Lawaaiprotest tijdens speech Rutte: mag dat zomaar in Den Haag?

Mark Rutte kondigt vanuit het Torentje een lockdown van een periode van vijf weken aan
Mark Rutte kondigt vanuit het Torentje een lockdown van een periode van vijf weken aan © ANP
DEN HAAG - De potten en pannen-toespraak wordt het al gekscherend genoemd. Afgezien van sportevenementen keken nooit keken zoveel mensen in Nederland naar een tv-programma als naar de speech van premier Mark Rutte van maandagavond. En op de achtergrond hoorden die 8,4 miljoen mensen het lawaai van een protest. Hoe kon dat?

Wie waren de mensen die maandag zo'n lawaai maakten?

De groep was een bonte verzameling van mensen die ontevreden zijn met het coronabeleid van de overheid, gele hesjes en aanhangers van complottheorieën. Ze vinden dat ze 'wakker' zijn en zien zichzelf als verzetsstrijders terwijl de rest van de bevolking nog slaapt. Veel van de demonstranten denken dat de regering de coronacrisis misbruikt om grondrechten in te perken. De groep vindt elkaar op social media. Op Facebook, Twitter en Telegram delen ze informatie en bespreken ze acties. Voor wie niet kan protesteren regelen ze een livestream. Een groot gedeelte van de groep is al vanaf het begin betrokken bij de demonstraties tegen coronamaatregelen.
Groep demonstranten op Korte Vijverberg
Groep demonstranten op Korte Vijverberg © Omroep West

Wat gebeurde er naast het torentje?

De actie was op touw gezet via social media. In groepen op de app Telegram werden 'strijders' opgeroepen om naar de Hofvijver te komen. Kort voor de start van de toespraak verzamelden zo'n twintig demonstranten zich op de Korte Vijverberg, naast het Mauritshuis. Toen de premier het land toesprak, begon ook het lawaai. De demonstranten sloegen op pannen, floten en zongen 'Rutte rot op'.
Dat was duidelijk te horen in miljoenen huiskamers. Iets na zevenen greep de politie in. Er werd omgeroepen dat de demonstranten weg moesten omdat de bijeenkomst niet was toegestaan. Toen ze vervolgens bleven staan, werden ze door een linie van agenten de straat uit geveegd. Een man werd daarbij aangehouden vanwege belediging. Het protest ging verder op de Lange Vijverberg. Inmiddels was de groep gegroeid, enkele tientallen demonstranten stonden recht tegenover het Torentje. Even voor half acht waren de demonstranten weg. De groep werd de kant van het Malieveld op gedreven. Daarbij werd een tweede demonstrant aangehouden. Hij weigerde, volgens de politie, aanwijzingen op te volgen.

Wat zijn de reacties op het protest?

Die zijn zeer wisselend, maar overwegend negatief. 'Waar is de politie bij het torentje', twitterde EO-presentator Andries Knevel maandagavond. 'Kunnen die fluitende en schreeuwende klootzakjes (m/v) even ophouden?!?', reageert een advocaat. 'Kan iemand die respectloze dwazen buiten het torentje van Rutte bij de oren pakken?', adviseert Tineke Ceelen van de Stichting Vluchteling.
Anderen hadden het over 'doorgesnoven tjappen' en 'viruswaanzinwappies' en voelden het protest als 'een klap in het gezicht van de zorgmedewerkers', omschrijven de demonstranten als 'een kleuterklas' en riepen om het inzetten van het waterkanon. Ook is er respect voor de premier die in zijn toespraak kort verwijst naar de demonstranten maar verder op het oog stoïcijns zijn verhaal houdt. 'Het is geen onschuldige griep, zoals sommigen hierbuiten denken', zei de premier. Toch zijn er ook mensen die het protest 'terecht' noemen of 'Noord Koreaanse toestanden' in ons land vrezen.

Maar had Jan van Zanen de ME er niet op af kunnen sturen?

Dat ligt nogal gevoelig. Het recht op demonstratie is verankerd in artikel 9 van de Grondwet. Dit recht houdt in dat je samen met één of meer personen in het openbaar een mening mag uiten. Er zijn echter een paar uitzonderingen op basis waarvan een burgemeester een demonstratie mag beperken of verbieden: ter bescherming van de gezondheid, in het belang van het verkeer en ter bestrijding of voorkoming van wanordelijkheden.
De burgemeester mag zich dus niet bemoeien met de inhoud van de demonstratie, legt mr. dr. Berend Roorda, van de Rijksuniversiteit Groningen op zijn website haarfijn uit. 'Sterker nog, als de (controversiële) inhoud van een demonstratie aanleiding geeft tot vijandige reacties en tegendemonstraties, is de burgemeester verplicht om zich in te spannen om de demonstratie toch door te kunnen laten gaan.'
Burgemeester Jan van Zanen over de demonstratie bij het torentje

Gelden dan in Den Haag helemaal geen regels?

Dat wel. Den Haag is met ruim 1600 protesten per jaar wel dé demonstratiehoofdstad van ons land. Als je wilt protesteren dan moet je dat melden bij de burgemeester. Die kan dan bekijken welke maatregelen de gemeente of politie moeten nemen om alles in goede banen te leiden. Dat moet je minstens vier dagen van tevoren doen. Op de website van de gemeente staat dan ook nog een lijst met regels waaraan je je moet houden: kruispunten vrijhouden, de plek van de demonstratie schoon achterlaten, geen dikke stokken meedragen of het gezicht bedekken.
Toch zijn er ook mensen die niet zo lang kunnen wachten en spontaan willen demonstreren. Daarvoor is ook ruimte. De gemeente en politie 'faciliteren' die zoveel als mogelijk, heet het officieel.

Toch is de demonstraties afgebroken. Waarom?

Vanwege het sterk oplopend aantal coronabesmettingen heeft de veiligheidsregio daar in oktober nog wel wat regels aan toegevoegd. 'Demonstraties kunnen alleen statisch plaatsvinden', staat in die voorschriften. Er moet dus op een vaste plek worden gedemonstreerd. Verder wordt nu ook echt vastgehouden aan de regel dat je een protest vier keer 24 uur van tevoren moet aanmelden. Onaangekondigde demonstraties mogen alleen nog op het Malieveld en op de Koekamp – daar is voldoende ruimte om anderhalve meter afstand te houden.
De demonstranten bij het torentje van Rutte hadden zich niet aangemeld en waren dus ook niet op de voorgeschreven plekken. Vandaar dat de politie ingreep. Dat duurde heel even omdat het donker was en de deelnemers opeens opdoken.