Schuldenrechter: 'We trekken mensen met schulden uit een juridisch moeras'

In Nederland hebben bijna anderhalf miljoen huishoudens dagelijks te maken met risicovolle schulden en ruim een half miljoen huishoudens 'problematische schulden'. 'Daarvan is sprake als het moeilijk is om in je levensonderhoud te voorzien. Als je bijvoorbeeld in een huurwoning woont en echt iedere maand moeite hebt om je huur of de energierekening te betalen', legt Herman van Harten uit. Hij is rechter en staat aan het hoofd van het team dat de proef uitvoert.

Hij wijst erop dat het hebben van schulden een groot maatschappelijk probleem is. Het kan beginnen met een relatief kleine onbetaalde rekening, maar door rente, incassokosten of boetes kan het uitgroeien tot schulden van duizenden euro's. Van Harten: 'En dan beheerst het je dagelijkse leven. Denk aan de continue stress, die vervolgens zorgt voor andere gezondheidsproblemen.'

Voorheen kregen mensen met schulden pas met een rechter te maken als de situatie helemaal uit de hand was gelopen. 'Had iemand een schuld en had een schuldeiser daar recht op, dan werd er een vonnis gewezen. De schuldenaar moest het verder zelf maar uitzoeken. Nu proberen we meer oog te hebben voor de problemen die achter de schuld schuil gaan', legt Van Harten uit.

Ook worden mensen, die financieel het hoofd niet boven water kunnen houden, eerder gesignaleerd. Zo kan het zijn dat in een rechtszaak - die helemaal niets met geld te maken heeft - opeens naar voren komt dat iemand zijn rekeningen niet kan betalen. Die rechter roept dan de hulp in van een jurist, die werkzaam is binnen de proef met de schuldenrechter, zoals De Jonge. Zij slaat vervolgens een brug naar de schuldhulpverlening, door met de betrokkene in gesprek te gaan.

'Heel veel mensen zitten met hun handen in het haar, hebben echt geen idee hoe ze van hun schulden af moeten komen. Wij bieden een luisterend oor en leggen uit welke mogelijkheden er zijn, zoals hulp vanuit de gemeente.'

Uit schaamte duurt het soms wel jaren voordat mensen aan de bel trekken, met alle gevolgen van dien, want hierdoor raken ze alleen maar dieper in de put. 'En het kan echt iedereen overkomen, jij en ik, echt iedereen', benadrukt De Jonge stellig. In de afgelopen maanden ziet ze de meest uiteenlopende situaties voorbijkomen. 'Een man moest na een operatie stoppen bij zijn goed betaalde baan. Na zijn operatie mocht hij terugkeren, maar door corona konden ze helaas geen mensen meer aannemen. Dat is echt schrijnend om te zien.'

'Denk ook aan restaurants die nu minder klandizie hebben', vult Van Harten aan. Volgens de rechter gaat het daarbij ook om bedrijven die eigenlijk financieel gezond zijn. Maar, door de inmiddels bekende coronamaatregelen zijn de openingstijden beperkt of is het bedrijf volledig gesloten. 'De vaste lasten en de personeelskosten blijven gewoon doorgaan, dus uiteindelijk kan dat tot een coronafaillissement leiden.'

De gevolgen van corona zijn dus voelbaar en de verwachting is dat dat alleen maar erger wordt. Op dit moment is er namelijk nog geen stijging in faillissementen te zien. Maar, dat is ook niet zo gek, vertelt Van Harten. Hij kijkt daarbij naar de vorige crisis, de kredietcrisis die begon in 2007 en tot 2011 duurde. Daaruit kun je opmaken dat het even duurt voordat er een golf van faillissementen ontstaat, of van mensen die met schulden aan komen kloppen. 'Het zal waarschijnlijk over een half jaar pas echt goed zichtbaar zijn.'

'We zitten nu in een stilte voor de storm', denkt Van Harten. En dus zetten ze zich schrap en houden ze er rekening mee dat ze binnenkort meer rechters, juridisch medewerkers en griffiers nodig hebben. En dat terwijl de druk op de rechtbank al groot is. Toch denkt Van Harten dat ze er binnen hun organisatie uit gaan komen en geen nieuwe mensen hoeven aan te nemen.

Op de vraag wanneer de proef geslaagd is, antwoordt de rechter dat het moeilijk in cijfers is uit te drukken. 'Ieder persoon dat we helpen om niet verder in de put te belanden, maar die we uit het juridisch moeras trekken, is het al waard.'