Waarom willen we een traumaheli toch zó graag fotograferen en filmen?

Volgens gedragswetenschapper Liselotte Vink associëren we de traumahelikopter met iets ernstigs en dat wekt extra nieuwsgierigheid. 'We nemen incidenten écht serieus als er een traumaheli bij is. Dan is het menens.' En dat hangt samen met dat we alles met een camera willen vastleggen. 'Tegenwoordig willen we via social media laten zien wat we meemaken. En met heftige beelden heb je heftiger materiaal om te delen.' Natuurlijk zijn mensen ook gewoon heel erg nieuwsgierig.

Maar zijn we er ons dan niet van bewust dat wij of onze kinderen misschien wel vreselijke dingen te zien kunnen krijgen? Vink denkt van niet. 'Naast dat je hinderlijk kan zijn voor de hulpverlening kunnen de ongevallen of situaties traumatisch zijn voor kinderen door blootstelling aan nare beelden of situaties. Maar door nieuwsgierigheid vergeet men dit wellicht. Dat geldt overigens ook voor de ouders zelf.'

Tóch zijn we niet allemaal meteen ramptoerist, als we als een soort kuddedieren achter onze buren aanrennen om naar de lifeliner op het voetbalveldje om de hoek te gaan kijken. Voor sommigen kan het ook een vorm van empathie zijn, verklaart Vink. 'Hoe meer we ons kunnen identificeren met een slachtoffer, des te meer empathie we ervaren. Het is heel menselijk dat we ons willen verplaatsen in een slachtoffer en tegelijk denken: godzijdank dat ik dat niet ben.'

Ook is het heel natuurlijk dat mensen iets doen als anderen het ook doen, legt ze uit. 'Als je ergens veel mensen naartoe ziet gaan, dan denken we: dat zal wel belangrijk zijn. Als iedereen dat doet, dan moet ik dat ook doen.' De gedragswetenschapper noemt het voorbeeld van het hamsteren, in het begin van de coronacrisis. 'Je zag video's online van mensen die massaal wc-papier gingen inslaan. Mensen die dit zien volgen het gedrag op: als iedereen het doet zal ik het ook wel moeten doen. Niet iedereen reageert dan vanuit egocentrisme, maar meer vanuit volggedrag.'

Niet te vergeten: er zijn ook mensen die een helikopter gewoon heel gaaf vinden. Vink: 'Rennen we er ook niet op af als die helikopter een andere kleur heeft?' En hoe cool is het dan om ook er ook nog mee op de foto te kunnen, zonder dat je ervoor naar een open dag hoeft. Ook dat gebeurt, al zijn de reacties dan weer niet altijd even positief.

In maart nog kon een 'fotosessie' met de heli in Gouda bijvoorbeeld op de nodige kritiek rekenen. Omstanders poseerden er met hun kinderen, gefotografeerd door een medewerker van het Mobiel Medisch Team (MMT). 'Geen haar op mijn hoofd die er aan denkt om "gezellig" een foto te gaan maken, terwijl er iemand vecht voor zijn/haar leven', schreef iemand toen op Facebook. 'Iets met normen en waarden.' Anderen vinden dat het thuishoort bij een open dag. 'Het is geen attractie.'

'Zeg nou zelf, een betere werving dan dat bestaat toch niet voor je eigen vakgebied', reageerde weer iemand anders, die zelf bij de brandweer werkt. 'Méér dan eens hebben wij kinderen in de brandweerauto gezet na een incident. Ze zijn soms erg onder de indruk van alles en dat tovert spontaan weer een grote grijns op die koppies.'

De crew van de traumahelikopter zelf vindt het allemaal geen probleem. 'Op het moment van zo'n foto heeft de piloot geen taak, behalve wachten', vertelt Amanda Tijben. Ze is Flight Operations Manager bij ANWB Medical Air Assistance (MAA) en zelf ook piloot van de lifeliner. 'Soms kan dat wachten wel twee uur duren. Dus dan kun je best wat uitleg geven.'

En eerlijk is eerlijk: mensen netjes te woord staan zet de traumahelikopter alleen maar positief op de kaart. Tijben: 'We zijn trots op wat we doen en het mooie materiaal waarmee we op pad gaan. Dat we mensen kunnen helpen.' Het team krijgt dan ook altijd veel vragen. 'Wat we doen, waarom we iets doen. En we kunnen dan prima ons verhaal kwijt.'

Toch verbaast Tijben zich er ook wel eens over dat gezinnen zelfs midden in de nacht hun bed uit komen om naar de heli te komen kijken. 'Blijkbaar vinden ze het bijzonder genoeg om er een fotootje van te komen maken.'

Gevaarlijk en hinderlijk is het over het algemeen niet, zegt de piloot. En vaak staat de helikopter op een afstandje van de plek van het incident. 'Soms is de heli dan juist een goede afleiding van wat er daadwerkelijk is gebeurd. Ik heb liever honderd man om de helikopter staan, dan honderd man bij het ongeluk zelf.'

'Mensen zijn gewoon nieuwsgierig en het lawaai van de helikopter kun je gewoon niet missen', weet Tijben. 'Het is natuurlijk wel een soort ramptoerisme. Maar waar wij met de heli staan, is de ramp vaak zelf niet. Dus het kan allemaal prima.' Volgens haar levert het zelden tot nooit problemen op. Wat Tijben betreft zijn omstanders dan ook gewoon welkom om te komen kijken.