Iedereen kan helpen: 'Een klein gebaar is een eerste stap in het oplossen van eenzaamheid'

Zo'n klein gebaar kan men zelf ondernemen, maar er zijn ook talloze initiatieven tegen eenzaamheid. Vooral tijdens coronatijd, 'waar eenzaamheid erger drukt dan anders', zijn volgens de woordvoerder veel extra initiatieven ontstaan. Wat je zelf kan doen, leggen we aan je uit. Eerst even mevrouw Meurer.

'Wie had nou ooit gedacht dat er zo iemand voor mij zou zijn. Ik ben u zo dankbaar', zei mevrouw Meurer overmand door emoties tegen presentator Johan Overdevest die met een kerstboom en verschillende kerstcadeaus bij de 96-jarige vrouw aan kwam. Ze heeft geen kinderen en familie meer, waardoor het enige contact dat ze nog heeft, de hulp is. 'Als we het over eenzaamheid hebben... Ja, dan moet je hier zijn.'

Het liet ook presentator Johan Overdevest niet koud. 'Ik kende het verhaal een beetje van tevoren, dus ik wist wel ongeveer wat er kwam. Maar op het moment zelf was het best heftig', geeft hij toe. 'Aan de ene kant wil je gewoon een mooi programma maken en laten zien hoe eenzaam mensen zijn, aan de andere kant gaat het ook niet in de koude kleren zitten. Wij zaten ook terug in de auto en dachten: jemig zeg, wat ernstig. Dat dit kan en dat dit bestaat.'

Veel hartverwarmende reacties volgden na de uitzending en daaruit blijkt wel: men wil graag wat doen. Veel mensen vragen ook of ze bij deze mevrouw langs kunnen gaan. 'Maar gezien haar gezondheid en corona is het niet mogelijk dat meerdere mensen nu bij haar langsgaan', zegt Overdevest. Toch hoeven mensen niet bang te zijn dat deze mevrouw zich de komende tijd nog eenzaam voelt. 'We hebben geregeld dat ze met kerst niet alleen is en dat ze de periode daarna meer bezoek krijgt via de boodschappenbegeleidingsdienst. Ik ga de komende tijd ook nog vaker langs om een kopje koffie te drinken.'

Maar net als mevrouw Meurer zijn er nog heel veel andere mensen eenzaam. In allerlei verschillende leeftijdscategorieën. Wat kan men doen? Hoe zit dat met corona? En: waar lopen veel mensen tegen aan? Want eerlijk is eerlijk, niet iedereen heeft tijd om consequent langs te gaan bij een ander. 'Een klein gebaar kan een eerste stap zijn. Dat kan leiden tot veel meer', legt de woordvoerder van het ministerie van Volksgezondheid uit.

'De ervaring leert dat men niet gelijk ergens definitief aan vast wil zitten. Dat wordt dan vaak als drempel ervaren om eenzame mensen te helpen.' Daarom is die eerste, kleine stap zo belangrijk. 'Als men dan ziet hoe inspirerend het is, dan komt die duurzame oplossing waarbij men structureel bezoeken gaat doen aan ouderen vanzelf.'

Daarnaast is er niet één oplossing, weet presentator Overdevest die al jarenlang tv-programma's maakt met het thema eenzaamheid. 'Eenzaamheid voor jou kan anders zijn dan voor mij. Als je eenzaamheid wil oplossen, is dat maatwerk.'

Volgens de presentator is praten het belangrijkste. 'Er is veel schaamte, een taboe op eenzaamheid. Mensen durven de hulpvraag zelf niet te stellen en mensen die hulp willen bieden, durven vaak niet door te vragen. Kijk wat je kan doen, en doe er dan ook wat aan', aldus Overdevest.

Hij krijgt daarover bijval van Fred Beekers, van de landelijke actie Eén tegen Eenzaamheid. Volgens hem willen heel veel mensen graag wat doen, maar nemen ze de stap niet. 'Begin dan klein, een vriendelijk gebaar naar iemand kan al heel veel schelen. Heel simpel: gedag zeggen. Je kan ook aanbellen, gewoon een praatje maken. Doe een lief kaartje in de bus, eventueel namens de buurt. Breng een bloemetje langs of wens iemand prettige dagen. Het gaat er om dat mensen enige aandacht krijgen.'

'Wij kunnen ons dat niet voorstellen, maar een kaartje kan al zo veel doen', vult Overdevest aan. 'Veel mensen hebben gewoon behoefte aan meer contact. Dat kan al door af en toe een praatje te maken.' Daardoor zou je ook weer een langdurige band op kunnen bouwen en bijdragen aan een structurele oplossing, stelt Beekers. 'Je zou het ook samen met de buren kunnen doen: om de zoveel tijd eens langs of een boodschapje doen.'

Het is ook belangrijk dat mensen die eenzaam zijn, dat zelf aangeven. 'Mensen moeten zelf stappen zetten, omdat ze vast zitten in een patroon', zegt Beekers. Omroep West-presentator Overdevest komt ook bij veel mensen langs die dan stellig ontkennen dat ze eenzaam zijn. 'Mensen durven niet te zeggen dat ze eenzaam zijn. Er is een onterecht beeld dat een eenzaam persoon altijd zielig voor het raam zit te huilen, maar eenzaamheid is er in heel veel vormen. Daar moet men over praten.'

Volgens Beekers, van Eén tegen Eenzaamheid, is het verstandig om niet gelijk iemand te benaderen als zijnde een eenzaam persoon. 'Als je zegt: hallo, u bent eenzaam, ik kom met u praten, dan werkt dat niet. Dan voelt iemand zich een lullo, terwijl dat natuurlijk niet zo is.' Volgens Beekers is je eenzaam voelen heel normaal. 'Je moet iemand die eenzaam is wel met een positief gevoel benaderen, een teken van aandacht geven en dan kun je altijd regelmatiger langsgaan.'

In coronatijd is het lastiger om zomaar bij iemand langs te gaan voor een kop koffie of een praatje. 'Maar je kan wel bellen, of langsgaan en afstand bewaren', vertelt Beekers. 'Of je blijft buiten staan. Het gaat er om dat je laat merken dat je om een ander geeft. Dat kan ook terwijl je afstand houdt.'

Bovendien heeft de coronacrisis, naast alle negatieve effecten voor de eenzaamheid van mensen, één positief element in zich: bewustwording. 'Iedereen maakt nu - al is het op kleine schaal - mee wat het is om alleen te zijn. Mensen beseffen nu bijvoorbeeld dat de supermarkt al een uitje is. Ik denk dat er nu meer mensen echt beseffen dat ze een ander kunnen helpen, omdat ze door corona gemerkt hebben hoe het is.'