Corona: Nederland wordt lakser, 'we onderschatten het risico en overschatten onze eigen kansen'

Meisje op een terras in Den Haag
Meisje op een terras in Den Haag © ANP
DEN HAAG - Regelmatig handen wassen? Het is alweer een beetje in ons achterhoofd geraakt. Anderhalve meter afstand houden? Ach, dat is toch niet meer nodig. Niezen in de elleboog? Sorry, net te laat. Gezellig met je vrienden dicht op elkaar een drankje doen op een terras of in de kroeg? Moet kunnen. Nederland lijkt de coronaregels al lang niet meer zo serieus te nemen als in die eerst weken in maart en april.
Dat leidt tot grote zorgen én heeft grote gevolgen. Een 'stroomstoot die ons alert moet houden'. Zo omschreef minister Ferd Grapperhaus (CDA, justitie en veiligheid) dinsdag de stijging van het aantal besmettingen met corona. Een verdubbeling in een week tijd. Een 'heel ernstige waarschuwing', aldus de bewindsman. Hij riep iedereen dan ook op zich goed aan de basisregels te houden. Want daar schort het de laatste tijd toch wel aan. Dat zien ook deskundigen.
Maar hoe zorgelijk ook, het is wel verklaarbaar, zegt Andrea Evers, hoogleraar gezondheidspsychologie aan de Universiteit Leiden. 'De maatregelen duren nu al een paar maanden. Mensen krijgen de behoefte om zich te ontspannen. Ze zijn wel klaar met de maatregelen.' Dat zie je zeker bij jongeren, stelt zij.

Vrijblijvend

Een tweede reden voor de laksere houding van de Nederlanders, is de veranderde opstelling van de overheid, aldus Evers. De maatregelen worden versoepeld, de communicatie hierover is ook op de achtergrond geraakt. Zo zijn er geen wekelijkse persconferenties van de premier en ministers meer. 'Niet verstandig', aldus de professor. Bovendien zijn de adviezen van de overheid nu wel erg losjes. Neem bijvoorbeeld de spotjes op televisie. Een beetje hip, ze stralen niet een urgente boodschap uit. Ze zijn ook niet echt heel erg duidelijk, is haar conclusie. 'Daarom is het niet helder genoeg dat er écht iets van je wordt gevraagd. Het is te vrijblijvend.'
Verder speelt ook mee dat het gevaar minder zichtbaar is geworden, minder dreigend. Aan het begin van de crisis kende vrijwel iedereen iemand met COVID-19. De journaals toonden sombere beelden van overvolle ziekenhuizen. Die harde dreiging is nu weg. 'Daardoor onderschatten mensen het risico en overschatten ze hun eigen kansen.'

Nieuw gedrag

Dit terwijl nieuw gedrag prima is aan te leren, maar behouden ervan erg moeilijk is. 'Niets is complexer dan gedragsverandering op lange termijn. Zeker als het gaat om dingen niet leuk zijn. Dat zie je bijvoorbeeld bij mensen die willen afvallen of stoppen met roken. Ze houden het vaak niet lang vol.'
Professor Andrea Evers: 'Niets is complexer dan gedragsverandering op lange termijn.
Professor Andrea Evers: 'Niets is complexer dan gedragsverandering op lange termijn. © Ineke van Kester
Op dit moment zegt nog steeds een meerderheid van de bevolking zich aan de maatregelen te houden. Dat lijkt veel, maar dat wil niet zeggen dat dit altijd de werkelijkheid is. En bovendien, zegt de professor: 'Als al bijvoorbeeld een derde dat niet meer doet, hebben we een groot probleem.'

Wakker geschud

Vandaar dat Evers hoopt dat de bevolking en de overheid worden wakker geschud door de oplopende cijfers. Want, zegt zij, het gevaar op een tweede golf is volgens experts levensgroot aanwezig. De overheid moet daarom ook snel de communicatiestrategie gaan aanpassen en ook weer steviger maatregelen gaan treffen, stelt Evers. 'Want hoe sneller wordt ingegrepen, hoe beter die tweede golf kan worden voorkomen of beperkt.'
Haar advies dan ook: volhouden. 'De overheid moet goed en helder blijven communiceren. De premier moet weer persconferenties gaan geven. De spotjes op radio en tv moeten anders, veel duidelijker maken wat van mensen wordt verwacht. En ze moeten zich ook veel meer worden gericht op specifieke doelgroepen. Bijvoorbeeld op jongeren die zich toch al vaak onkwetsbaar voelen. 'Het zal heel moeilijk worden om hen ervan te doordringen dat we het voor elkaar doen. Maar we moeten er wel echt werk van maken.'

Tweede golf

Bij de GGD Haaglanden wijzen ze ook op het grote belang van het vasthouden aan de maatregelen. Als dat niet gebeurt, kunnen de gevolgen enorm zijn. 'De kans op een tweede golf is heel reëel, in feite lijkt de nieuwe golf al ingezet. De vraag is hoe groot ze wordt. Dit zal onder meer afhangen van hoe de bevolking de afstandsregels en hygiënemaatregelen toepast en op zich op tijd laat testen bij klachten', aldus Eric de Coster, arts en medisch coördinator van de afdeling Algemene Infectieziektebestrijding & Reizigerszorg.
Bovendien, stelt hij, is de kans ook groot dat als het zo doorgaat de versoepeling van de regels door de overheid wordt teruggeschroefd. 'Dan komt er weer een lockdown met desastreuze economische gevolgen zoals sluitingen van bedrijven in alle sectoren en faillissementen, het sluiten van de grenzen en diens meer.'

Wat is de stand van zaken op dit moment?

Afgelopen week zijn er 987 nieuwe personen gemeld die positief getest zijn op COVID-19. Dat is bijna twee keer zoveel als vorige week. Er zijn negentien patiënten in het ziekenhuis zijn opgenomen (geweest). Dat is een toename van drie patiënten in vergelijking met de vorige week. Zeven mensen zijn aan COVID-19 overleden.

Welke regels gelden ook alweer?

De basisregels die op dit moment (nog steeds) gelden zijn:
  • Bij klachten: laat je testen en blijf thuis tot de uitslag bekend is
  • Was vaak je handen met water en zeep
  • Hoest en nies in de binnenkant van je elleboog
  • Gebruik papieren zakdoekjes om je neus te snuiten en gooi deze daarna weg.
  • Schud geen handen
  • Houd 1,5 meter afstand (twee armlengtes) van anderen.
  • Vermijd drukte
  • Werk zoveel mogelijk thuis
Een uitgebreide toelichting ('De Nederlandse maatregelen: basisregels voor iedereen') staat op de website van de Rijksoverheid.