Digitaal struinen door de werkkamer van Harry Mulisch; je kunt zijn pijpenverzameling bijna aanraken

Harry Mulisch
Harry Mulisch © ANP
DEN HAAG - Sommige auteurs schrijven hun beste werk op een druk terras in een bruisende internationale stad. Maar dat gold niet voor Harry Mulisch; een van de grote drie van de Nederlandse naoorlogse literatuur. Hij koos voor de rust van zijn werkkamer aan de Amsterdamse Leidsekade. Zijn 'literaire laboratorium' of 'mijn eigen land', zoals hij het zelf noemde. In die werkkamer werden bekende meesterwerken als 'De aanslag', 'Het stenen bruidsbed' en 'De ontdekking van de hemel' geboren. Mulisch leeft al tien jaar niet meer, maar zijn werkkamer is nog volledig intact. Met een gloednieuwe online tentoonstelling biedt het Literatuurmuseum in Den Haag jou de mogelijkheid om er zelf rond te struinen.
'In deze kamer ben ik de hele dag, er is niets te vinden dat niet onmiddellijk verband houdt met mijn werk. Het is verboden terrein voor kranten, post, bankafschriften en wat verder nog met het dagelijks leven te maken heeft, net zoals dat in elk laboratorium het geval is', zegt Mulisch zelf in zijn lezing 'Het Zevende Land'.
De werkkamer van Harry Mulisch I
De werkkamer van Harry Mulisch I © Literatuurmuseum
De werkkamer van Mulisch is niet zomaar een thuiskantoortje met een bureau. Directeur Aad Meinderts van het Literatuurmuseum benadrukt dat die kamer echt een inspiratiebron was voor de schrijver. Meinderts is er een paar keer zelf geweest. 'Je hebt echt het idee dat Mulisch daar zelf elk moment kan binnenlopen', vertelt hij. 'Hij liet zich omringen door allerlei voorwerpen die eigenlijk direct in verband zijn te brengen met zijn werk.' Kenners van de boeken van Mulisch zullen een en ander dan ook beslist herkennen wanneer zij digitaal rond gaan kijken. 'Hij had ook verschillende bureaus om een verhalend stuk te schrijven of een essay', vertelt de museumdirecteur.
De werkkamer is dus een soort kraamkamer van de literatuur. Omdat het Haagse museum de nalatenschap van Mulisch in de collectie heeft, vindt Meinderts het ook belangrijk dat het grote publiek die werkkamer kan bezoeken. Fysiek is dat natuurlijk lastig. Maar dankzij de huidige techniek krijg je wel het gevoel dat je er zelf bent. In 360 graden loop je er virtueel rond, aan de hand van vier thema's. 'Niet alleen zie je de kamer zelf', vertelt een trotse Aad Meinderts. 'Ook alle objecten zijn stuk voor stuk gefotografeerd.'
Denk aan zijn pijpenrek, een schedel of de perskaart die hij bij zich droeg toen hij in 1961 aanwezig was bij het proces tegen Adolf Eichmann in Israel. Maar ook boeken, manuscripten en kunstvoorwerpen. 'Die kun je ronddraaien, bekijken van onder en van boven en van elke zijkant'. Meinderts is zelf gefascineerd door het horloge van de auteur, dat ook van dichtbij te bekijken is: 'Het begrip tijd is enorm belangrijk in zijn werk. Als je dan daadwerkelijk zijn horloge ziet, dan brengt dat een abstract begrip naderbij.'

Digitaal museumbezoek

Dat het Literatuurmuseum in Den Haag een online expositie opent past perfect in tijden van corona. Maar eigenlijk is het puur toeval, zegt het museum. 'Als het gaat om literatuur voor volwassenen doen wij onze belangrijkste activiteiten eigenlijk op internet', zegt Aad Meinderts. Op de site van het museum vind je niet alleen de werkkamer van Mulisch, maar ook heel veel andere verhalen over literatuur. 'Dat is iets waar wij heel bewust voor gekozen hebben. Het biedt ons de mogelijkheid om literatuur van een context te voorzien. Dat bevalt ons goed, maar ook het publiek, want de site wordt uitstekend bezocht.'
De Oneindige Mulisch I
De Oneindige Mulisch I © Literatuurmuseum
2020 is het jaar van Mulisch. Naast de online tentoonstelling van het Literatuurmuseum verschijnen er ook vier nieuwe boeken over de schrijver. Een van die boeken is 'De Wondergrijsaard' van de Leidse schrijver Onno Blom, over de late jaren van Mulisch. Ook kun je sinds deze week luisteren naar de podcastserie 'De Mulisch-tapes', die journalist Coen Verbraak samen met het Haagse museum maakte.