundamenten van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Maar hoe langer Van Oldenbarnevelt en Maurits samenwerkten, hoe meer ruzie ze kregen. Die ruzie escaleerde op 29 augustus 1618, toen Van Oldenbarnevelt werd gearresteerd op verdenking van hoogverraad. Een kleine negen maanden later werd hij op het Binnenhof onthoofd.