'Al het geld voor ons 50-jarig huwelijk weg', slachtoffer WhatsAppfraude baalt nog steeds

'Het begon met een appje met een smiley. Ik vroeg wie ben jij? Maar ik herkende de smiley, die gebruikt mijn zoon vaak, dus ik zeg oh: jij bent mijn zoon.' Het duurt even voor ze een reactie krijgt, maar na een kwartier beginnen de appjes te komen. Dat het klopt. Dat haar zoon zijn telefoon in zijn broekzak heeft laten zitten en dat die in de wasmachine is gegaan. Dat hij even een noodnummer heeft met een prepaid kaart. En dat hij wat betalingen moet verwerken maar dat hij nu niet bij zijn geld kan. Of zijn moeder even 2200 euro wil overmaken, hij betaalt het morgen weer terug.

'Ik vroeg hem nog om eerst even te bellen, maar hij zei 'ik bel je zo, nadat je het hebt overgemaakt'. De 'zoon' blijft volhouden dat hij het allemaal rustig gaat uitleggen en haar gaat bellen, maar dat er nu een noodgeval is, en als ze niet helpt dan krijgt hij meteen een incassobureau op zijn nek. 'Dat vond ik al zo'n gek verhaal', zegt ze nu. Maar niet gek genoeg, en dus geeft ze uiteindelijk toe. Ze maakt 2200 euro over, en dan vraagt de zoon nog een keer om hetzelfde bedrag, en ook daar trapt ze in. 'Met mijn domme hoofd', zegt ze nu.

Zoonlief belt natuurlijk niet meteen terug, en als ze zelf het nummer belt waar de appjes vandaan kwamen, krijgt ze een stem die zegt dat het nummer niet in gebruik is. Dan stuurt ze een bericht naar haar zoon op zijn oude nummer en naar haar schoondochter, en komt de aap uit de mouw. De kinderen reageren met 'waar heb je het over, we hebben je niet om geld gevraagd'. 'Nou, toen ging ik door de grond.'

Inmiddels is het besef doorgedrongen dat het geld weg is en niet meer terugkomt. Het was het budget voor het 50-jarig huwelijksfeest wat het echtpaar Looijestijn voor volgend jaar gepland had. 'Twee jaar vakantiegeld en spaargeld, ik spaarde overal, bij de bank, bij de supermarkt', aldus Marian, 'en we hadden het al helemaal bedacht. We zouden in september een weekend naar Euro Disney en dan voor de kleinkinderen een prinsessen- en cowboykamer reserveren. Maar ja, nu is het geld bij de crimineeltjes.'

Marians zoon doet aangifte. De aangifte stuurt ze ook naar haar bank, de ABN-AMRO, en ze licht de Rabobank in, dat is de bank waar de oplichters hun rekeningen hebben. Twee weken geleden krijgt ze een brief van de politie, met de mededeling dat haar aangifte niet verder in behandeling wordt genomen. 'Daar ben ik zo verontwaardigd over, die criminelen komen er gewoon mee weg. Ze kunnen ongestraft hun gang gaan.'

Toch ligt dat genuanceerder, zo vertelt Gina Doekhie van de cybercrime-afdeling van de politie-eenheid Den Haag. 'Alle aangiftes van vriend-in-noodfraude, zoals we dat tegenwoordig noemen, gaan in een systeem dat zoekt naar overeenkomsten. Zo kunnen we namen en bankrekeningnummers koppelen en daarmee verder onderzoek doen. Dat levert zeker wat op.' Als een bepaald rekeningnummer in drie of meer aangiftes voorkomt wordt ook de bank ingelicht.

De fraude heeft bij de politie een hoge prioriteit. 'We zien dat dit sterk toeneemt', aldus Doekhie. 'Er komen tegenwoordig landelijk honderden aangiftes per week binnen, en de impact op de slachtoffers is groot, dus we nemen dit heel serieus.' Aangifte doen heeft wel degelijk zin, zo zegt ze. 'We hebben vorige maand nog iemand aangehouden hiervoor.'

En dat gebeurt vaker. Woensdag en donderdag staan twee verschillende bendes voor de rechtbank in Den Haag die onder meer worden beschuldigd van fraude via de telefoon. De meeste verdachten komen uit Den Haag.

De banken werken bij het oplossen van fraude nauw samen met de politie, zo zeggen de Rabobank en ABN-AMRO in een reactie. Ook worden rekeningen van fraudeurs en hun 'geldezels', de mensen die zich lenen als tussenpersoon, geblokkeerd. De Rabobank doet dat 'regelmatig', zegt een woordvoerder.

Ook wordt het met ingang van volgend jaar iets makkelijker om je geld terug te halen. Waar de banken nu geen informatie mogen geven over daders aan de slachtoffers, gaat dat in januari veranderen. Als je een aangifte kan tonen met een naam en een rekeningnummer van de fraudeur dan kan een slachtoffer aan de bank de adresgegevens van de dader vragen. Op die manier kan het slachtoffer rechtstreeks bij de dader het geld terug claimen via een civielrechtelijke procedure. Voor Marian Looijestijn komt die nieuwe regel te laat, want hij geldt niet met terugwerkende kracht. 'Dan doen we gewoon iets thuis voor ons 50-jarig huwelijk.'