Van zwerfkind in Barcelona tot Kunstenaar van het Jaar: Lita Cabellut

Cabellut heeft een lange weg begaan. Ze vindt het een enorme eer dat ze de opvolger is van grote kunstenaars als Erwin Olaf, Corneille, Theo Janssen en Daan Roosegaarde, die eerder werden gekozen tot Kunstenaar van het Jaar. 'Iemand heeft mij genomineerd, maar ik heb geen flauw idee wie. Dus er loopt iemand rond die mij heeft voorgedragen, die ik heel graag zou willen ontmoeten en een grote omhelzing wil geven. Want ik voel me heel erg betrokken hier bij Nederland.'

'En dat ik zo'n prijs krijg, voelt alsof ik ook een van jullie ben. Ik mag écht meedoen. Ik was zo ontroerd, ik kon alleen maar huilen. Ook omdat ik het niet had verwacht. Want de andere genomineerde kunstenaars zijn zo goed, van ongelooflijk hoog niveau. Hoe dan?! Waarom ik? Een enorm grote eer. Voornamelijk ook persoonlijk, vanwege het gevoel: ja, ik hoor er bij. Ik mag meedoen.'

Sprookjes bestaan niet. Toch leest het levensverhaal van Lita Cabellut als een sprookjesboek. Opgegroeid voor galg en rad, maar inmiddels een van de meeste gewilde kunstenaars in de wereld. De beeldend kunstenaar is haar adoptieouders eeuwig dankbaar: 'Ik heb het geluk gehad dat ik een tweede kans heb gekregen. Dat was door de ethiek van andere mensen. Dat mijn adoptiemoeder zich zorgen maakte over de toekomst van een kind, die niet van haar was. Is dat niet fantastisch mooi?'

Een ongeluk komt zelden alleen, luidt het spreekwoord. Maar in het geval van Cabellut geldt het tegenovergestelde. Als haar kunstminnende adoptieouders haar meenemen naar het museum Prado in Madrid, vindt ze bij het zien van Rubens' schilderij De Drie Vrouwen haar roeping: kunstschilder. 'Het is al lang niet meer mijn lievelingsschilderij. Maar wat ik zag was een canvas, een gekaderde wereld. Ik kon daar gewoon naar binnen stappen. Ik loop nog steeds door deze tuinen. Deze vrouwen straalden vrijheid, blijheid, gezamenlijkheid uit. De bomen, dat landschap, die bloemen. Het was een groot visueel en communicatief feest. Voor mij was het de deur naar een andere wereld. En ik ben er nooit meer uitgekomen.'

Die andere wereld schept ze niet alleen in haar kunstwerken, maar ook bij haar thuis. Ze woont in hartje centrum Den Haag, in een oude verffabriek. Om binnen te komen, moet je voorbij twee grote hekwerken. Het voelt bijna als een gevangenis. Maar als je de hekken achter je hebt gesloten, kom je in een oase van schoonheid en rust. Vanuit de door haar zelf aangelegde tuin loop je rechts de keuken in, links betreed je haar atelier.

Het woonhuis is van een adembenemende schoonheid, een kunstwerk op zich. Daarvoor moest de verffabriek wel eerst helemaal worden gestript en opnieuw worden ingericht. Met dertig man heeft ze daar acht maanden over gedaan. Aan de muren hangen haar metershoge kunstwerken, op de vloer liggen de meest prachtige kleden. Het antieke meubilair komt van overal en nergens: Spanje, Italië, Azië, Engeland. Enorme vazen met weelderige boeketten vullen de ruimtes. In een tussendoorgang hangt een levensgroot Jezusbeeld. Het is allemaal zo smaakvol, kleurrijk en fantasierijk ingericht, dat je je ogen uitkijkt.

Bij alles laat Cabellut zich omringen door schoonheid. Het is een van de belangrijkste lessen die zij heeft geleerd van haar grote leermeester: Rembrandt. 'Schoonheid moet boven alles zijn. Rembrandt kan de meest dramatische momenten vastleggen met zo'n sublimatie. Rembrandt vangt het licht en zet het neer als een tovenaar. Waar het hele gevoel naar voren komt. Rembrandt heeft mij geleerd dat schoonheid heel belangrijk is voor een kunstenaar. Schoonheid is eigenlijk de toegang naar het donker en het licht.'

Rembrandt was samen met andere meesters als Vermeer en Frans Hals de reden voor de 19-jarige Cabellut om in Nederland te leren schilderen. Hoewel ze in Amsterdam studeert, verpand ze haar hart aan Den Haag. 'Ik kan geen andere plek in Nederland verzinnen om te wonen. Ik hou van de duinen, van de lucht, van de zee. Als ik in het buitenland ben, zeg ik altijd: ik mis thuis. Waarom? Den Haag is een menselijke stad. Het is eigenlijk een dorp met de status van een stad. Je voelt je hier groot. En als je in een stad bent zoals Madrid of New York, voel je je heel klein. Het is hier heel intiem.'

Enthousiast vertelt Cabellut ook over het succesvolle televisieprogramma Project Rembrandt, waar zij jurylid is. Ze vindt het mooi om te zien hoe de kandidaten, in de zoektocht naar de beste amateurschilder van Nederland, groeien. Het brengt haar zelf ook weer terug naar de basis, hoe zij zelf ooit is begonnen: 'Ongelooflijk. De verse gretigheid om te leren, om kennis te vergaren, de verwondering van hunzelf. De verwondering als iets gelukt is. De blijheid. Maar ook het onvermogen en de irritatie als het niet lukt.'

'Dat is passie. Dat is wilskracht. Dat is dromen. Een doel hebben. Oefenen maakt meester hè? Maar dat is ook de valkuil. Het gevaar is, als je meester wordt, verlies je die elementen die dat maakt. Je moet jezelf elke keer opnieuw uitvinden. En het is ongelooflijk dat zij mij dat leren. Door hun ben ik terug gegaan naar waar ik begonnen ben. En dat is waar de echtheid is.'

In haar atelier werkt ze momenteel aan haar nieuwste werk Blood Wedding (Bloedhuwelijk, red.) naar het gelijknamige toneelstuk van de Spaanse schrijver en dichter Federico García Lorca. Een serie van eenendertig doeken, waar ze al vier jaar aan heeft gewerkt in de vorm van een omvangrijk boekwerk, dat maar liefst veertien kilo weegt. Hierin wordt de tekst van Lorca geïllustreerd door de werken van Cabellut.

De tragedie, een waargebeurd verhaal, vertelt over een verplicht huwelijk, met de dood tot gevolg. Grote thema's als armoede, onwetendheid, sociale ongelijkheid, dood, verlangen en misdaad komen daarbij aan bod. 'Lorca was eigenlijk een mensenrechtenactivist.' Met trots vertelt ze dat de doeken tentoongesteld zullen worden in het fort La Alhambra in Granada, vlakbij waar Lorca geboren is. Daarna gaat Blood Wedding op tournee over de hele wereld.

Met het nieuwe werk bedient ze zich van een techniek, waarbij ze zich laat inspireren door het idee dat alles tijdelijk is. 'Ik ben mijn eigen doeken aan het breken. Maar dat betekent niet kapot maken. Het is transformeren om een ander perspectief te krijgen, om los te laten en durven te geloven in verandering. Daar gaat toewijding, passie, liefde en professionaliteit aan vooraf. Maar terwijl jij verandert, blijven die essenties. Daar moet je wel vertrouwen in hebben.'

Wat opvalt is dat Cabellut altijd portretten maakt. Uiteraard is dat geen toeval: 'Ik zou bloemen of landschappen kunnen schilderen. Mooie dingen om vast te leggen. Maar dat interesseert me niet. Ik hou van mensen. Mijn obsessie is begrijpen: wie ben ik? Door jou te schilderen begrijp ik iets meer van mijzelf. Wij zijn allemaal spiegels van elkaar. Wij kennen onszelf niet. Als we in de spiegel kijken, kunnen we nooit raden wie wij zijn. De spiegels zijn nodig om enig idee te hebben van wie wij zijn.'

Cabellut gelooft in de wilskracht van mensen. 'Wij hebben allemaal slechte dingen in het leven meegemaakt. Waarom zouden wij met die ballast doorlopen als wij kunnen veranderen? Door kennis, begrip, liefde, door hulp en steun van de maatschappij en je geliefden. Wij moeten alles loslaten om het heden te ervaren.'

De portretten die zij maakt van zwervers, prostituees, religieuzen en historische figuren zijn misschien getekend door het leven, maar het zijn alles behalve slachtoffers. 'Wij zijn HELDEN! Wij zijn allemaal helden. Ga je mij niet vertellen dat het moeilijk is om te overleven? Er zijn constant aardbevingen van sociale bewegingen, beschuldigingen, verwachtingen. Er wordt steeds meer van je verwacht. Alleen al de twee woorden: losers en winnaars, die wij hebben gecreëerd. Die zijn funest voor onze ontwikkeling. Twee woorden die absoluut verboden moeten worden. Wij zijn geen losers. En wij zij geen winnaars. Wij zijn helden!'